Finanse oczami kobiet i mężczyzn. Jak o nich rozmawiać?

Zbliżające się Święto Zakochanych jest okazją do rozmów na wiele tematów – również o pieniądzach. Czy między kobietami i mężczyznami są różnice w podejściu do pieniędzy? Czy temat finansów wciąż jest jednym z tych, których raczej nie wypada poruszać? Między innymi na te pytania próbowali odpowiedzieć uczestnicy i uczestniczki projektu Polski Dialog, serii "Kobiety Mężczyźni" podczas żywej dyskusji o pieniądzach.

W dialogu „Kobiety i Mężczyźni” o pieniądzach, wzięło udział dziesięcioro uczestników – 5 kobiet i 5 mężczyzn z różnych części Polski reprezentujących różne grupy zawodowe. W rozmowie poruszone zostały kluczowe kwestie związane z oczekiwaniami społecznymi wobec mężczyzn i kobiet w kontekście finansów, a także różnice w podejściu do oszczędzania, zarabiania i długów.

- Pomysł na dialogi w serii Kobiety i Mężczyźni wynika z potrzeby rozmowy o kwestiach, które budzą emocje i często dzielą polskie społeczeństwo – podkreśla Wawrzyniec Smoczyński, współzałożyciel i prezes Fundacji Nowej Wspólnoty. - Tym razem chcieliśmy skupić się na płci, bo widzimy, że choć dużo mówi się o prawach kobiet, a ostatnio także o prawach mężczyzn, to brakuje nam otwartej, konstruktywnej rozmowy o tym, jak lepiej się nawzajem porozumieć i współpracować. Dotychczas często rozmowy o płci toczyły się w jednorodnych grupach, a gdy już dochodziło do rozmów między płciami, trudno było wyjść poza utarte schematy i etykiety. Pora to zmieniać – dodaje Smoczyński.

Dialog o pieniądzach pokazał potrzebę większej otwartości na rozmowy o pieniądzach w polskich domach. Wskazał także silny wpływ stereotypów na temat płci oraz tradycyjnych ról kobiet i mężczyzn na ich podejście do finansów. Uczestnicy dialogu podkreślili jednak, że nie bez znaczenia pozostają także doświadczenia życiowe i wychowania, które również wpływają na nasze podejście do zarządzania pieniędzmi.

Takie wartości przekazał mi ojciec. Społeczna presja i zmieniające się role płci

W dyskusji panowie często podkreślali, że pomimo wielu gospodarczych i społecznych zmian, wciąż odczuwają presję bycia odpowiedzialnym za utrzymanie rodziny, nawet jeśli ich drugie połówki zarabiają podobnie do nich, a czasami nawet więcej.

- Jest ten stereotyp, presja, że mężczyzna ma utrzymywać dom. Takie wartości przekazał mi ojciec – podkreśla jeden z uczestników Dialogu.

- W wielu przypadkach płeć nie ma znaczenia, ale na przykład jak jestem w restauracji, to lubię jak mężczyzna za mnie płaci i to jest bardzo śmieszne, bo nie ma do tego innego powodu poza kulturowy – dodaje jedna z uczestniczek.
Z kolei inny uczestnik podkreśla - Wydaje mi się, że to jest taki męski instynkt gniazda, który podpiera kulturowy przekaz, byśmy zarabiali.

Natomiast panie zwracały uwagę, że nie dostrzegają, aby odpowiedzialność za utrzymanie rodziny była w rzeczywistości większa dla mężczyzn niż dla nich samych.

Również kwestia poziomu zarobków partnerów bywa tematem kontrowersyjnym i spornym w wielu polskich domach. Dla niektórych par sytuacja, w której to kobieta zarabia więcej od swojego partnera jest frustrująca i często prowadzi do kłótni.

- Moja mama bardzo dbała o to, żeby nigdy nie dać po sobie poznać tego, że zarabia więcej albo, że jest jedyną osobą, która utrzymuje dom. Drugiej stronie bardzo przeszkadzał sam fakt tego, że ona ma jakąś niewidzialną siłę – mówi jedna z uczestniczek Dialogu.

Pojawiły się jednak głosy mężczyzn, którzy w podobnej sytuacji nie odczuwają negatywnych emocji, a nawet dostrzegają jej zalety.

- Dla mnie to jest niesamowita wartość, że moja żona zarabia więcej ode mnie, bo przede wszystkim jest nam łatwiej, gramy do jednej bramki, więc to jest wyłącznie plus – podkreśla jeden z uczestników Dialogu.

Kultura milczenia o finansach i potrzeba edukacji

Podczas dialogu pojawiły się również ciekawe wnioski na temat traktowania pieniędzy i zarobków jako tabu w polskim społeczeństwie.

- W domu z rodzicami do dzisiaj pieniądze są jakimś tematem wywołującym niesamowicie duże emocje. Oni już mają swoje lata i nawet z wiekiem to się nie zmienia – podzieliła się jedna z uczestniczek Dialogu.

Z kolei jeden z uczestników podkreśla - Moja żona nie potrafiła zrozumieć, że gdybyśmy obydwoje zarabiali, to miałbym dużo mniej na głowie i więcej czasu na bycie w domu, na dzieci. W momencie, gdy pieniędzy przestaje starczać, wtedy zaczynają się prawdziwe rozmowy.

O finansach warto, a nawet trzeba rozmawiać. Nie tylko z partnerem czy partnerką, ale także z rodzicami czy dziećmi. Uczestnicy podkreślali, jak ważna jest edukacja finansowa, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń - jak pokazują statystyki, prawie 80% pięciolatków ma bezpośredni kontakt z pieniędzmi*.

- Nie miałam wychowania finansowego, kiedy byłam młodsza, potrzebuję większej edukacji. Myślę, że przez to mam mniejsze zaufanie do tego, jak rozporządzać swoim budżetem, żeby to było bardziej efektywne – powiedziała jedna z uczestniczek.

Inna natomiast dodaje - Nikt ze mną nigdy nie rozmawiał o oszczędzaniu. Może założenie było takie, że wezmę ślub i mąż się tym zajmie.

Wnioski uczestników Dialogu doskonale potwierdzają wyniki Indeksów Finansowych** przygotowanych na zlecenie KRUK S.A. Zdecydowana większość Polaków (54 proc.) oceniła, że ma średni poziom wiedzy lub umiejętności w zarządzaniu swoim budżetem domowym. Blisko 1/3 ankietowanych oceniła swój poziom wiedzy finansowej jako wysoki, a co dziesiąty Polak uważa, że jest on niski.

- Rozmowy o finansach w relacjach są bardzo ważne. Pozwalają lepiej kontrolować i dbać o wspólny budżet. Często też partnerzy mogą się wzajemnie uczyć nowych umiejętności finansowych, jak np. lepsze zarządzanie pieniędzmi, inwestowanie czy oszczędzanie na przyszłość. Dzięki wspólnym rozmowom, obie strony mogą rozwijać swoją wiedzę w tej dziedzinie – komentuje Agnieszka Salach, rzeczniczka KRUK S.A.

W kontekście edukacji finansowej kobiety i mężczyźni są niemal jednomyślni. Edukacja ekonomiczna ma wpływ na posiadanie zadłużeń. Według wyników Indeksów finansowych 42 proc. kobiet i 45 proc. mężczyzn uważa, że popadanie w długi ma związek z niskim poziomem edukacji finansowej w Polsce. Z kolei odmiennego zdania jest 18 proc. kobiet i 17 proc. mężczyzn, natomiast 40 proc. kobiet i 38 proc. mężczyzn nie potrafiło jednoznacznie wyrazić swojej opinii na ten temat.

Zgodnie przyznajemy także, że o edukację finansową musimy zadbać przede wszystkim we własnym zakresie. Dlatego wzajemna wymiana doświadczeń jest bardzo cenna.

Mężczyźni bardziej skłonni do ryzyka finansowego niż kobiety

Tematem, który także wywołał ciekawą dyskusję, była tolerancja na ryzyko finansowe. Uczestnicy zauważyli, że mężczyźni częściej podejmują większe ryzyko w inwestycjach i finansowych decyzjach. Natomiast kobiety są bardziej ostrożne, szczególnie w kontekście zarządzania oszczędnościami.

- Moja tolerancja na ryzyko finansowe wynosi okrągłe zero. Ja nie chcę stracić ani grosza. Wydaje mi się, że mężczyźni mają trochę większą tolerancję na ryzyko, które wiąże się z inwestowaniem – podkreśla jedna z kobiet biorących udział w dialogu.

Z kolei jeden z uczestników dodaje - Często u koleżanek spotykam większy nacisk na bezpieczeństwo, a u kolegów większą tolerancję na ryzyko. Moja tolerancja na stratę to nie jest zero. Mam swoje akcje, biorę pod uwagę, że one trochę spadną i jakoś z tym żyję.

Tezę uczestników Dialogu, że mężczyźni są bardziej skorzy do ryzyka finansowego od kobiet, potwierdzają Indeksy Finansowe i statystyki dotyczące posiadania zadłużeń. Zaległe należności do spłaty posiada obecnie 10 proc. społeczeństwa. Odsetek zadłużonych mężczyzn wynosi 11 proc. i jest nieznacznie wyższy od odsetka zadłużonych kobiet, który wynosi 9 proc.

Wypowiedzi uczestników wykazały również, że kobiety coraz częściej starają się zarządzać finansami w sposób niezależny, nie licząc na pomoc ze strony partnerów.