Historia telewizji Al-Dżazira, bezkompromisowej stacji z Kataru

Newsroom Al Jazeera English, fot. Wittylama/CC3.0/Wikimedia

Kiedy rankiem, w niedzielę 21 kwietnia 1996 roku widzowie kanału BBC Arabic Television włączyli swoje telewizory zobaczyli komunikat: NIE ISTNIEJE. Dzień wcześniej nadany został program Panorama, krytykujący rząd Arabii Saudyjskiej. A to do niej należał Mawarid Holding, sieć telewizyjna dzięki której BBC zaistniało na rynku arabskim i miało tu swoją siedzibę. Anglicy oskarżeni zostali o nieznajomość prawa islamskiego, co za tym idzie był to "szyderczy i rasistowski atak"(słowa Alexandra Zilo). Ponad setka ludzi z dnia na dzień została bez pracy, nie mówiąc o telewidzach arabskich krajów, odciętych od informacji.

Z pomocą przyszedł Szejk Hamad bin Khalifa, Emir z Kataru. Zainwestował w nową stację, której siedzibą została katarska stolica - Doha. Trzeba przyznać, że miał w tym swój interes - była to odpowiedź na ciągłe ataki na jego rząd ze strony mediów egipskich i saudyjskich.

Tu nadaje الجزيرة

1 listopada 1996 roku rozpoczęła nadawanie na obszar krajów arabskich الجزيرة, Telewizja Al-Dżazira. Słowo to po arabsku oznacza wyspę, ale w przypadku tego kanału bardziej chodzi o półwysep, Półwysep Arabski. Pierwsze emisje trwały codziennie po 6 godzin. Oglądalność rosła tak błyskawicznie, że szybko trzeba było wydłużyć czas antenowy.

Ówczesny dyrektor Mohammed Jassim Al Ali i jego ekipa dążyli do jego zwiększenia wszystkimi możliwymi środkami. I tak pod koniec 1997 roku stacja nadawała już 12 godzin na dobę. Emitowana była w systemie naziemnym, telewizji kablowej i przez satelitę, co było o tyle ciekawe, że wiele krajów arabskich, w tym sam Katar, zabronił swoim obywatelom posiadania anten satelitarnych (do 2001 roku).

Nowy Rok (ten europejski) przyniósł 24-godzinny program. Do tego czasu zatrudnienie w stacji wzrosło do blisko 500 osób a w kilkunastu miastach Unii Europejskiej i Rosji otworzono biura telewizji. Szejk Hamad bin Khalifa zastrzegł, że stacja ma działać przynajmniej 5 lat, ale takiego rozwoju sprawy chyba się nie spodziewał. Może dlatego Al-Dżazira podbiła serca Arabów, bo była to zupełnie inna telewizja, niż te zachodnie. A nawet arabskie.

Dziennikarze nie bali się prawdy. Szczerze i obiektywnie przedstawiali niewygodne tematy:

• ujawniali i piętnowali korupcję,
• poruszali sprawy arabskich kobiet,
• przeprowadzali wywiady z “niewygodnymi” postaciami świata islamu.

Poruszając sprawy moralności i etyki narażali się na ataki i protesty innych rządów arabskich. Tak było w 1999 roku, kiedy to władze Algierii, po ostrej krytyce na wizji, wprowadziły cenzurę i usunęły korespondentów stacji ze swojego terytorium. Często wyłączano też Algierczykom prąd aby nie mogli oglądać TV.


W maju 2000 roku Bahrajn zabronił transmisji Al-Dżazira z uwagi na komentarze kanału dotyczące tamtejszych wyborów. Ale dewizą stacji jest hasło OPINIA I INNA OPINIA. Przykładem tego był i jest program W przeciwnym kierunku gdzie gospodarz, Faisal Al-Qasim, zaprasza dwie osoby o skrajnych poglądach. Poruszane są problemy nie tylko polityczne ale kulturowe, społeczne czy religijne. O tym, która strona ma większe poparcie, decydują widzowie.

Świat po World Trade Center. Słynny wywiad z bin Ladenem

Al-Dżazira rozwija skrzydła, poszerza swój zasięg. W 2001 roku powstaje portal internetowy aljazeera.net. Stacja ma coraz więcej odbiorców. Jeśli przez pierwsze lata jest znana i popularna tylko wśród krajów arabskich to rok 2001 przyniósł jej międzynarodowe zainteresowanie i uwagę świata.

Atak na wieże World Trade Center i co za nim poszło, wojna w Afganistanie, przynosi jej popularność. Jest jedyną stacją na świecie, nadającą bezpośrednie wojenne relacje, oświadczenia Al-Kaidy i Osamy bin Ladena. Jedni ją popierają, inni oskarżają o sympatyzowanie z terrorystami. Faktem jest,że to dziennikarze “Wyspy” byli najbliżej wydarzeń, bo stacja miała biuro w Kabulu, które otwarte zostało jeszcze przed wojną.

Do szczególnie aktywnych dziennikarzy w tym czasie należał Tayseer Allouni. Był szefem kabulskiego biura, ale też jedynym międzynarodowym korespondentem. To dzięki jego relacjom świat wiedział o codziennych zmaganiach na ziemi afgańskiej i to nie tylko tych wojennych. To on przeprowadził słynny już wywiad z bin Ladenem, 11 października 2001 roku.

Jego zasługą jest też, że talibowie nie zniszczyli posągów Buddy w Bamiyan. 26 września 2005 roku. skazany został na 7 lat więzienia za współpracę z Al-Kaidą. Rok później, z powodu stanu zdrowia, zamieniono mu więzienie na areszt domowy a w marcu 2012 roku został całkowicie oczyszczony z zarzutów.

Konflikt Al Dżaziry z Ameryką

Dwa lata później, w 2003 roku kolejne działania wojenne ogarniają arabski świat, wojna w Iraku. Al-Dżazira ma swoje małe rewolucje. Ze stanowiska rezygnuje Mohammed Jassim Al Ali. Zanim jednak odszedł, zdążył powołać do życia stronę internetową stacji w języku angielskim (marzec). Rządy po nim obejmuje Wadah Kahanfar. Pracuje w stacji od 1997 roku i był korespondentem w Republice Południowej Afryki. Ma krótki epizod w Afganistanie, a potem obejmuje kierownictwo stacji w Bagdadzie, w Iraku.

Jest w swoim biurze 8 kwietnia 2003 roku,kiedy to na siedzibę “Wyspy” spadają amerykańskie bomby i ginie dziennikarz Ariq Ayoub. Tej sytuacji poświęcona jest bezpośrednia debata z Bagdadu. Amerykanie twierdzili,że dziennikarze kanału współpracują z nieprzyjacielem, ale atak był pomyłką. Kahanfar oskarżył ich o nękanie, aresztowania, tortury (wcześniejsze wydarzenia) i próbę zastraszenia przy pomocy rakiet i bomb.


Od tego czasu Al-Dżazira nie bardzo jest lubiana wśród Amerykanów. Kahanfar przebywał jeszcze na ziemi irackiej do 26 października a potem wraca do Kataru aby objąć stanowisko dyrektora całego kanału.

Stacja rozwija się dość szybko, więc i sprawy techniczne też trzeba modernizować. W listopadzie ekipa przenosi się do nowej, większej i nowoczesnej siedziby. W tym samym miesiącu widzowie mogą już oglądać Al Jazeera Sports, nowy kanał sportowy, który prawie natychmiast zyskał sympatię milionów widzów.

Al Jazeera English. Wyzwanie dla BBC

Od samego początku stacja uważała się za politycznie niezależną, ale trzeba przyznać, że jednak fundusze emira robiły swoje. Do roku 2001 można powiedzieć, że żyła z rozpędu. Nie było w niej żadnych reklam ale - poddała się. Nadal próbuje się usamodzielnić, jednak wpływy z abonamentu, sprzedaż programów czy emisji reklam (w 2004 blisko 40%) to za mało.

W Arabii Saudyjskiej powstała konkurencyjna stacja z wielkim kapitałem Al Arabiya. Władze Al-Dżaziry podejmują zatem kolejne kroki. W Europie i Azji żyją miliony muzułmanów nie mówiących po arabsku. To o tego widza pokusiła się stacja. Strona internetowa w języku angielskim już, jest teraz czas na telewizję.

Rok 2004 to czas przygotowań do rozruchu nowego kanału. Wadah Kahanfar podpisuje kontrakty z dziennikarzami angielskojęzycznymi, między innymi z Afshin Ratanchi, który opuścił szeregi BBC po przystąpieniu Wielkiej Brytanii do wojny w Iraku. Współpracę podejmuje też Josh Rushing (dziennikarz i dokumentalista) i David Frost, który otrzymał swój program Frost Over The World, czyli cotygodniowe sprawy bieżące.



Robocza nazwa nowego kanału brzmiała Al Jazeera International ale ostatecznie rusza jako Al Jazeera English. Inauguracja nastąpiła 15 listopada 2006 roku. Prawie miliard ludzi na świecie mówi po angielsku. To dla nich nadawane są programy 24 godziny na dobę, przez 7 dni w tygodniu. Nie ma studia docelowego. Programy w zależności od pory dnia emitowane są z czterech miast:

• Kuala Lumpur,
• Doha,
• Londynu,
• Waszyngtonu.

Oprócz bieżących informacji zobaczyć można dokumenty, programy biznesowe, prognozę pogody czy sport. I tak Al-Dżazira stała się konkurencją dla największych telewizji świata, łącznie z BBC.

ج, czyli Al Dżazira dla dzieci. Ruszają kanały tematyczne

Przygotowania do tak dużego wyzwania nie przeszkodziły w pracy innym sekcjom. 15 kwietnia 2005 roku powstaje Al Jazeera Mubasher (Live), stacja nadająca bezpośrednie transmisje z konferencji lub ważnych spotkań, w języku arabskim. Jeśli sytuacja wymaga tłumaczenia, używa się napisów. We wrześniu tego samego roku coś dla najmłodszych - Al Jazeera Children. Programy na tym kanale przeznaczone są dla dzieci w wieku 7-12 lat. Osiem lat później stacja zmieniła nazwę na JeemTV. Jeem - ج - to litera w alfabecie arabskim i jednocześnie logo kanału dziecięcego.


1 stycznia 2007 roku rusza emisja kolejnego kanału, tym razem dokumentalnego - Al Jazeera Documentary. Był pierwszym tego rodzaju w arabskojęzycznym świecie.Jego zadaniem było i jest przybliżyć widzowi historię i archeologię, technologie naukowe, zdrowie i urodę. Omawiać nowe odkrycia i oczywiście sprawy aktualne. Za reportaż o inwazji na Irak, Kontrola pokoju w reżyserii Jehane Noujaim, stacja była wielokrotnie nagradzana.

Dwa lata później 16 stycznia 2009 roku najmłodsi widzowie, ci 3-6 letni, otrzymali swój specjalny kanał - Baraem. czyli Pąki. Jego celem jest edukacja najmłodszych widzów przy udziale ich rodziców i nauczycieli.

Stacja nabrała rozpędu. Poszerza swoją działalność, przyciąga nowych widzów. 13 kwietnia 2009 roku uruchomione zostały kanały arabski i angielski w wersji mobilnej. Blake Hounshell w "Polityce zagranicznej” napisał:
"Cokolwiek myślisz o zasięgu Al Dżaziry, nie ma wątpliwości, że Wadah Kahanfar umieścił sieć na globalnej mapie”. I to jest prawda.

Jednak 11 września 2011 roku dyrektor naczelny stwierdził, że zrobił już wszystko co możliwe dla swojej stacji i odchodzi. Niektórzy przypuszczali, że miało to związek z aferą WikiLeaks i wyciekiem dokumentów, ale on sam twierdził, że po prostu czas odejść.

Na jego stanowisko powołany został Ahmed bin Jassim Al Thani i pozostawał na nim dwa lata, następnie obejmuje stanowisko ministra gospodarki i handlu w katarskim rządzie. Jeszcze za jego dyrekcji powstaje kolejna inicjatywa: Al Jazeera Balkans. Nadaje 20 godzin dziennie w językach: serbskim, chorwackim i bośniackim.

W 2013 roku stację przejmuje we władanie Mostefa Souag. Plany nowego zarządu wybiegają daleko w przód. Chcieliby uruchomić kolejne kanały: urdu, to dla pakistańskiej widowni, hiszpańskojęzyczny oraz Kiswahili dla Afryki. Niestety jak na razie budżet na to nie pozwala.

"Zamknąć Al Dżazirę!" Wolne media kością niezgody w regionie

Od powstania aż po dzień dzisiejszy dziennikarze Al-Dżaziry przekazują, informują i relacjonują najlepiej jak potrafią. Zarzuca im się stronniczość, jak przy wyborach w Bahrajnie, sprzyjanie terrorystom w Iraku i Bractwu Muzułmańskiemu w Egipcie. Rząd Indii odcina sygnał telewizyjny z powodu spornych map kraju a Libańczycy oskarżają o naginanie faktów. Ale nawet jeśli zdarzają się potknięcia, to reporterzy tej stacji są zawsze najbliżej wydarzeń na Bliskim Wschodzie, tracąc przy tym życie jak Tareqa Ayouba czy Ali Hassan Al Jaber.

Ich relacje są przekazywane przez stacje i telewizje całego świata.Tak było w Afganistanie, Iraku i cały czas trwania Arabskiej Wiosny. Nie boją się poruszać drażliwych kwestii w takich programach jak "Szariat i życie", którego gospodarz Yusuf al-Qaradawi przyciągnął blisko 40-milionową widownię z całego świata.

Wprowadzili tzw. dziennikarstwo obywatelskie na stronach internetowych. Z myślą głównie o młodzieży, od 15 września 2014 roku, działa kanał AJ +, który produkuje filmy wideo i multimedia bezpośrednio na platformy społecznościowe:

• Facebook,
• YouTube,
• Twitter,
• Instagram.

Stacja jest organizatorem Międzynarodowego Festiwalu Filmów Dokumentalnych Al Dżazira.

Al-Dżazira jest stacją wszechobecną. Mimo iż nie oszczędza własnego rządu, stała się kością niezgody w konflikcie z czerwca 2017 roku. Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Bahrajn i Egipt zerwały stosunki dyplomatyczne z Katrem. Aby zażegnać kryzys, rząd katarski musiał spełnić 13 warunków. Między likwidacją tureckiej bazy wojskowej i zmniejszenia kontaktów z Iranem, znalazł się postulat: "Zamknąć Al Dżazirę i jej stacje stowarzyszone." Wywołało to sprzeciw wielu agencji, dziennikarzy i Reporterów Bez Granic. A minister spraw zagranicznych Kataru Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim Al Thani powiedział:

"Doha odrzuca omawianie wszelkich spraw związanych z kanałem Al Jazeera, ponieważ uważa, że ​​to sprawa wewnętrzna. Decyzje dotyczące wewnętrznych spraw Kataru to suwerenność Kataru - i nikt nie może w nie ingerować."


Al-Dżazira jest dziś częścią koncernu multimedialnego Al Jazeera Media Network (AJMN), którym kieruje Szejk Hamad bin Thamer Al Thani. Kanałami arabskojęzycznym zarządza Mostef Souag.

Kanały Al Dżazira:

• Al Dżazira
• Al Jazeera Mubasher
• Al Jazeera Documentary
• Baraem
• JeemTV
• Al Jazeera Plus
• Al Jazeera English
• Al Jazeera Sports
• Al Jazeera Balkans

Najważniejsze nagrody zdobyte przez stację

• 1999 - Nagroda Ibn Rushd za Wolną Myśl
• 2003 - nagrodę magazynu Index of Censorship za odwagę w obejściu cenzury i za bezpłatną wymianę informacji w świecie arabskim
• kwiecień 2004 - Webby Island Awards, nominacja do jednego z pięciu największych serwisów informacyjnych w internecie
• 2004 - czytelnicy brandchannel.com wybrali stację jako piątą najbardziej wpływową markę świata po firmach Apple, Google, IKEA i Starbucks.
• styczeń 2013 - została nominowana do nagrody roku w konkursie Brytyjskie Nagrody Muzułmanów

Kalendarium Al-Dżaziry

• 1 listopada 1996 - inauguracja kanału TV Al-Dżazira, 6 godzin nadawania
• 1997 - 12-godzinna emisja programu
• 1 stycznia 1999 - całodobowy program
• styczeń 2001 - powstaje strona internetowa
• 14 listopada 2001 - wystąpienie brytyjskiego premiera Tony Blaira w studio Al Jazeera
• grudzień 2001 - aresztowanie fotoreportera Al-Jazeera Sami al-Haj al-Sudani przez Amerykanów
• 2003 - stery w stacji przejmuje Wadah Kahanfar
• 8 kwietnia 2003 - w nalocie na Kabul ginie Tareqa Ayouba
• 2003 - atak hakerów na strony internetowe stacji
• listopad 2003 - nowa siedziba, uruchomienie kanału Al Jazeera Sports
• 15 kwietnia 2005 - powstaje Al Jazeera Mubasher
• wrzesień 2005 - powstaje Al Jazeera Children
• 15 listopada 2006 - powstaje kanał anglojęzyczny Al Jazeera English
• 1 stycznia 2007 - rusza emisja Al Jazeera Documentary
• 2008 - Dokument Egipt: "Naród w czekaniu", zapowiedź rewolucji egipskiej
• 16 stycznia 2009 - kanał Baraem dla najmłodszych
• 13 kwietnia 2009 - kanały arabski i angielski w wersji mobilnej
• 2010 - władze Kuwejtu zamykają siedzibę stacji w kontekście wydarzeń Al-Harbash
• 12 marca 2011 - w al-Hawari ginie Ali Hassan Al Jaber
• 11 września 2011 - odchodzi Wadah Kahanfar, kierowanie stacją przejmuje Ahmed bin Jassim Al Thani
• 2012 - Al Jazeera Children zmienia nazwę na JeemTV
• 2013 - stację przejmuje we władanie Mostefa Souag
• czerwiec 2017 Kraje Półwyspu Arabskiego żądają zamknięcia stacji

*****
Bibliografia:

• http://www.preddonlee.com/arabic.html
• http://studiamedioznawcze.pl/Numery/2015_3_62/pelny.pdf
• https://en.wikipedia.org/wiki/Tayseer_Allouni
• https://ar.wikipedia.org/wiki/قناة_الجزيرة
• https://en.wikipedia.org/wiki/Al_Jazeera
• http://www.polityka.pl/galerie/1710888,1,al-dzazira--telewizja-przez-ktora-moze-wybuchnac-wojna.read