Zagraniczne systemy prasowe

Cechy charakterystyczne

• Zasięg mediów:
  
  
  
  • W większości tych krajów, a ostatnio także w Rosji media mają charakter lokalny, czasami ponadregionalny...
  • Tytułów ogólnokrajowych jest niewiele.
    
    
    
    • Dzienniki:
      
      
      
      • USA:
        
        
        
        • Wall Street Journal (Dow Jones Company).
          
          
          
          • Ekonomiczny.
          • 2 mln egz. = 1. miejsce w USA.
        • USA Today (Gannet).
          
          
          
          • Bulwarówa.
        • New York Times (NYT Company, własność rodziny Ochs-Sulzberger).
          
          
          
          • Od kilku lat reklamuje się jako ogólnokrajowy, głównie ze względu na wagę publicystyki, ale do każdego miasta nie dociera.
          • Przeciwieństwo żółtej prasy - wychodzi z założenia, że należy nie tylko informować, ale przede wszystkim tłumaczyć.
          • Bardzo prestiżowa, ale nie obiektywna - na I miejscu stawiała zawsze stosunki USA - Rosja, dlatego była przeciwna przyjęciu Polski do NATO.
      • Wielka Brytania:
        
        
        
        • Financial Times (Pearson).
          
          
          
          • Bardzo poważny, problematyka gospodarcza.
          • Wprowadzono nawet amerykańską wersję pisma.
        • Times (Rupert Murdoch News Corporation).
          
          
          
          • Konserwatywny.
          • Podupada tematycznie.
        • Guardian (Guardian Newspapers rodziny Scott).
          
          
          
          • Liberalno - lewicowy.
        • Independent (Newspaper Publishing) - 200 tys. egz.
          
          
          
          • Umiarkowanie konserwatywny, traci na znaczeniu.
        • Daily Telegraph (C.Black).
          
          
          
          • Konserwatywny.
        • I bulwarówki:
          
          
          
          • Daily Mirror / Sunday Mirror (Mirror Group Newspapers).
          • Daily Mail (Associated Newspapers).
          • Sun (Rupert Murdoch News International) - 3,8 mln. egz!.
      • Francja:
        
        
        
        • Le Figaro (Hersant od 1975) - 400 tys. egz.
          
          
          
          • Prawicowy, elitarny.
        • Le Monde (własność przedsiębiorstw zagranicznych, jak np. CLT, właściciel Astry) - 470 tys. egz.
          
          
          
          • Centrowy, dziennikarstwo inwestygacyjne.
          • Najpoważniejszy dziennik francuski.
          • Obiektywny, niezależny.
          • Deficytowy, utrzymywany z dodatków.
        • France-Soir (Hersant) - 170 tys. egz.
          
          
          
          • Bulwarówka.
          Dzienniki we Francji przeżywają kryzys, a tymczasem magazyny triumfują (prasa specjalistyczna).
          3/4 nakładu i tak rozchodzi się w okręgu paryskim - nie ma więc prawdziwie ogólnokrajowych dzienników.
          
      • Niemcy:
        
        
        
        • Die Welt (Springer) - 240 tys egz.
          
          
          
          • Wizytówka Springera.
          • Jako pierwsza wprowadziła kolor w RFN.
          • Prawicowy.
        • Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) (Fundacja Fazit) - 480 tys. egz.
          
          
          
          • Najlepszy dziennik w RFN.
          • Wymaga wyłączności od swoich dziennikarzy, których werbuje sam spośród wybitnych osobistości życia publicznego.
          • Średnio są to to ludzie ze stopniem doktora, znający średnio 4 języki.
          • Nie drukuje sprostowań - wiarygodność jest jej dewizą.
          • Woli zrezygnować z newsa, żeby sprawdzić jego wiarygodność.
          • Konserwatywna, pro-chadecka.
          • Ma konserwatywną szatę graficzną: czarno - biały druk, często gotyk.
          • Ma ciekawe dodatki, m.in. o literaturze (zamieszczenie recenzji otwiera drzwi do kariery), czy redagowany przez studentów szkół dziennikarskich objętych patronatem Fazit.
          • Fundacja Fazit ma na celu wspieranie rozwoju demokratycznego dziennikarstwa, ku czemu FAZ jest instrumentem, a i wzorem.
          • Fazit mianuje 5 współwydawców, którzy pełnią funkcję redaktora naczelnego, mają po 20% akcji, które mają kupić, bez udziału w zyskach (ale dostają pensję).
        • Suddeutsche Zeitung.
          
          
          
          • Liberalna.
          • Nowoczesna szata graficzna, zamieszcza zdjęcia na pierwszej stronie.
          • Ma swoje punkty kontaktów z czytelnikami w wielu miastach, gdzie czytelnik, za okazaniem aktualnego numeru pisma, mogą za darmo uzyskać konsultację z wybranym specjalistą.
          • Swój I nr złożyła z czcionek z rozebranego składu Mein Kampf Immanuela Kanta.
        • Frankfurter Rundschau Tageszeitung.
        • Handelsblat.
          
          
          
          • Ekonomiczny.
        • Bild (Springer) - 4 mln egz.
          
          
          
          • Bulwarówa.
          • Ma 3 wydania dziennie, i specjalne wydania do Szwajcarii, Austrii, na Majorkę...
          • Bazuje na sensacji, ma horoskop, krzyżówkę.
        • Die Tageszeitung (początkowo koncern Maxwella i rząd NRD, teraz firma Bosch).
          
          
          
          • Powstała w 1989 jako symbol zjednoczenia Niemiec.
          Związkowy charakter państwa, struktura administracyjna i prywatna własność powodują dużą popularność prasy lokalnej.
          
      • Rosja:
        
        
        
        • Prawda.
          
          
          
          • Kiedyś nr 1.
          • Teraz, własność prywatnej, greckiej firmy Prawda International (!) prawdopodobnie jest finansowana z kasy byłego KPZR.
        • Izwiestia.
          
          
          
          • Od 1917 była numerem 2. w ZSRR.
          • Po uwłaszczeniu jest własnością zespołu redakcyjnego, ale korzysta z dotacji państwowych (w 1995).
        • Zamknięto gazetę Sjewodnia i tygodnik Itogi Władimira Gusińskiego, ale one i tak nie były ogólnokrajowe.
  • Taka sama sytuacja jest wśród mediów elektronicznych.
• Stopień koncentracji:
  
  
  
  • USA:
    
    
    
    • Gannet (USA Today).
    • Ochs-Sulzberger (New York Times).
    • Washington Post Company (W.P.).
    • Ted Turner (CNN).
    • Rupert Murdoch i jego News Corporation (sieć TV FOX) (USA, Wielka Brytania, Australia, Azja).
    • Time Inc (Time).
    • Niedawna fuzja: America On Line + Warner CNN.
  • Wielka Brytania:
    
    
    
    • Rupert Murdoch News Corporation (oddział na Wielką Brytanię: News International (Times, Sun)).
    • Black (Daily Telegraph).
    • Pearson (The Financial Times, The Economist).
  • Francja:
    
    
    
    • Hersant (Le Figaro, France-Soir).
      
      
      
      • W I poł. 90. miał dużo tytułów polskich dzienników, np. Rzeczpospolita).
    • Havas (Canal+, M6, litertura)
      
      
      
      • 40 krajów, 300 marek.
    • Hachette (Le Point, prasa, RTV, książki).
      
      
      
      • Najstarszy koncern medialny - 1812
      • Część holdingu La Garden.
    Francuskie grupy prasowe reprezentują różne formy własności, co wpływa na różnorodność form prasowych, w odróżnieniu od USA czy Wielkiej Brytanii.
    
  • Niemcy:
    
    
    
    • Bertelsmann AG (książki, firmy muzyczne, RTL i RTL2, 75% udziałów w wydawnictwie Gruner und Jahr).
    • Alex Springer (Die Welt, Bild).
    • Burda (udziały w koncernie Springera, RTV, własne wydawnictwa z modą, Focus).
    • Henrich Bauer Verlag (Das Neue Blatt, Bravo) (także w Wielkiej Brytanii: Bauer Saauer).
    • Frankfurter Allgemeine Zeitung GmbH.
      
      
      
      • Dopiero 9. miejsce.
      • Wydaje czasopisma fachowe, książki, gazety.
      • Posiada RTL Plus.
    Koncentracja w Niemczech jest najwyższa w całej Europie.
    
  • Rosja:
    
    
    
    • Państwo chce mieć duży wpływ na media, wywiera więc naciski na prywatnych wydawców.
    • Ludzie nie chcą inwestować w tak niepewny interes, pod ciągłą, choć nielegalną, kuratelą państwa (m. in. pod przykrywką ogłoszeń publicznych).
• Regulacje prawne:
  
  
  
  • W tych krajach wolność słowa jest gwarantowana konstytucyjnie.
    
    
    
    • Oprócz Wielkiej Brytanii, gdzie nie ma konstytucji, i jest gwarantowana przez tzw. prawo naturalne.
      
      
      
      • W Niemczech jest prawo do bycia informowanym, a w Wielkiej Brytanii nie - zawsze można się zasłonić szeroko zdefiniowaną tajemnicę służbową (wszystko, co nie zostało udostępnione publicznie, jest tajemnicą służbową).
    • W USA jest zawarta w Pierwszej Poprawce 1791.
    • We Francji - w preambule konstytucji.
    • W Niemczech - artykuł 5.
    • W Rosji - 12 albo 60- któryś.
      
      
      
      • A tako rzecze Adamowski (w książce):
        
        
        
        • Podstawą są dwa akty prawne:
          
          
          
          • Radziecka ustawa prasowa z 1990.
          • I prasowa ustawa Federacji Rosyjskiej z 1991, która właściwie jest tylko uzupełnieniem tej pierwszej.
      • Aktualnie Putin likwiduje wszelkie przejawy krytyki jego polityki:
        
        
        
        • Zamknięto pisma Siewodnia i Itogi.
        • Likwidowane są niezależne, małe stacje telewizyjne związane z moskiewską NTW.
        • Kłopoty z wolnością słowa ma nawet redakcja radia Swoboda, finansowanego przez Kongres USA.
        • Można krytykować parlament i ministrów, ale Putin to tabu.
  • W USA i Wielkiej Brytanii źródłem prawa w sprawach dotyczących mediów są precedensy sądowe.
    
    
    
    • Trzeba umieć je wymienić (najważniejsze).
    • W pozostałych krajach: Francji / Niemczech / Rosji są ustawy o prawie prasowym.
      
      
      
      • Są tam też samodzielne ustawy dotyczące mediów elektronicznych.
  • Bez względu na to, czy dotyczy to precedensów, czy ustaw prasowych, regulowane są dwie sprawy:
    
    
    
    • Chroni się tajemnicę państwową i państwo.
      
      
      
      • Najczęściej jest to regulowane oddzielną ustawą czy wyrokiem sądu, zezwalającym na powołanie cenzury w takiej czy innej formie na czas szczególny (wojny).
      • W USA jest tak od I wojny światowej.
        
        
        
        • Wykorzystana dopiero w czasie wojny w Zatoce Perskiej.
      • W Wielkiej Brytanii też od I wojny.
        
        
        
        • W czasie II wojny światowej w częściowej formie (nakaz zamieszczania komunikatów itd.).
      • We Francji możliwe jest powołanie instytucji cenzury, co reguluje ustawa i konstytucja.
        
        
        
        • Prezydent może ustanowić tematy tabu także w stanie wyjątkowym i powołać instytucję cenzury.
        • Jest to najbardziej zaawansowana możliwość ograniczania wolności słowa.
      • W Niemczech, jako jedynym kraju, nie można powołać cenzury nawet w czasie wojny.
        
        
        
        • W całych Niemczech, oprócz Bawarii, istnieje gwarancja tajemnicy źródła informacji.
      • W Rosji można ustanowić cenzurę w czasie stanu wyjątkowego lub wojennego.
    • Chroni się dobra osobiste jednostki.
      
      
      
      • Różnie jest to interpretowane:
      • Najmniejsze ograniczenia w tej kwestii dotyczą USA:
        
        
        
        • Nie wolno zniesławiać.
        • Ale to jedyne, czego nie można.
        • Amerykanie podzielili jednostki na dwie grupy:
          
          
          
          • Publiczne - same są sobie winne, że media będą się nimi interesować. Zwłaszcza politycy, którzy nie mogą wnosić spraw o zniesławienie.
          • Prywatne.
        • Bez względu na to, czy jednostka jest prywatna czy publiczna, musi udowodnić w sądzie, że dziennikarz, zniesławiając, działał w złej wierze.
      • Najbardziej chronione prawa jednostki są we Francji:
        
        
        
        • Nie wolno zniesławiać.
        • Jest tam ustawowo gwarantowane prawo do odpowiedzi.
          
          
          
          • Pozwala pokazać swoje zdanie, wyjaśnić, zrehabilitować się.
          • Redakcja, która zamieszcza tekst o jednostce, musi zamieścić jej odpowiedź (bez ograniczeń).
      • W Wielkiej Brytanii:
        
        
        
        • Istnieje Press Complaints Commission (PCC) - Komisja Zażaleń Prasowych.
        • Dba, by środki przekazu same dbały o etykę swojej działalności, bez ingerencji z zewnątrz, np. rządu.
        • Brak prawnych gwarancji ochrony tajemnicy źródła informacji.
      • Ta francuska odpowiedź jest w innych systemach zastępowana prawem do polemiki (USA, Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Rosja).
        
        
        
        • Najbardziej restrykcyjne jest w krajach mniejszych: Szwajcarii, Austrii, Danii, Belgii, Holandii.
        • W dużych krajach, jak USA, Wielka Bratania czy Niemcy prawo to jest, tylko rzadko przestrzegane przez redakcje.
      • W Rosji istnieje tzw. Izba Sądowa, która jest swego rodzaju rzecznikiem praw nadawców i odbiorców, oraz arbitrem w sprawach, w których media masowe są stroną.
  • Ważą sprawą są ustawy antykartelowe.
    
    
    
    • Ustawy antykartelowe, obowiązując w jednym kraju, ukierunkowują ekspansję kartelu na inne rynki, co sprzyja globalizacji.
    • Ograniczają wolność słowa (w rozumieniu możliwości zakładania instytucji medialnych).
    • Najmniej restrykcyjna jest w USA:
      
      
      
      • Ustawy antykartelowej w odniesieniu do mediów drukowanych w ogóle nie ma.
      • Mediów elektronicznych dotyczy FCC (Federal Comunication Commission).
        
        
        
        • Ma za zadanie pilnować różnorodności stacji.
        • Nie cenzuruje programów, ale pilnuje ich zgodności z obowiązującym prawem.
    • Najbardziej restrykcyjna jest w Wielkiej Brytanii:
      
      
      
      • Stara, wprowadza podział na media drukowane i elektroniczne.
      • Jeden wydawca może bez ograniczeń i zdawania komukolwiek sprawozdania ze swojej działalności wydawać do 0,5 miliona egzemplarzy.
      • Istniej Komisja do spraw TV niezależnej (Independent Television Commission), która może ingerować w działalność programową ITV.
    • W innych krajach jest to wypośrodkowane:
    • We Francji:
      
      
      
      • Jeden wydawca może mieć 20 % udziału w rynku prasy danego typu (a Golka pisze, że 30 %...).
      • Działa tam instytucja CSA (Najwyższa Rada Środków Audiowizualnych), na której chciałaby wzorować się KRRiT.
    • W Niemczech:
      
      
      
      • Jest kontrakt prasowy zakazujący wspierania monopolistów w danej dziedzinie i nakazujący dokładną analizę struktury i udziałów rejestrowanych firm.
      • Pozwolił on zahamować ekspansję koncernu A. Springera.
    • W Rosji:
      
      
      
      • Nie ma takiego problemu.
      • Ale Rosjanie wprowadzili ograniczenie kapitału zagranicznego w finansowaniu mediów elektronicznych - 33 %.
      • W prasie nie ma żadnych ograniczeń.
• instytucje medialne:
  
  
  
  • Dzienniki (pojawiły się na początku, ale to co).
    
    
    
    • USA:
      
      
      
      • NYT (NYT Company).
      • Washington Post (WP Company).
        
        
        
        • Równie opiniodawczy, jak NYT.
        • Wspólnie z NYT wydaje w Europie "International Herald Tribune", poświęconą problemom międzynarodowym.
      • Christian Science Monitor.
        
        
        
        • Uczciwa, publicystyczna odpowiedź na żółtą prasę.
      • Wall Street Journal (Dow Jones Company).
  • Czasopisma:
    
    
    
    • USA:
      
      
      
      • Time (Time Inc.).
        
        
        
        • Prekursor dziennikarstwa interpretacyjnego.
        • Rozbudowana sieć korespondentów.
        • Tytuł stąd, że czytelnik nie ma czasu na czytanie wielu pisma - musi przeczytać wszystko w pigułce.
        • Jest też przykładem dziennikarstwa odpersonalizowanego, przez co nie jest zbyt lubiany w USA.
        • Dziennikarze przysyłają skondensowane, bezpłciowe raporty, które dopiero w redakcji są "rozpakowywane".
      • Newsweek (WP Company).
        
        
        
        • Podobny do Time`a.
      • US News & World Report (Zukerman).
        
        
        
        • Głównie ekonomia.
    • Wielka Brytania:
      
      
      
      • Economist (Economist Newspapers Ltd + Pearson) - 400 tys egz.
        
        
        
        • Polityczno - gospodarczy.
        • 80% czytelników poza Wielką Brytanią.
      • Spectator.
        
        
        
        • Społeczno - polityczny.
      • Prasa niedzielna, inaczej: prasa siódmego dnia.
        
        
        
        • Produkt brytyjski.
        • W XVII w. uchwalono zakaz pracy w niedzielę.
        • Gazety zrobiły taki myk, że ogłosiły, iż w niedzielę wydają specjalny numer poświęcony Bogu.
        • Zawierał treści religijne, ale i zwykłe informacje.
          
          
          
          • News of the World (R. Murdoch News International).
          • Mail on Sunday.
          • Sunny Mirror.
          • The Observer.
          • The Sunday Times.
      • Ilość tytułów, zwłaszcza specjalistycznych, ciągle rośnie.
      • Oczywiście, jak wszędzie, królują pisma TV.
      • No i w całym kraju króluje prasa londyńska.
    • Francja:Królują przede wszystkim, jak I w innych krajach, magazyny TV.
      
      
      
      • L`Express (Pearson).
        
        
        
        • Po konflikcie algierskim odpolityczniony: informacja przed komentarzem.
      • Le Nouvel Observateur.
        
        
        
        • Wyłonił się z l`Express.
        • Początkowo lewicowy i interpretacyjny, teraz skierowany do biznesmenów, informacyjny.
        
        
      • Le Point (Hachette).
        
        
        
        • Prawicowy, przeznaczony dla zwykłych ludzi.
      • Paris-Match (Filipacchi).
    • Niemcy:
      
      
      
      • Die Zeit (wcześniej G & J, teraz został sprzedany) - 470 tys. egz.
        
        
        
        • Bardzo opiniodawczy.
        • Formuła gazety (jak kiedyś Polityka).
      • Der Spiegel - 1 200 tys egz.
        
        
        
        • Przez 50 lat był jedynym magazynem ogólnoinformacyjnym w RFN.
        • Ma ogromnie rozbudowane archiwum, z którego korzysta nawet wywiad niemiecki czy TVP.
        • Dużo zdjęć, ale tekstu więcej.
      • Focus - 870 tys. egz.
        
        
        
        • W 1992 złamał monopol Spiegla.
        • Porusza także tematy błahe,
        • Pismo zdominowane przez obrazki, tabele, zdjęcia.
    • Rosja:
      
      
      
      • Kommiersant.
        
        
        
        • Od 1990.
        • Analityczne pismo o tematyce polityczno - społeczno - gospodarczej.
      • Itogi - już nie istnieje.
  • Media elektroniczne:
    
    
    
    • TV naziemna, która działa mimo rozwoju przekazu satelitarnego:
      
      
      
      • Wielka Brytania:
        
        
        
        • BBC.
      • Niemcy:
        
        
        
        • ARD.
        • ZDF.
      • Francja:
        
        
        
        • 1
        • France Television:
          
          
          
          • France 2.
          • France 3.

Proces koncentracji: przyczyny zjawiska, skutki i cechy charakterystyczne w USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech i Rosji

• Na egzaminie często pada pytanie: Czy koncentracja mediów ma charakter obiektywny czy subiektywny?
  
  
  
  • Odpowiedź: Jest to proces obiektywny, wynikający z przyczyn obiektywnych, i dlatego nigdy się on nie zakończy. Bo jego podstawowym motorem jest postęp techniczny, który powoduje, że trzeba nieustannie inwestować, aby utrzymać się na rynku
  • Na rynku ostają się sami najsilniejsi, którzy rozszerzają swoją działalność na inne media.
• Przyczyny:
  
  
  
  • Ekonomiczne:
    
    
    
    • Większa szansa złapania dobrego reklamodawcy.
    • Zdolność utrzymania pozycji związana z inwestowaniem w coraz to nowe technologie.
  • Ideologiczne:
    
    
    
    • W krajach kiedyś socjalistycznych była bardzo wysoka koncentracja (monopol).
    • Teraz w takiej zmasowanej formie to nie występuje, ale przyczyny polityczne są nadal obecne:
      
      
      
      • Wielka Brytania:
        
        
        
        • News of the World.
          
          
          
          • Wydawana przez News International R. Murdocha gazeta niedzielna.
          • 4,7 mln. egz.
          • Murdoch bardzo silnie popierał Margaret Tacher, która broniła Murdocha przed działaniami związków zawodowych.
          • Dzięki prasie News International, jak twierdzi Adamowski, konserwatyści przez dłuższy czas sprawowali władzę.
      • Niemcy:
        
        
        
        • Koncern Alexa Springera.
          
          
          
          • Springer po wpadce w działalności politycznej zraził się do tej formy działalności i postanowił bronić społeczeństwa za pomocą mediów.
          • Dlatego ulokował swój koncern w Berlinie Zachodnim i w budynku o odpowiedniej wysokości (żeby było widać zza muru).
      • W każdym kraju są koncerny wydające prasę religijną (we Francji jest największy w Europie taki koncern Bayard - Presse).
      • Francja:
        
        
        
        • Robert Hersant:
      • Włochy:
        
        
        
        • Berlusconi.
          
          
          
          • Zapędy polityczne zmniejsza poszerzenie grona udziałowców w koncernie.
          • Przyczyny ideologiczne to także chęć wpływania na opinię publiczną. Dlatego koncerny kupują też tytuły nierentowne, ale prestiżowe, finansując je z zysków pochodzących ze sprzedaży gazet typu bulwarowego.
• Skutki:
  
  
  
  • Obrócenie w fikcję podstawowego prawa demokracji, gwarantującego każdemu dostęp do informacji i możliwość wyrażania swoich poglądów (bariera finansowa).
  • Ograniczenie konkurencji w aglomeracjach, w których prasa, radio i TV należą do tego samego koncernu.
  • Następuje upodobnienie się do siebie tych tytułów.
  • Walka potentatów rujnuje instytucje medialne o znacznych tradycjach i wartościach (upadek w 1995 "New York Newsday").
  • Monopol, pozwalający na swobodną manipulację opinią publiczną (groźba niespełniona jeszcze).
  • Zanik różnorodności:
    
    
    
    • Zmniejsza się ilość tytułów i przedsiębiorstw.
    • Wzrastają nakłady.
  • Koncentracja rodzi mechanizmy konkurencyjne, ale niekorzystne:
    
    
    
    • Rozwój komercji.
    • Niski poziom.
    • Zasada służeniu społeczeństwu traci na znaczeniu - liczy się zysk.
  • Regulacje prawne, mające przeciwdziałać koncentracji, mogą spowodować, że zakaz łączenia się pism o słabej kondycji finansowej doprowadzi do ich upadku.
  • Wpływ na środowisko dziennikarzy:
    
    
    
    • Mała wolność zawodowa (interpretacja, dobór tematu...).
    • Mała możliwość zmiany miejsca pracy.
  • Skutki pozytywne:
    
    
    
    • Umożliwia rozwój technologiczny.
    • Gwarantuje lepszą jakość edytorską wydawnictw.
    • Pozwala na zatrudnianie wielkich zespołów dziennikarskich, jak też znanych i drogich dziennikarzy.
    • Gwarantuje wyższy stopień aktualności informacji i różnorodności źródeł (bo tylko bogatego wydawcę stać na własną sieć korespondentów).
    • Rodzi oddolny sprzeciw - inicjatywę stworzenia alternatywnych wydawnictw (w Niemczech GAB - Ogólny Ruch Alternatywny).
• Cechy:
  
  
  
  • Multimedialność.
    
    
    
    • Cecha charakterystyczna grup wydawniczych od początku lat 90.
    • Kiedyś można było powiedzieć, że np. Burda to wydawca prasy kobiecej.
    • Teraz taka grupa wydawnicza ma wszystko: czasopisma, dzienniki, media elektroniczne.
    • Jest to wynik myślenia ekonomicznego: reklamodawca, w jakiej branży by nie działał, gdy przychodzi do takiego koncernu, wie, że jego oferta zostanie dobrze sprzedana.
    • To ma druzgoczący wpływ dla małych wydawców.
  • Umiędzynarodowienie grup medialnych / wydawniczych.
    
    
    
    • Już nie mają charakteru narodowego:
      
      
      
      • Bertelsmann.
      • Gannet.
    • Trudno powiedzieć, czyich interesów będzie taka grupa broniła (narodowych).
    • Trudno jest z takimi grupami walczyć.
      
      
      
      • Bo ustawy kartelowe ustanawiają państwa, a te grupy funkcjonują ponad państwami.
• W Rosji w połowie lat 90. nastąpił rozkwit pism lokalnych i małych wydawców właśnie - więc jakby w drugą stronę.
• Francja:
  
  
  
  • Jako że prywatyzacja mediów rozpoczęła się od 1982, nie powstały tam koncerny na miarę USA czy Wielkiej Brytanii.
  • Koncentracja nie doprowadziła do takiej unifikacji form własności, jak w USA czy Wielkiej Brytanii:
    
    
    
    • Istnieją obok siebie wszystkie możliwe formy własności mediów:
      
      
      
      • Koncerny.
      • Partie (komunistyczna).
      • Organizacje wyznaniowe (Bayard Presse).
      • Samorządy itp.
  • Nie ma samodzielnych, niepowiązanych ze sobą grup medialnych we Francji.
  • Czołówka koncernów:
    
    
    
    • Hachette - Filipacchi - La Garder.
    • Havas.
    • Canal +.
    • TF1.
• W zależności od tego, jak zostanie sformułowane pytanie, należy przykłady wybrać z jednego kraju lub różnych, jeżeli będzie ogólne.

Formy własności mediów (trzy)

• Państwowa.
• Prywatna.
• Społeczna.

• Prócz małych państw, wszędzie dominuje prywatna forma własności prywatnej.
• Forma własności państwowej jest wszędzie ograniczana, a w jednym kraju, w Niemczech, forma ta jest prawnie zakazana.
• Ale mimo tego zakazu funkcjonują i w Niemczech, i w pozostałych państwach państwowe RTV, skierowane dla odbiorców zagranicznych (mają przyzwolenie społeczne).
• Mimo ograniczeń, podstawową różnicą między USA a Europą jest żywsza w Europie tradycja wpływu państwa na media: pośredniego i bezpośredniego.
  
  
  
  • Chociaż wielkie instytucje europejskie starają się temu przeciwdziałać, państwa często nadal stosują, odpowiednio zakamuflowane, sposoby manipulacji mediami,np.:
    
    
    
    • Dokumenty są często określane jako tajne.
    • Instytucja rzeczników prasowych.
    • Akredytacja dziennikarzy (np. przy Białym Domu).
  • Jest to charakterystyczne w krajach postkomunistycznych, gdzie nie zostały jeszcze wypracowane demokratyczne mechanizmy działania mediów.
• Własność społeczna może mieć najwięcej odmian:
  
  
  
  • Własność partyjna (w zaniku).
  • Własność organizacji religijnej.
  • Własność samorządów lokalnych.
    
    
    
    • W krajach, które dążą do budowy społeczeństwa obywatelskiego (Francja, Niemcy).
  • Własność ogólno społeczna - instytucje użyteczności publicznej.
    
    
    
    • Głównie są to TV.
      
      
      
      • Niegdyś w Europie państwowe.
      • Przekształcone po II wojnie / w latach 60. / 80..
      • Najbardziej znane:
        
        
        
        • BBC.
        • ARD (Niemcy).
        • CDF (Niemcy).
  • Własność prywatna:
    
    
    
    • Najpowszechniejsza i najbardziej rozbudowana.
    • Najpowszechniejsza w USA.
    • Krytykowana, bo:
      
      
      
      • Prowadzi do koncentracji.
      • Niesie komercję.
      • Nie dba o interes społeczny.
    • Różne przybiera formy:
      
      
      
      • Jeden właściciel.
      • Spółka wydawców.
      • Spółka dziennikarska - połączenie własności prywatnej ze społeczną.
      • Stowarzyszenie wytwórców - też pośrednia (Le Monde).
  • USA:
    
    
    
    • Voice of America - własność bardziej państwowa, niż społeczna (Kongres).
  • Wielka Brytania:
    
    
    
    • BBC to instytucja użyteczności publicznej, czyli własność społeczna.
    • Publiczna to absolutnie nie znaczy - państwowa. Tylko u nas akurat tak się złożyło, że publiczna RTV jest państwowa.
    • Publiczna, to znaczy, że żyje z pieniędzy publicznych: ponad 80% funduszy to pieniądze z abonamentu.
    • Oznacza to też misję, polegającą na informowaniu, edukowaniu, integrowaniu itp.
  • Francja:
    
    
    
    • Od 1982 reprywatyzowano RTV (TF1).
    • W 1984 powstał pierwszy kanał komercyjny - Canal +.
    • Radio France Internationale (radio dla zagranicy) jest państwowe.
      
      
      
      • CSA obsadza tam stanowiska kierownicze.
    • We Francji subwencje państwowe dla mediów należą do najwyższych w Europie.
  • Niemcy:
    
    
    
    • Deutsche Welle i Deutschlanfunk (rozgłośnie radiowe nadające dla zagranicy).
      
      
      
      • Mają statut instytucji rządowych.
      • W ich radach programowych zasiadają przedstawiciele parlamentu, rządu i organizacji społecznych.

Liberalna doktryna prasowa

• Twórcy i jak się rozwijała, ale tylko szkicowo.
  
  
  
  • John Milton, zwolennik Cromwella, w 1643, wydał Aeropagitikę, w której napisał:
    
    
    
    • Wolność słowa nie jest darem jakiejś władzy, ale naturalnym przywileje człowieka, i warunkuje poszukiwanie prawdy.
    • To nie prawda, że władza, poprzez cenzurę, chroni obywatela przed błędami.
    • Kto zabija człowieka, zabija istotę myślącą, a kto niszczy dobrą książkę, zabija prawdę samą w sobie.
  • Przyczyniło się to do likwidacji cenzury w UK i do wprowadzenia pierwszej, konstytucyjnej gwarancji wolności druku w Stanie Virginia w 1776.
  • John Locke w 1660 stwierdził, że prawo do wolności słowa warunkuje inne prawa - jest to prawo podstawowe (pozwala bronić się przed niesprawiedliwością państwa).
  • We Francji hasło wolności słowa pojawiło się jeszcze przed rewolucją 1789:
    
    
    
    • Pojawiły się dwa nurty:
      
      
      
      • Wolność ograniczona (porządek publiczny, religia, obyczaje)(Malesherbes).
      • Wolność absolutna (Mirabeau).
  • Dzięki rewolucji 1789 wolność słowa w granicach określonych prawem zagwarantowały:
    
    
    
    • Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (artykuł XI).
    • Konstytucja z 1791.
  • W USA podstawowe znaczenie miała sprawa sądowa z 1735 przeciw wydawcy NY Weekly Journal, Johnowi Zengerowi, który oskarżył gubernatora o nadużycie władzy.
    
    
    
    • Sąd uniewinnił Zengera pod wpływem mowy obrończej Hamiltona, który stwierdził, że:
      
      
      
      • Winy nie można opierać na fakcie wydrukowania wiadomości.
      • Ale na nieprawdziwości tej wiadomości.
      • I że oparte na faktach oskarżanie ludzi sprawujących władzę jest wskazane.
  • Podstawą wolności słowa w USA jest Pierwsza Poprawka do Konstytucji z 1791.
• Cała ta doktryna jest skupiona wokół problemu wolności słowa.
• Zdaniem jej twórców, gwarancją wolności słowa jest własność prywatna.
• Funkcją dziennikarstwa jest:
  
  
  
  • Informowanie o faktach i opiniach.
  • Kontrola władzy (czwarta władza).
    
    
    
    • Afera " Watergate".
      
      
      
      • Po raz pierwszy konsekwentne działania prasy pokazały, jak daleko może sięgać korupcja władzy.
    • Afera "Pentagon Papers".
      
      
      
      • "New York Times" publikował supertajne dokumenty Pentagonu, ukazujące kulisy wojny wietnamskiej.
  • Rozrywka.
  • Edukacja.

Liberalna doktryna prasowa a doktryna odpowiedzialności społecznej

• Nie chodzi o teorię, a o media:
  
  
  
  • W doktrynie odpowiedzialności akcent przesuwa się na funkcję kontrolną.
  • Optymalna forma własności to własność ogólnospołeczna (instytucje użyteczności społecznej), a gdzie się nie da - inne formy własności społecznej.
• Należy pokazać, jak to wpływa na praktykę i tendencje:
  
  
  
  • Rozwija się dziennikarstwo nie tylko informujące, ale i interpretacyjne, komentujące.
    
    
    
    • Ale komentujące nie tendencyjnie, a różnorodnie, aby czytelnik mógł sobie wybrać odpowiednią opcję.
  • Liberalne traktowanie rynku mediów jak każdego innego rynku stoi w opozycji do założeń doktryny odpowiedzialności społecznej, ponieważ w tym drugim systemie celem mediów nie jest czysty zysk, a misja sby społeczeństwu (ale to tylko mi się tak wydaje).
• W rzeczywistości w żadnym kraju nie ma jednej, czystej doktryny społecznej.
  
  
  
  • Chociaż wszystkie konstytucje gwarantują wolność słowa, odwołując się do liberalnej doktryny prasowej, to doktryna odpowiedzialności społecznej jest bardziej wyraźna i dominująca nawet (Francja, Niemcy).
  • Może USA, które są najbliższe idealnej doktrynie liberalnej.
• Odpowiadając na pytanie, należy raczej porównać ograniczenia prawne tych państw, niż analizować założenia teoretyczne doktryn.

Media elektroniczne: tendencje rozwoju

• Należy powiedzieć o formach własności:
  
  
  
  • TV satelitarna to głównie prywaciarze (wymienić głównych).
    
    
    
    • CLT.
      
      
      
      • Luxemburg.
      • Mają satelitę Astra.
      • Ale nie wiem, czy to nie własność publiczna.
  • TV naziemna - instytucje użyteczności publicznej na gruncie europejskim.
  • Czy ze sobą konkurują - która którą wypiera.
    
    
    
    • W Niemczech TV publiczna ma coraz mniejsze dochody z reklamy, mniej widzów - jest wypierana przez prywaciarzy.
  • Jakie są funkcje TV publicznej - czy będzie w stanie w przyszłości zainteresować widza.
    
    
    
    • BBC jest coraz częściej oskarżana o komercjalizację - wchodzi w spółki z partnerami komercyjnymi, nadaje reklamy.
  • TV satelitarna przyczynia się do globalizacji treści programowej. Przyszłością nadajników naziemnych są nadawcy lokalni (in my opinion).
  • Wpływ rozwoju TVSat zaowocował zróżnicowaniem proporcji sektora prywatnego i publicznego:
    
    
    
    • Przewaga prywatnego:
      
      
      
      • Francja.
      • Włochy.
    • Duopol mediów elektronicznych:
      
      
      
      • Wielka Brytania - prywatna forma własności dokładnie określonymi regulacjami narzuconymi w interesie publicznym (przez IBA).
    • Dominacja mediów publicznych:
      
      
      
      • Niemcy.
        
        
        
        • Różne regulacje prawne w poszczególnych krajach związkowych.
        • Różnica w stosunku do Francji: sieci komercyjne poddają się rygorom sprzyjającym mediom publicznym.
  • Stwarza wyzwanie dla prasy drukowanej, która nie powinna konkurować z mediami elektronicznymi pod względem szybkości informacji, bo nydyrydy, ale powinna skupić się na komentowaniu i tłumaczeniu.
  • Powoduje kryzys dzienników, a stymuluje rozwój komplementarnych wobec niej wydawnictw: periodyków telewizyjnych, magazynów ilustrowanych.
  • Im medium bardziej atrakcyjne w odbiorze, tym przechwytuje pulę reklam, wcześniej należącą do innego medium (telewizja z prasy).

• Nie tylko agencje informacyjne, ale też:
  
  
  
  • Które to, trochę o nich powiedzieć.
  • Minął już czas wielkich, uniwersalnych agencji - każda, oprócz amerykańskiej AP, w czymś się specjalizuje.
• Także:
  
  
  
  • Media starają się ograniczać wiadomości agencyjne na rzecz informacji własnych, bo to podwyższa ich wiarygodność.
  • Własni korespondenci:
    
    
    
    • Głównie prasa prestiżowa.
    • Jaka jest pozycja własnego korespondenta w różnych tytułach.
  • Czytelnik, który informuje redakcję:
    
    
    
    • Związane z funkcją odpowiedzialności społecznej, z budową społeczeństwa obywatelskiego, demokratycznego.
    • Potem oczywiście redakcja weryfikuje taką informację, ale źródłem jej pozostaje czytelnik.
    • Cenione źródło głównie w prasie bulwarowej, śledczej.
• Agencje:
  
  
  
  • USA:
    
    
    
    • Associated Press (AP).
      
      
      
      • Powstała w 1848 jako przedsięwzięcie dzienników zachodniego wybrzeża, służące obsłudze wymiany informacji ze statkami tam przybijającymi.
      • Zawsze wykorzystująca nowoczesne środki techniczne.
    • United Press International (UPI).
      
      
      
      • Powstała jako odpowiedź na monopol AP.
  • Wielka Brytania:
    
    
    
    • Reuter.
      
      
      
      • Druga największa agencja światowa obok USA AP.
      • Ma własną TV.
    • Press Association.
      
      
      
      • Obsługująca tylko informacje krajowe.
  • Francja:
    
    
    
    • Agence France Presse (AFP).
      
      
      
      • Powstała w 1944 na zgliszczach przejętej przez reżim Vichy agencji Charlesa Havasa.
      • Jej silną bronią jest serwis fotograficzny.
      • Działa na zasadach komercyjnych.
  • Niemcy:
    
    
    
    • Deutsche Presse Agentur (DPA),
      
      
      
      • S.A. z ponad 200 udziałowcami.
      • Powstała jako połączenie trzech agencji stref okupacyjnych:
        
        
        
        • USA.
        • Wielka Brytania.
        • Francuskiej.
      • Ulega trendowi kierowania swoich usług także poza dziennikarstwo, np. do partii politycznych, związków zawodowych.
  • Rosja:
    
    
    
    • ITAR-TASS.
      
      
      
      • Założona w 1992 przez Jelcyna, w części swojej nazwy (TASS) odnosi się do monopolistycznej agencji ZSRR.
      • I tak jak tamta, ma monopol na informacje o charakterze oficjalnym.
    • RIA Nowosti.
      
      
      
      • W ZSRR jej zadaniem było kreowanie wizerunku ZSRR za granicą.
      • W 1993 reaktywowana przez Jelcyna jako agencja państwowa.
      • Świadczy usługi z zakresu Public Relations (!).
    • Oraz niezależni konkurenci:
      
      
      
      • Interfaks.
      • Postfaktum.

Poza tym

• Radio:
  
  
  
  • USA:
    
    
    
    • ABC.
    • NBC.
    • CBS.
  • Wielka Brytania:
    
    
    
    • BBC.
      
      
      
      • BBC miała monopol przez 80 lat.
      • Dopiero w latach 70. powstała niezależna (od abonamentu) radiofonia lokalna, a w 1990 (Broadcasting Act) - krajowa radiofonia komercyjna.
    • Komercyjne:
      
      
      
      • Atlantic.
      • Virgin.
      • Classic FM.
  • Francja:
    
    
    
    • Radio France (publiczna).
      
      
      
      • Subwencjonowane przez państwo.
    • TDF.
  • Rosja:
    
    
    
    • Wszystkie rozgłośnie, niegdyś państwowe, nadal pozostają pod ogromnym wpływem państwa. Są to 3 wielkie struktury:
      
      
      
      • Gołos Rossiji.
        
        
        
        • Nadaje program dla zagranicy.
      • Radio Rossiji.
        
        
        
        • Stanowi część Ogólnorosyjskiej Państwowej Kompanii RTV.
      • Ostankino.
      • I całe multum rozgłośni prywatnych, także ignorujących system licencji (pirackich).
• TV:
  
  
  
  • USA:
    
    
    
    • CNN Ted Turner.
    • Time - Warner.
    • Disney Corporation.
  • Wielka Brytania:
    
    
    
    • BBC (publiczna).
      
      
      
      • Utrzymuje się z abonamentu.
      • 2 programy = TV regionalna.
    • Independent TV (ITV).
      
      
      
      • Powstała w latach 50.
      • 16 komercyjnych nadawców zrzeszonych na zasadzie wyłączności terytorialnej).
      • Utrzymuje się z reklam i ogłoszeń.
      • Ich koordynacją zajęła się IBA - Independent Broadcasting Authority.
    • Satelitarne np. BSkyB (British Sky Broadcasting) (Rupert Murdoch) i kablowe.
      
      
      
      • Abonament i rekalmy.
    • Na podstawie Broadcasting Act z 1996 mogą nadawać program TV stacje lokalne.
  • Francja:
    
    
    
    • France TV (m.in. France 2 I France 3).
      
      
      
      • Publiczna.
    • Canal +.
    • TF1 (sprywatyzowana dawna TV państwowa).
    • M6.
  • Niemcy:
    
    
    
    • Telewizja jest powiązana z radiem i nie jest osobną instytucją, a działa w ramach poszczególnych radiofonii krajowych.
    • ARD.
      
      
      
      • Prawny układ wszystkich radiofonii krajowych.
      • Skład rady jest uzależniony od sytuacji politycznej w kraju.
      • Instytucja użyteczności publicznej.
      • Nadaje też program satelitarny 1plus.
    • ZDF.
      
      
      
      • Też instytucja użyteczności publicznej.
      • Ale niezależna od radiofonii krajowych.
      • Też program satelitarny 3sat.
    • I prywatne:
      
      
      
      • RTL Bertelsmanna.
      • SAT1 - pierwsza prywatna TV w Niemczech.
  • Rosja:
    
    
    
    • ORT (Rosyjska Telewizja Publiczna).
    • RTR (też państwowa).
    • NTW. (prywatna).

• Podstawy prawne:
  
  
  
  • Artykuł 5. Konstytucji (1949):
    
    
    
    • Każdy ma prawo do informowania i bycia informowanym.
      
      
      
      • Jest to przywilej, ale również obowiązek informowania dla instytucji państwowych.
      • Jest to bardzo nowoczesne rozumienie wolności słowa.
    • Cenzura nie istnieje.
      
      
      
      • Nie można wprowadzić cenzury w żadnym wypadku, nawet w czasie wojny.
  • Inne artykuły:
    
    
    
    • Zakaz zniesławiania.
    • Administracja państwowa, aby wypełnić swój obowiązek informowania, jest zobligowana do zatrudnienia rzecznika prasowego, który będzie informował.
  • Wyroki Federalnego Trybunału Konstytucyjnego:
    
    
    
    • Zbierał się w sprawach mediów 10 razy, ważny jest pierwszy i ostatni.
    • Są to tzw. wyroki telewizyjne:
      
      
      
      • Pierwszy:
        
        
        
        • Interpretuje konstytucję tak, że rząd nie może posiadać żadnego środka przekazu (od 1956).
          
          
          
          • Gdy alianci opuszczali w 50. latach RFN, przykazały, by media elektroniczne były to instytucje użyteczności publicznej.
          • Adenauer nie zwracając na to uwagi, postanowił stworzyć drugą, obok ARD, telewizję - telewizję publiczną, by oprzeć się komunistycznej indoktrynacji poprzez odbieraną w RFN TV NRD.
          • Ale Trybunał konstytucyjny zakazał stworzenia takiej TV.
      • Ostatni:
        
        
        
        • Dopuszcza inną formę własności w mediach elektronicznych: oprócz instytucji użyteczności publicznej mogą być media prywatne (od 1986).
  • Ustawy prasowe:
    
    
    
    • Każdy land ma swoją.
    • W latach 70. postanowiono, że wszystkie landy będą miały przynajmniej cztery takie wspólne zapisy ( ale Bawaria nawet z tego się wyłamała i ma trzy):
      
      
      
      • Gwarancja wolności słowa.
      • Zakaz zniesławiania.
      • Zakaz ujawniania tajemnicy państwowej i wojskowej.
        
        
        
        • Możliwa jest konfiskata jednego egzemplarza gazety jako dowodu w sprawie.
      • Gwarancja tajemnicy źródła informacji.
        
        
        
        • Jest to obowiązek dziennikarstwa jako służby społecznej, a nie przywilej.
        • Przy takim podejściu dziennikarze mogą bezkarnie zdradzać tajemnice państwową!
          
          
          
          • Dlatego, na skutek nacisków Komisji Europejskiej, wyszło rozporządzenie rządowe: w wyjątkowych przypadkach założenie za wiedzą i zgodą redakcji podsłuchu w jej siedzibie.
          • Teraz dziennikarz nie musi już niczego ujawniać...
    • Kontrakt prasowy:
      
      
      
      • Sądy rejestrujące spółki wydawnicze nie mogą dopuszczać do powstania monopolu na danym terenie.
      • Jest to ustawa antykartelowa, dość liberalna.