Informacja publiczna a ochrona danych osobowych

Natomiast jeżeli dokument prywatny znajdzie się w posiadaniu władz publicznych, czy informacja z zakresu spraw prywatnych w aktach spraw administracyjnych, to nie stają się przez to przedmiotem informacji publicznej. Tak też jest i z danymi osobowymi. Dane te, to według ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. Nr 133, poz. 883) art. 6 ust. 1 - wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej.

Dane osobowe to wszystkie informacje tak z zakresu życia prywatnego, jak i publicznego, w tym dotyczące dóbr osobistych, których ochrona wynika z godności człowieka i prawa do prywatności.

Z art. 47,51 ust. 1 i 76 Konstytucji RP można wywieść prawo do prywatności , a więc ochrony życia prywatnego. Sprawy prywatne (życie prywatne) to sprawy życia osobistego, rodzinnego, religijnego wraz z dobrami osobistymi. Życie zawodowe, w tym naukowe, twórcze, społeczne, kulturalne człowieka jest realizowane tak w obszarze jego życia prywatnego, jak i publicznego. Dlatego też pewne informacje z zakresu np. działalności naukowej, artystycznej, społecznej mogą być upublicznione, a więc i jawne, a inne stanowić element życia prywatnego i podlegać ochronie prywatności. Podobnie jest z ochroną dóbr osobistych, które są chronione w odpowiednim zakresie bez względu na to czy są przedmiotem informacji jawnej w sferze życia publicznego, czy też informacji chronionej w sferze życia prywatnego.

Regulacja ochrony danych osobowych jest środkiem ochrony wolności i praw człowieka i obywatela, nakłada obowiązki na te podmioty, którym osoba prywatna musiała przekazać informacje w wykonaniu obowiązku publicznego lub prywatnego. Podobnie jak tajemnice zawodowe, kontroli, skarbowa czy bankowa, normy stanowiące ochronę danych osobowych w ustawie o ochronie danych osobowych mają dyspozycje i sankcje kierowane do osób, które uzyskują informacje chronione tajemnicami, można powiedzieć pierwotnymi (podstawowymi, wynikającymi z Konstytucji RP).

Dlatego też o takiej ochronie czy tajemnicach można mówić jako o wtórnych lub tzw. drugiego poziomu. Same w sobie nie stanowią materialnych podstaw ochrony dóbr osobistych, informacji z zakresu życia prywatnego lecz ograniczają w dysponowaniu informacją o kimś innym jej aktualnego dysponenta.

Dane osobowe traktowane szeroko to wszystkie informacje o konkretnej osobie (oznaczonej co do tożsamości), tak te, które zwyczajowo pozwalają tę osobę identyfikować (np. adres zamieszkania, data urodzenia, PESEL, NIP itp.) jak i te, które dotyczą różnych aspektów jej życia prywatnego lub publicznego. Trzeba przy tym pamiętać, że konieczne jest tu wystąpienie obu przesłanek łącznie, a więc identyfikacji konkretnej osoby i informacji jej dotyczących. Natomiast z Ustawy ochronie podlegają tylko te, które nie są jawne, a więc ujawniane na mocy przepisu ustawowego lub nie zostały upublicznione przez daną osobę (życie publiczne) lub za jej zgodą oraz nie stanowią informacji publicznej, a dotyczą obszaru prywatności.

Z powyższego wynika, że po pierwsze zakres (przedmiot) danych osobowych może obejmować dowolny zbiór jakichkolwiek informacji identyfikowanej co do tożsamości na jego podstawie osoby, a po drugie, że pojęcie "dane osobowe" jest szersze niż informacje z zakresu życia prywatnego (chronione na podstawie prawa do prywatności lub dóbr osobistych). Życie publiczne danej osoby jest z samego założenia jawne, a więc informacja dostępna, prawo do prywatności tutaj nie sięga. W zakresie sprawowania funkcji publicznych mamy do czynienia właśnie z życiem publicznym jednostki, a więc przyjęcie takiej funkcji oznacza poddanie się ograniczeniu swojej prywatności.

Ustawa w art. 5 ust. 2 wskazuje na prywatność osoby fizycznej i tajemnicę przedsiębiorcy jako na przesłanki ograniczającej dostęp do informacji publicznej, a więc nie odwołuje się do ochrony danych osobowych w rozumieniu ustawy o ochronie danych osobowych, lecz wprost do tych wolności i praw Konstytucji RP, których środkiem ochrony jest regulacja ochrony danych osobowych. Dla praktycznych potrzeb można przy stosowaniu Ustawy posługiwać się określeniem niejawnych danych osobowych na zbiór informacji z zakresu życia prywatnego, pamiętając jednak, że tytułem do ochrony jest prawo do prywatności i konkretne tajemnice ustawowo chronione.

Ponadto trzeba pamiętać, że jawność danych z zakresu życia publicznego lub ujawnionych na podstawie przepisów szczególnych nie oznacza, że są to dane osobowe pozbawione ochrony na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych lub przepisów o ochronie dóbr osobistych. "Operacje" na jawnych danych, przetwarzanie, stosowanie w sposób uwłaczający lub w inny sposób naruszające dobra chronione jest oczywiście zabronione.

Dane osobowe z różnych przyczyn i w różnej formie mogą znaleźć się w dyspozycji władz publicznych lub innych państwowych albo samorządowych osób prawnych bądź osób wykonujących zadania publiczne lub dysponujących majątkiem publicznym.
Jednak tylko czasami dane osobowe stają się treścią dokumentu urzędowego (a nie prywatnego) lub wchodzą w zakres sprawy publicznej.

Jeżeli dane osobowe staną się treścią dokumentu urzędowego lub wejdą w zakres sprawy publicznej, wtedy dopiero mogą stać się ewentualnie przedmiotem informacji publicznej.

Jeżeli jednak nie występuje któraś z ustawowych przesłanek pozwalająca na ujawnienie danych osobowych, to dane te podlegają ochronie jako sfera prywatności i ma zastosowanie art. 5 ust. 2, art. 8 ust. 5 i art. 16 ust. 2 pkt. 2 Ustawy.
W Ustawie są zawarte dwie przesłanki uchylające częściowo obowiązek ochrony danych osobowych. Przesłankami tymi wyłączającymi ochronę są funkcje określonych osób.

W art. 5 ust 3 określono, że: "nie można, z zastrzeżeniem ust. 1 i 2, ograniczać dostępu do informacji o sprawach rozstrzyganych w postępowaniu przed organami państwa, w szczególności w postępowaniu administracyjnym, karnym lub cywilnym, ze względu na ochronę interesu strony, jeżeli postępowanie dotyczy władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących zadania publiczne albo osób pełniących funkcje publiczne - w zakresie tych zadań lub funkcji.

W art. 6 ust 1 pkt. 4) lit b), art. 8 ust 5 i 6 pkt. 2) i 3), art. 12 ust 1 i art. 16 ust 2 pkt. 2) wskazuje się funkcjonariuszy publicznych, których funkcje, kompetencje i zajmowane stanowiska (wypowiedzi) oraz czynności, w zakresie w tych przepisach wskazanych są jawne, a więc i dostępne.

Funkcjonariuszami publicznymi w rozumieniu Kodeksu Karnego t.j. art. 115 ust 13 są:

• Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
• poseł, senator, radny,
• sędzia, ławnik, prokurator, notariusz, komornik, kurator sądowy, osoba orzekająca w sprawach o wykroczenia lub w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy,
• osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych,
• osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe,
• osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,
• funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej,
• osoba pełniąca czynną służbę wojskową.

Natomiast w art. 6 ust. 1 pkt. 2 lit. d) mówi się o "osobach sprawujących funkcje". Jest to celowe wskazanie tak na osoby sprawujące funkcje publiczne w rozumieniu art. 5 ust. 3 jak i na osoby sprawujące funkcje w organach innych osób niż objętych tym przepisem.

Zastosowany w Konstytucji termin "osób pełniących funkcje publiczne" (art. 61), a następnie przywołany w art. 5 ust. 3 Ustawy jest w całości, ze względu na krąg osób, które można w ramach wykładni systemowej zidentyfikować, skonsumowany w przywołanym pojęciu "funkcjonariusza publicznego" w rozumieniu kodeksu karnego (art. 6 ust. 1 pkt. 4 Ustawy). Jednak nie wszyscy funkcjonariusze w rozumieniu k.k. są osobami sprawującymi funkcje publiczne.

Podstawową przesłanką pozostaje fakt wykonywania zadania publicznego, a więc dokonywania czynności mających wpływ na prawa lub obowiązki podmiotów prywatnych. Będą to czynności stricte prawne jak i materialno - techniczne, kształtujące prawa lub obowiązki podmiotów prywatnych. Niestety w istniejącym stanie prawnym to właściwe organy udzielające funkcjonariuszom publicznym kompetencje do wydawania decyzji i dokonywania czynności, o których wyżej mowa, przesądzają o statusie funkcjonariuszy publicznych.

Ponadto także z innych ustaw wynika, że obowiązek ochrony danych osobowych w określonej części jest wyłączony.
Do takich regulacji należy m.in.:

• art. 156-159, 179, 180, 183, 184, 237, 355, 357 kodeksu postępowania karnego,
• art.9 kodeksu postępowania cywilnego z dn. z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz.U.64.43.296),
• art. 27 ust 2, 31 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 15 grudnia 2000 r. (Dz.U.00.122.1319)
• art. 17 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (Dz. U. Nr 50, poz. 580 i z 2001 r. Nr 56, poz. 579)
• art. 6 pkt. 1, 8, 10 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 121, poz. 769)
• art. 43 pkt. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U. Nr 149, poz. 703)
• art. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147, z 1991 r.)
• art. 42 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 31, poz. 137)
• art. 10, 12 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. z 1997 r. Nr 106, poz. 679),
• art. 49 ust. 5 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U. z 1994 r. Nr 19, poz. 70),
• art. 169 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 1998 r. Nr 155, poz. 1014),
• art. 228 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2001 r. Nr 49, poz. 508).

***
Artykuł udostępniony przez Centrum Monitoringu Wolności Prasy.