menu szukaj
tygodnik internetowy ISSN 2544-5839
nowe artykuły w każdy poniedziałek
tytuł monitorowany przez IMM i PSMM
zamknij
REKLAMA Rozlicz PIT i przekaż 1,5% na projekty fundacji Ogólnopolski Operator Oświaty

7.08.2006 Historia mediów

Historia prasy polskiej - lata 1815-1830

Krzysztof Dowgird

W 1830 r. w samej tylko Warszawie nakład prasy wynosił 2 200 000 egzemplarzy. Wykłady Magisterskiego Zaocznego Studium Dziennikarstwa na Uniwersytecie Warszawskim.

Prasa informacyjna


  • Wzrosła znacznie oferta wydawnicza:

    • w 1794 r . nakład prasy na ziemiach polskich w ciągu roku to 100 000 egz.
    • W 1830 r. w samej tylko Warszawie 2 200 000 egz.

  • Dlaczego?

    • Z powodu liberalnych przepisów prawnych.
      • Bo mimo, iż pod zaborami, Królestwo Polskie miało otrzymać dzięki ustaleniom Kongresu Wiedeńskiego jedną z najbardziej liberalnych Konstytucji w Europie.
      • Był tam zapis o swobodzie słowa drukowanego.
      • Uchylono cenzurę prewencyjną.
      • Ale drukarz - wydawca otrzymał prawo dobrowolnego poddania się cenzurze, jeśli bał się, że popełni przestępstwo prasowe.

    • Jednak prawo - prawem, z życie - życiem:

      • Z każdym rokiem praktyka była coraz mniej przychylna wobec prasy.
        • Rosjanie widzieli w prasie narzędzie antyrosyjskie.
        • W tym czasie na zachodzie coraz większa popularność zdobywała sobie ideologia liberalna, która dotarła w końcu do Polski.
        • Władze rosyjskie uznawały tę ideologię za wywrotową i antypaństwową.
        • I doszło do konfliktu, w wyniku którego w 1819, czyli w 4 lata po uchwaleniu Konstytucji zawieszono prawo o zakazie stosowania cenzury prewencyjnej.

      • Dalszy okres - to konflikt między Urzędem Cenzorskim a prasą.


        • Pierwszy urząd cenzorski powstał na terenie UW, w Pałacu Kazimierzowskim (Józef Aleksander Szaniawski).
        • Jednak te problemy nie zahamowały rozwoju prasy.

    • W tym okresie prasa się różnicuje:

      • Nie tylko informacja - pojawia się także publicystyka.
      • Specjalizacja prasy: satyryczna / kobieca / intelektualna itp.

  • Na rynku warszawskim panowały dwie gazety w pierwszuch miesiącach Królestwa Polskiego:

    • "Gazeta Warszawska" Antoniego Lesznowskiego
    • "Gazeta Korespondenta".

  • Nie były one zbyt interesujące w pierwszym okresie - zawierały głównie wiadomości lokalne.
  • Jedyną ciekawą formą, publicystyczną, były drukowane w latach 1816 - 1819 recenzje teatralne, podpisywane przez Towarzystwo Iksów (grupa anonimowych intelektualistów: Tadeusz Mostowski, Julian Ursyn Niemcewicz, Kajetan Koźmian, Stanisław Kostka Potocki, książę Adam Czartoryski).
  • W tej sytuacji każda nowa inicjatywa mogła liczyć na sukces.

    • 1 października 1816 r. ukazała się "Gazeta Codzienna, Narodowa i Obca".

      • Nawiązywała tytułem do gazety wydawanej w czasie Sejmu Wielkiego.
      • Założycielem był Bruno Kiciński.

        • Jako dwudziestolatek związał się z powstającymi w Polsce kołami wolnomularskimi.
        • Jego współpracownikiem był Tadeusz Morawski.

      • Gazeta ta:

        • Miała ciekawszy, dynamiczny układ.
        • Zawierała świetną publicystykę (Kiciński, Morawski) o zabarwieni liberalnym.

          • Publicystyka ta zwróciła uwagę władz (książę Konstanty).

      • Taka linia polityczna szybko została zaakceptowana przez czytelników.
      • Władze szukały pretekstu, by zamknąć pismo.

        • Zakochany w pięknej, ale miernej aktorce generał Zajączek wynajmował klakierów, którym pewnego razu zrobiła psikusa grupa młodzieży, wygwizdując faworyzowaną lalunię.
        • Zajączek wymógł na prezydencie Warszawy wydanie zakazu gwizdania w teatrze.
        • W odpowiedzi Kiciński / Morawski opublikowali artykuł "O nadużyciach policji w państwie konstytucyjnym".
        • Opublikowali też listy czytelników, aprobujących postawę redaktorów.
        • Zajączek wydał decyzję o usunięciu z pisma jego szefów, a gdy to nie poskutkowało, w nocy w maju 1819 r. do redakcji wkroczyła policja i opieczętowała lokal.

      • Incydent ten był pretekstem także do wydania zarządzenia wprowadzającego cenzurę prewencyjną.

        • Było one sprzeczne z Konstytucją.
        • Ale było realizowane konsekwentnie przez Józefa Aleksandra Szaniawskiego.

          • Wcześniej wielki patriota, po powstaniu Królestwa Polskiego stał się całkowicie oddany władzom politycznym.
          • Wielbiciel absolutyzmu, przeciwnik liberalizmu.
          • Był bardzo wierzący i wszędzie podejrzewał spisek masoński.
          • Stosował 3 kryteria: polityczne / ideologiczne / religijne.


  • We wrześniu 1919, już w warunkach cenzury, Kiciński i Morawski zaczęli wydawać "Orła Białego".

    • Format książkowy.
    • Nawiązywali do liberalnej publicystyki europejskiej.
    • Próbowali propagować idee liberalne w państwie autorytarnym.
    • To spowodowało konflikt.

      • Wezwał ich książę Konstanty i dał im po twarzy.

  • We wrześniu 1920 Kiciński i Morawski skapitulowali ze swoim "Orłem Białym".
  • 1 stycznia 1921 r. ukazał się najdłużej ukazujący się w dziejach polskiej prasy dziennik "Kurier Warszawski" (18 lat bez przerwy).

    • Apolityczny dziennik na popularnym poziomie.
    • Odniósł sukces.
    • 7 razy w tygodniu.

  • Ale w momencie, gdy wszystko już było super, Bruno Kiciński sprzedał dziennik aktorowi Ludwikowi Dłuszewskiemu (?).

    • Kontynuował linię pisma.
    • Obniżył cenę pisma.
    • Osiągnął 2000 egz. nakładu.

  • Inna inicjatywa młodych literatów i publicystów warszawskich:

    • Ksawery Gronikowski.
    • Adolf Cichocki.
    • Maurycy Mochnacki.
    • 1 grudnia 1929 r. wydali " Kurier Polski"

      • Nawiązujący tytułem do gazety wydawanej 100 lat wcześniej.
      • Specjalizował się w recenzjach, pisanych głównie przez Mochnackiego.


Czasopisma społeczno - kulturalne i literackie


  • Głównie czasopisma efemeryczne, ale ciekawe oryginalne, inspirowane prasą francuską.
  • Propagowały ideologię liberalną.
  • W styczniu 1815 r. wyszedł "Pamiętnik Warszawski"

    • Był to rodzaj magazynu literacko - naukowo - publicystycznego.
    • Redaktor naczelny: profesor UW Felix Bentkowski.
    • Skupił całą elitę intelektualną Warszawy.
    • Zawierał także przedruki z prasy szwajcarskiej i francuskiej.
    • Pisał tam także Stanisław Kostka Potocki - epigon polskiego klasycyzmu.
    • Mimo, że klasycyzujący, to "PW" wprowadził na forum dyskusji nowy nurt - romantyzm.
    • Największe sukcesy "PW" odnosił w latach 1815 - 1820.
    • W 1823 pismo zostało zlikwidowane.

  • W 1817 r. wyszedł "Tygodnik Polski i Zagraniczny".

    • Założony przez Brunona Kicińskiego i Józefa Drybczyńskiego.
    • Robiony na wzór magazynów francuskich (różnorodność form).
    • W 1820 Bruno zmienił tytuł i adresata:

      • "Wanda"
      • Pierwszy periodyk adresowany do kobiet.

    • "Wanda" miała ciekawy dodatek humorystyczny redagowany przez Alojzego Żłókowskiego.

  • Pisma te były niechętnie widziane przez cenzurę (Szaniawski) z powodu:

    • Propagowania liberalizmu.
    • Siania zgorszenia (erotyka).

  • W 1825 r. pojawił się miesięcznik literacko - historyczny "Dziennik Warszawski".

    • Pierwsze warszawskie pismo romantyczne.
    • Redaktor naczelny: Maurycy Mochnacki, W 1826: Jan Kazimierz Odyniec.
    • Prenumerowany głównie na Litwie, bo w Warszawie romantyzm się nie przyjmował.

  • Drugie miejsce po Warszawie zajmował Kraków:

    • Korzystał z dużej niezależności.
    • Połowa nakładu wędrowała do Królestwa, na przykład do Warszawy.
    • Więc te pisma były poddawane podwójnej cenzurze: krakowskiej i warszawskiej.

  • Najlepiej szła "Gazeta Krakowska"

    • Wychodziła dwa razy w tygodniu.
    • Drukowała informacje, które nie zawsze mogła drukować prasa w Warszawie.

  • Drugi wydawca krakowski, który odniósł sukces też w Warszawie, to Konstanty Majeranowski.

    • W 1830 r. przejął "Gazetę Krakowską" i unowocześnił.
    • Został także krakowskim cenzorem.
    • I celowo puszczał kontrowersyjne teksty, żeby mieć lepszą sprzedaż w Królestwie Polskim.
    • Ale w końcu wpadł, puszczając tekst, który rozwścieczył księcia Konstantego.

      • Konstanty zakazał rozpowszechniania "Gazety Krakowskiej".

  • Najłagodniejsza cenzura była w zaborze pruskim.

    • Ale polska prasa rozwijała się tam najsłabiej.
    • Powód: brak zaplecza intelektualnego.
    • Jedynym liczącym się pismem była oficjalna, prorządowa "Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego".
    • Novum było na tych terenach wydanie pisma literackiego "Mrówka Poznańska" (1921 r.).


Pozostałe części cyklu Historia prasy polskiej:


Udostępnij znajomym:

dodaj na Facebook prześlij przez Messenger dodaj na Twitter dodaj na LinkedIn

PRZERWA NA REKLAMĘ

Zobacz artykuły na podobny temat:

Joseph Pulitzer. Każdy reporter to nadzieja, redaktor to rozczarowanie

Małgorzata Dwornik
Pracował jako poganiacz mułów, kelner a nawet windykator. Pierwszy artykuł napisał o oszukańczej rekrutacji, której sam padł ofiarą. Miał udział w budowie Statuy Wolności, przyłożył pióro do wybuchu wojny USA z Hiszpanią, a metody stosowane podczas osobistego konfliktu z Williamem Hearstem przeszły do historii dziennikarstwa.

Oriana Fallaci. Mistrzyni wywiadu

Małgorzata Dwornik
Kochana i znienawidzona jednocześnie, udowodniła, że dziennikarstwo to zawód nie tylko dla mężczyzn. Mistrzyni słowa, stylu i techniki wywiadu. Jej rozmowy zbierane tematycznie do dziś są drukowane i czytane na całym świecie. Mówi się, że nie ma osób niezastąpionych, ale jej nikt nie zastąpił i już nie zastąpi.

Sztuki audiowizualne. Historia radia i telewizji w Polsce

Krzysztof Fiedorek
Ponad 2000 reportaży i filmów dokumentalnych z regionalnych archiwów TVP można obejrzeć w internecie w cyfrowej, zrekonstruowanej formie. Jedną z kategorii jest prezentacja osób związanych z mediami, ich osiągnięć i twórczości z lat 70. i 80.

Czwarta władza w Ameryce: Nieodparty urok szklanego ekranu

Urszula Sienkiewicz
Wystarczyło kilka lat, by czołowe miejsce w amerykańskich domach zajął nowy bożek - telewizor. Artykuł udostępniony przez SAGA Foundation.

Tygodnik News Of The World. Historia sukcesu i upadku artystów sensacji

Małgorzata Dwornik
Na rynku pojawił się w 1843 roku i błyskawicznie zdobył popularność. W latach 30. pisywał tu Winston Churchill. Dwie dekady później, nakładem 8,6 miliona egzemplarzy ustanowił rekord świata, bazując na sensacji i skandalu. Przekraczanie granic stało się gwoździem do trumny News of The World. Zniknął w 2011 roku, w efekcie gigantycznej afery z włamaniami do telefonów.

Svenska Dagbladet. Historia gazety, którą reklamowały Muminki

Małgorzata Dwornik
Już na przełomie XIX i XX wieku potrafili docenić i wykorzystać potencjał reklamy. Jako jedni z pierwszych eksperymentowali z kolorem w druku i nie wahali się publikować tekstów pisanych przez kobiety. To gazecie Svenska Dagbladet Szwedzi zawdzięczają słowo, określające w języku szwedzkim krzyżówkę.

Ràdio Andorra. Legenda rozgłośni, witającej się w trzech językach

Małgorzata Dwornik
Od początku istnienia stacja nadająca z niewielkiego Księstwa Andory w Pirenejach była solą w oku. Najpierw Niemców, potem Francuzów i Hiszpanów. Konflikt o Ràdio Andorra doprowadził nawet do zamknięcia granicy dla... owiec. Po czterech dekadach walki, rozgłośnia znana w całej Europie i USA zamilkła. Ale czy na zawsze?

więcej w dziale: Historia mediów

dołącz do nas

Facebook LinkedIn X Twitter Google RSS

praca w mediach

Wydawca, influencer
Whitepress Dziennikarz
oferty mediów lokalnych, regionalnych i ogólnopolskich Więcej

reklama


Rozlicz PIT i przekaż 1,5% na projekty fundacji Ogólnopolski Operator Oświaty

zarabiaj

Zarabiaj przez internet

więcej ofert



Reporterzy.info

Dla głodnych wiedzy

Nasze serwisy

Współpraca


© Dwornik.pl Bartłomiej Dwornik 2oo1-2o24