Skąd brać zdjęcia do artykułów - przegląd źródeł i licencji

Najpierw przyjrzymy się licencjom, które zezwalają na wykorzystanie zdjęć w naszym portalu.

Dostępne licencje

Nie będziemy wdawać się tutaj w szczegółowe rozważania teoretyczne - dla potrzeb artykułu wystarczy nam informacja, że “licencja jest to dokument prawny lub umowa, określająca warunki korzystania z utworu jako dobra, którego dana licencja dotyczy. Właściciel praw autorskich, znaku handlowego lub patentu może (i często to robi) wymagać od innych posiadania licencji jako warunku użytkowania lub reprodukowania licencjonowanego utworu.” (źródło: Wikipedia).
W naszym przypadku będzie to przeważnie umowa zawierana pomiędzy autorem fotografii, a dziennikarzem obywatelskim, który ma zamiar fotografię tę wykorzystać na łamach portalu (np. Wiadomosci24.pl).

Przeglądając dostępne licencje pod kątem możliwości publikacji zdjęć (których nie jesteśmy autorami) w naszym portalu należy przyjąć założenia, że licencja ta:
1) musi zezwalać na wykorzystanie fotografii do celów komercyjnych;
2) musi zezwalać na tworzenie dzieł pochodnych (zdjęcie publikujemy jako część artykułu);
3) musi zezwalać na wykorzystanie zdjęcia w utworach pochodnych publikowanych na zasadzie “wszelkie prawa zastrzeżone” (np. publikacje w portalu Wiadomości24.pl objęte są pełnymi prawami autorskimi - niemożliwa jest publikacja np. na licencji CC)

Creative Commons
Licencja ta jest licencją idealną dla naszych celów - oto co o idei i założeniach projektu piszą przedstawiciele organizacji CC na swojej stronie internetowej: “Creative Commons oferuje twórcom licencje, które pozwalają im zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi. Licencje Creative Commons działają na zasadzie “pewne prawa zastrzeżone” – granice dozwolonego użytku są szersze i wyraźniejsze niż te wytyczone na zasadzie “wszelkie prawa zastrzeżone”. Creative Commons szanuje prawo twórców do określenia stopnia, w jakim chcą się dzielić swoją twórczością z innymi. Jednocześnie zachęca do tworzenia wspólnej kultury, której elementy mogą być swobodnie wymieniane i zmieniane.”

Istnieje parę różnych odmian tej licencji - do naszych celów możemy wykorzystać jedynie utwory publikowane na licencji Creative Commons: Uznanie autorstwa. Utwory publikowane na tej licencji wolno nam: kopiować, rozpowszechniać, odtwarzać, wykonywać i tworzyć na ich podstawie utwory zależne - licencja wymaga podania informacji zgodnie z życzeniem autora (np.tytuł utworu, miejsce oryginalnej publikacji, miejsce wykonania fotografii, data oryginalnej publikacji itp) - za każdym razem musimy zatem sprawdzić, jakie informacje powinniśmy podać. Angielska wersja tej licencji to: Creative Commons: Attribution.
Zwracam uwagę, że nie mają dla nas praktycznie żadnej wagi cyfrowe oznaczenia w nazwie licencji: 2.5 lub 3.0 - są to po prostu kolejne wersje tej samej licencji.
Wszystkie inne odmiany licencji Creative Commons są dla nas nieprzydatne: odpada CC Użycie niekomercyjne (Wiadomości24.pl są portalem komercyjnym), CC Bez utworów zależnych (wykorzystując fotografię w artykule tworzymy utwór zależny) oraz CC Na tych samych warunkach (musielibyśmy nasz artykuł opublikować na licencji Creative Commons, co jest niemożliwe w naszym portalu).

Domena publiczna
Jak pisze Wikipedia: “Domena publiczna (ang.: public domain) to ogół twórczości (m.in. tekstów, zdjęć, muzyki, dzieł sztuki, oprogramowania itp.), do której wygasły prawa autorskie, i która jest przez to dostępna dla wszystkich i do dowolnych zastosowań bez ograniczeń wynikających z prawa autorskiego, lub która od samego początku jej powstania nie była objęta tymi prawami (np. teksty ustaw). Domena publiczna to zbiór wiedzy i twórczości stanowiący wspólny dorobek kulturowy i intelektualny ludzkości.”
Zgodnie z tą definicją wszystkie zdjęcia będące częścią domeny publicznej możemy wykorzystywać na łamach Wiadomości24.pl.

Licencja GNU GPL
Licencja GNU GPL została sformułowana w celu rozpowszechniania programów komputerowych i materiałów edukacyjnych związanych z tymi programami, w związku z czym - pomimo że można znaleźć w Internecie fotografie opublikowane na tej licencji - nie sądzę, żeby używanie w naszym portalu zdjęć udostępnionych na licencji GNU GPL było celowe i potrzebne.

“Wszelkie prawa zastrzeżone”
Wbrew pozorom zdjęcia, co do których wszelkie prawa autorskie są zastrzeżone, mogą być także - po spełnieniu odpowiednich warunków - wykorzystane przez nas i umieszczone jako ilustracje do naszych artykułów. Warunkiem koniecznym do uczciwego i zgodnego z prawem wykorzystania takiej fotografii dla naszych celów jest uzyskanie zgody autora na publikację. Uzyskać ją można:
1. Prosząc indywidualnie autora fotografii o zgodę na publikację (sposób czasochłonny i skomplikowany, ale czasami warto się potrudzić - za przykład służyć może artykuł, w którym wykorzystałem zdjęcia znalezione w Internecie: Polskie napisy w Zjednoczonym Królestwie
2. Korzystając z portali internetowych, w których zamieszczenie zdjęcia przez jego autora jest jednoznaczne z wyrażeniem zgody na używanie tego zdjęcia przez innych twórców (przykładem portalu z darmowymi fotografiami do wykorzystania jest Stock.XCHNG, który szczegółowo opisany zostanie w dalszej części artykułu)

Gdzie i jak szukać potrzebnych zdjęć

Wikimedia Commons
Wszystkie pliki graficzne ukazujące się w Wikimedii muszą być (taki jest warunek twórców serwisu) opublikowane na którejkolwiek z wolnych licencji - polecanymi licencjami są: CC, GNU, Free Art License - bądź należeć do domeny publicznej. Naszym zadaniem jest tylko wyszukać odpowiedniego dla nas zdjęcia - pamiętając przy tym, że musi być ono udostępnione na licencji CC Uznanie autorstwa bądź należeć do domeny publicznej. Wikimedia nie stawia żadnych dodatkowych wymogów - zdjęcie można w każdej chwili ściągnąć na twardy dysk swojego komputera i wykorzystać je później (zgodnie z zapisem licencji) do swoich celów.

stock.XCHNG
SXC jest portalem społecznościowym, którego celem jest udostępnianie - za darmo - fotografii do wykorzystania przez innych twórców. Fotograf publikując swoje prace w tym portalu zgadza się na to, że inni uczestnicy społeczności mogą korzystać z tych fotografii. Licencja stanowi, że fotografie pochodzące z zasobów SXC można wykorzystywać (także w przedsięwzięciach komercyjnych) w formie cyfrowej na stronach internetowych, w prezentacjach multimedialnych, telefonach komórkowych i nagraniach video, a także w formie wydruków do materiałów reklamowych i promocyjnych, w magazynach, gazetach, książkach, broszurach, okładkach CD itp. Istnieją tutaj cztery rodzaje licencji:

1. standardowa (Standard restrictions apply) - bez żadnych zastrzeżeń (większość fotografii jest publikowanych właśnie na tej licencji);
2. należy powiadomić fotografa w przypadku wykorzystania jego zdjęcia w mediach publicznych (Contact for public use);
3. należy powiadomić - jak wyżej - oraz podpisać wykorzystane zdjęcie imieniem i nazwiskiem, lub nickiem używanym przez autora w SXC (Contact and credit for public use) - zwracam uwagę, że angielskie słówko “credit” nie ma nic wspólnego z zapłatą za fotografię - oznacza ono tyle, co “podpisać” (wykorzystaną fotografię);
4. należy - przed ściągnięciem fotografii - zapytać autora o zgodę na jej wykorzystanie (Written permission needed) - robi się to za pomocą specjalnego formularza w systemie.

Wszystkie cztery licencje odpowiadają naszym potrzebom, dodatkowym warunkiem stawianym przez społeczność portalu jest konieczność uprzedniej rejestracji w SXC - należy wypełnić odpowiedni formularz i cierpliwie czekać na potwierdzenie rejestracji - czasami (niestety) kilka dni.

Ze swej strony chciałbym dodać, że - nawet jeżeli licencja nie wymaga poinformowania autora o wykorzystaniu jego pracy - to każdy z publikujących w SXC fotografów będzie wdzięczny za krótką informację o tym fakcie - najlepiej podać link do artykułu z wykorzystaną fotką w polu komentarzy.

Flickr
Flickr nie jest portalem stworzonym specjalnie do celów dzielenia się swoimi pracami - jest to raczej miejsce, w którym autorzy pokazują światu swoje dzieła i wymieniają doświadczenia z “kolegami po fachu”. Można jednak znaleźć tam także fotografie udostępnione na licencji Creative Commons - w tym także na dogodnej dla nas Creative Commons: Uznanie autorstwa. Aby móc wykorzystać pochodzącą z tego źródła fotografię musimy spełnić jeszcze dwa dodatkowe warunki, którymi są: konieczność zarejestrowania się w serwisie Yahoo (flickr jest częścią Yahoo) - na stronie z formularzem rejestracyjnym oraz konieczność wstawienia do swojego artykułu odnośnika (linka) prowadzącego do strony z plikiem fotografii na flickr - moim zdaniem najlepszym wyjściem byłaby publikacja takiego linka pod artykułem - wraz z imieniem i nazwiskiem autora dołączonego do tekstu zdjęcia.

Serwisy Unii Europejskiej i władz Polski
Czasami zdarzają się sytuacje, w których potrzebujemy zdjęcia ilustracyjnego do artykułu na tematy unijne bądź związane z wydarzeniami politycznymi naszego kraju. Poniżej przedstawiam trzy serwisy internetowe, z których możemy czerpać tego typu fotografie:

Portal Komisji Europejskiej - możemy stąd nieodpłatnie wykorzystywać zdjęcia do tekstów informacyjnych związanych z tematyką Unii Europejskiej: odpowiedni zapis regulaminu

Serwis prasowy Parlamentu Europejskiego - tu musimy się zarejestrować na stronie z formularzem rejestracyjnym - ale proces ten jest bardzo prosty i błyskawiczny - natychmiast po wypełnieniu formularza otrzymujemy dostęp do pokaźnej bazy fotografii związanych z tematyka unijną. Wszystkie te zdjęcia możemy wykorzystać w naszych artykułach - musimy tylko podać źródło fotografii, tak jak napisano to na stronie z informacjami prawnymi

Centrum Informacyjne Rządu posiada w swoich zbiorach sporą kolekcję zdjęć polityków i wydarzeń politycznych z naszego kraju - zdjęcia te można pobierać i wykorzystywać bezpłatnie

Jestem przekonany, że przeszukując wymienione przeze mnie serwisy większość z nas znajdzie odpowiednie - zarówno pod względem artystycznym, jak i prawnym - zdjęcie do wykorzystania w swoim artykule.