25.07.2005 Warsztat reportera
Kulturalna mistyfikacja w TV
Anna Hebda, artykuł udostępniony przez Merkuriusz Uniwersytecki
Analizując magazyny z programem telewizyjnym, nietrudno zauważyć, iż telewizja publiczna realizuje tzw. misję w stopniu minimalnym. Owszem, są w ramówce programy kulturalne, te jednak po pierwsze trwają nie dłużej niż pół godziny, a po drugie są emitowane późno w nocy. Stacje komercyjne zaś nie uważają programów kulturalnych za finansowo opłacalne, toteż ich zwyczajnie nie produkują.
Kulturka dla każdego
Warto zwrócić uwagę na obawy twórców programów kulturalnych przed używaniem strasznych (bo odstraszających masową widownię) sformułowań takich jak kultura wysoka, elita intelektualna, wysoki poziom merytoryczny. Wydawca i twórca programu zazwyczaj na każdym kroku odżegnują się od wąskich elit, podkreślają, że odbiorcą programu może być każdy, kto akurat ma wolną chwilę i pragnie skonsumować nieco lekkiej i przyjemnej kultury (być może już niedługo usłyszymy o ?kulturce?, co jest całkiem prawdopodobne, jeśli weźmie się pod uwagę modę na zdrabnianie słów przez osoby występujące przed kamerami). Kultura przedstawiana w telewizji nie wymaga żadnych szczególnych predyspozycji intelektualnych, nie wiąże się z wysiłkiem intelektualnym, nie zadaje kłopotliwych pytań, nie stawia przed trudnymi zagadnieniami tak estetycznymi, jak egzystencjalnymi oraz nie ma na celu kształtowania człowieka. Stanowi jedną z wielu propozycji programowych. Jest całkiem nieszkodliwa i każdy, naprawdę każdy, może być jej odbiorcą. Daleka jestem od traktowania kultury wyższej jako zamkniętej twierdzy, do której dostęp mają tylko bardzo nieliczni, na dodatek po przejściu długiego i ciężkiego procesu wtajemniczenia. Zgadzam się jednak z Małgorzatą Szpakowską i Krzysztofem Teodorem Teplitzem, którzy zaznaczają, że kultura masowa nie wypiera kultury wyższej, ale obok niej współistnieje. I choć cechą społeczeństwa ponowoczesnego jest między innymi zacieranie się granicy między kulturą wysoką a popularną, to rozróżnienie to powinno być widoczne. Telewizja, będąca co prawda współtwórcą kultury masowej, nie może widza całkowicie odciąć od kultury wyższej.
Prędko, reklamy czekają!
Problem z programami kulturalnymi w naszej telewizji publicznej polega na tym, że choć można wymienić wspólne im cechy, różnią się one od siebie poziomem i nie można jednoznacznie powiedzieć, czy są dobre (w znaczeniu ambitne, na odpowiednim poziomie merytorycznym) czy nie. Jak już zostało zauważone, są to programy trwające nie dłużej niż pół godziny, a po odjęciu kilkuminutowego opóźnienia oraz reklam przed kolejnym programem pozostaje właściwie nieco ponad dwadzieścia minut. O ile np. w Dobrych książkach czy Telewizyjnych Wiadomościach Literackich cały ten czas poświęcony jest jednej dziedzinie- literaturze, w większości programów w tak krótkim czasie próbuje się ująć zagadnienia z różnych dziedzin życia kulturalnego. Przykład Telewizyjnych Wiadomości Literackich pokazuje, że nie jest niemożliwym w ciągu pół godziny przeprowadzenie rozmowy z pisarzem i przekazanie krótkich (a treściwych) informacji o aktualnościach na rynku wydawniczym. Niestety w przeważającej części przypadków zamiast prawdziwej pigułki kulturalnej widz otrzymuje breję, z której nie wynika nic konkretnego. Gdyby telewizja mogła audycji kulturalnej oddać godzinę czasu antenowego, udałoby się zarówno zamieścić dłuższą rozmowę z pisarzem, malarzem, muzykiem czy krytykiem, jak i pokrótce poinformować widza o ważniejszych wydarzeniach kulturalnych. Audycja programu godzinnego nie musiałaby burzyć tak precyzyjnie opracowanej i ścisłej ramówki- zamiast dwóch słabszych półgodzinnych programów powstałby jeden - godzinny. Wtedy jednak i odpowiedzialność prowadzącego byłaby większa, bo bełkotu przez dwadzieścia minut można słuchać, ale przez godzinę - nie sposób.
Zgodnie z zasadą, że widz nie jest w stanie skupić uwagi na jednym obrazie dłużej niż przez kilka minut, rozmowy przerywane są felietonami filmowymi, wstawkami muzycznymi, czy (jak w Czego nas uczą wielcy filozofowie) obrazkowym podsumowaniem tego, co dotychczas zostało powiedziane. Pojedyncze wypowiedzi ekspertów, twórców kultury nie mogą być zbyt długie, przedstawienie danej książki, spektaklu czy filmu nie może zająć zbyt wiele czasu. Zazwyczaj więc programy te są dynamicznie montowane, wszystko jest kolorowe i ruchome, tak aby widz nie miał możliwości się znudzić. Jedynie Rozmowy na nowy wiek mają formę dłuższej rozmowy, choć i ona bywa przerywana np. odczytywanymi wierszami czy prozą. Nie można powiedzieć, że dynamiczna, trochę urywana formuła jest zła. Bo choć w krótkim czasie żadne poważniejsze zagadnienie z dziedziny literatury, filmu, malarstwa nie może być dogłębnie omówione, może być przedstawione w sposób interesujący i profesjonalny jednocześnie. Niestety w Polsce brakuje osobowości, które potrafiłyby uwagę widza przytrzymać na dłużej.
Gadające głowy
W polskich programach kulturalnych prowadzący to zazwyczaj albo osoby młode, na luzie (Jazda kulturalna, Sztukateria) albo osoby znane i cenione, obeznane w temacie lecz nie zawsze nadające się idealnie do tego typu programów (Dobre książki, Lubię czytać). Brakuje nam prawdziwej osobowości, kogoś, kto nie tylko wykazałby się erudycją i inteligencją, ale również błyskotliwością, odwagą w prezentowaniu poglądów i zadawaniu pytań, a także medialnością. Z drugiej strony, taka osoba mogłaby się wykazać w innej niż na polskim rynku programów kulturalnych dominującej formule. Musiałby to być raczej program oparty na dyskusji, rozmowie z artystami i krytykami, niż na suchym informowaniu o kulturze. W programach kulturalnych obecnych na naszym rynku brakuje bowiem osoby, która nie tylko przekazywałaby suche informacje, zazwyczaj jednostronne opinie, ale która potrafiłaby widzowi dane zagadnienie, poprzez właśnie rozmowy i dyskusje z twórcami, krytykami oraz ekspertami, naświetlić z różnych stron, wskazać możliwe interpretacje, pozostawić jednak z pytaniami i twórczym niepokojem.
Opinię o takiej potrzebie potwierdza Pegaz. Każde wydanie Pegaza ma ten sam rytm, przemawia takimi samymi środkami wyrazu, ma tę samą regularność. Taka formuła daje przeciętnie doświadczonemu konsumentowi kultury wyższej poczucie bezpieczeństwa, wie on, czego się spodziewać, nie obawia się zaskoczenia. Tym samym jednak, program staje się konwencjonalny. Pegaz informuje, ale nie interpretuje, nie skłania do refleksji, nie zachęca do dyskusji, nie prowokuje. O wydarzeniach kulturalnych w Pegazie mówią ich twórcy lub współtwórcy, a ich opinie nie zostają skonfrontowane z opiniami ekspertów czy krytyków. Bałtroczyk jest zawsze uśmiechnięty i przesadnie poprawny, rozmowy prowadzone w studiu są jałowe. Pegaz jest więc informacyjnym programem kulturalnym, co dziwi zwłaszcza w czasach, gdy nawet serwisy informacyjne nie są wolne od komentarzy i interpretacji.
Z kolei trio z Dobrych książek, któremu wiedzy czy inteligencji odmówić nie można, prowadzi program na zasadzie monologowania. Każdy mówi, co ma do powiedzenia, w studiu nie toczy się żadna dyskusja, telewidz poznaje jedynie opinie konkretnych osób na temat danej książki. Szkoda, bo konstruktywna dysputa na temat nowości wydawniczych zapełniłaby lukę w audycjach kulturalnych.
Prowadzący programy popełniają często elementarne błędy, boją się dociekać i dopytywać, prowokować, stawiać kontrowersyjne tezy. Brak w rodzimych audycjach kulturalnych osoby z charyzmą i charakterem, która, nie nudząc, potrafiłaby poprowadzić dyskusję na temat książki, filmu, wystawy; która stanowiłaby wyzwanie dla twórców i widzów.
PRZERWA NA REKLAMĘ
Zobacz artykuły na podobny temat:
Freelancer i bezpieczeństwo. 5 wskazówek dla pracujących zdalnie
Barbara Trepka
Zagrożenia cybernetyczne czają się wszędzie. Pracując zdalnie przesyłamy wiele plików i informacji do biura. W miarę jak świat będzie jeszcze bardziej połączony, rozprzestrzenianie się zdalnych pracowników wzrośnie, co doprowadzi do większej liczby bolączek. Jak się chronić przed zagrożeniami w sieci?
Społeczne i kulturowe oddziaływanie języka mediów
Magdalena Jakubowska
Pojedyncze informacje zyskują znaczenie, kiedy zostaną umieszczone w odpowiednich ramach interpretacyjnych nadających im wartość symboliczną, mityczną.
Sztuka robienia wywiadu twarzą w twarz
Patrycja Kierzkowska
Jedna z najtrudniejszych form wywiadu i wydaje mi się, że nieco zanikająca. Starą, dobrą szkołę widać teraz chyba już tylko w tygodnikach politycznych albo Dużym Formacie Gazety Wyborczej.
Etyka w reklamie
Mariusz Żurawek
Branża reklamowa, z uwagi na swoją drapieżną naturę, wydaje się być pozbawiona wszelkich zasad i obyczajowości. Tymczasem jak każda dziedzina, posiada swoją etykietę
Motor napędowy terrorystów
Michał Chmielewski
Ataki terrorystyczne stają się niemal pospolite. Wszystkie są także polem bitwy dla massmediów. Każdy atak, każda chociażby groźba staje się sensacją, której spragnieni są dziennikarze.
Copywriting. Przez słowa do sukcesu
Marta Bober
Można powiedzieć, że żadną sztuką nie jest napisanie kilku słów czy też zdań. Ale co, kiedy zależy nam na czymś więcej? Stworzenie treści wartościowej, ciekawej i angażującej - takiej obok której trudno jest przejść obojętnie i oderwać wzrok - jest dużym wyzwaniem.
Media lokalne - sprostowania
Bartłomiej Dwornik
Uregulowania dotyczące sprostowań są chyba najczęściej łamaną zasadą w polskich mediach. Wyraźny jest podział na te, które nigdy nie przyznają się do błędów i takie, które potrafią posypać głowę popiołem.