Computer-Assisted Reporting. O dziennikarstwie wspieranym komputerowo

ilustracja: DALL-E

Computer-Assisted Reporting, czyli CAR albo dziennikarstwo wspomagane komputerowo to nic innego jak wykorzystywanie technologii do pozyskiwania, analizowania i prezentowania informacji. Nie chodzi tu o zastępowanie reporterów przez maszyny, ale o wsparcie ich pracy poprzez algorytmy, bazy danych i zaawansowane narzędzia analityczne.

CAR zyskało popularność już w latach 90., gdy dziennikarze zaczęli korzystać z baz danych do ujawniania afer i skandali. Dziś narzędzia są bardziej zaawansowane, a wachlarz możliwości – praktycznie nieograniczony.

Jak technologie wspierają dziennikarzy

Nowoczesne dziennikarstwo to coraz częściej praca na danych. Komputerowe wsparcie przydaje się w wielu obszarach codziennej pracy. CAR pozwala dziennikarzom szybciej docierać i gromadzić informacje, precyzyjniej je analizować i porównywać, aż wreszcie prezentować efekty w atrakcyjnej formie. Efektem są bardziej dokładne, wszechstronne i angażujące treści.

• Analiza dużych zbiorów danych

  
  Nie sposób ręcznie przeszukiwać setek tysięcy dokumentów, raportów czy wycieków danych. Dlatego dziennikarze korzystają z narzędzi do eksploracji danych. Przykład? Afera Panama Papers, gdzie dziennikarze przeanalizowali 11,5 miliona dokumentów, ujawniając siatkę firm offshore wykorzystywanych do ukrywania majątków.

• Fact-checking i wykrywanie fake newsów

  
  W dobie dezinformacji CAR pomaga w weryfikacji faktów. Narzędzia takie jak Google Fact Check Explorer, Snopes czy algorytmy analizy języka naturalnego pozwalają szybciej rozpoznawać fałszywe informacje.

• Wizualizacja danych

  
  Dobre dziennikarstwo to nie tylko liczby, ale i sposób ich prezentacji. Infografiki, interaktywne mapy czy wykresy ułatwiają czytelnikom zrozumienie nawet skomplikowanych zagadnień. Popularne narzędzia to Canva, Tableau, Flourish albo Datawrapper. Ciekawy przykład zastosowania to The Guardian Data Blog – serwis, który wykorzystuje dane do tworzenia przystępnych raportów i analiz. Pokazuje, jak cyfrowe dziennikarstwo może objaśniać skomplikowane problemy w prosty sposób.

• Automatyzacja raportów

  
  Niektóre treści – jak wyniki sportowe czy raporty giełdowe – można generować automatycznie. Wiele redakcji, np. Reuters czy The Washington Post, używa narzędzi AI do pisania krótkich notatek czy analiz.

Uczciwie trzeba jednak przyznać, że dziennikarstwo wspierane komputerowo nie jest rozwiązaniem bez wad, wątpliwości, zastrzeżeń i wyzwań. Korzystanie z web scrapingu i monitorowania mediów społecznościowych może rodzić pytania dotyczące prywatności i etyki dziennikarskiej. Niektóre zaawansowane narzędzia CAR bywają kosztowne, co zapewne stanowi barierę dla mniejszych redakcji. Dziennikarze muszą też mieć odpowiednie umiejętności techniczne, aby z tych narzędzi efektywnie korzystać z narzędzi CAR. Na koniec wreszcie: za dużo technologii może nas oduczyć tradycyjnego dziennikarstwa. Ciekawych rozmów na żywo, pracy w terenie czy... samodzielnego pisania tekstów. Trzeba uważać.

Przykłady zastosowań CAR w praktyce

Możliwości są jednak kuszące, a efekty bywają spektakularne. Computer-Assisted Reporting znajduje zastosowanie w wielu obszarach dziennikarstwa, od śledztw korupcyjnych po analizę trendów społecznych. CAR to nie tylko teoria. dziennikarze na całym świecie wykorzystują te metody w praktyce. Oto kilka konkretnych przykładów:

• Śledztwa dziennikarskie

  
  Dziennikarze śledczy wykorzystują CAR do przeszukiwania dokumentów finansowych, rejestrów firm i baz danych, aby wykrywać nieprawidłowości i przypadki korupcji. Takie metody pozwoliły ujawnić m.in. Panama Papers – gigantyczny skandal związany z ukrywaniem majątków przez polityków i celebrytów w rajach podatkowych.

• Dziennikarstwo polityczne

  
  Analiza otwartych źródeł, rejestrów głosowań i archiwalnych wypowiedzi pozwala monitorować działalność polityków. Narzędzia CAR pomagają porównywać obietnice wyborcze z rzeczywistymi działaniami, sprawdzać powiązania finansowe oraz badać, kto i w jaki sposób wpływa na decyzje rządzących.

• Raportowanie o katastrofach i pandemiach

  
  Podczas pandemii COVID-19 dziennikarze korzystali z analiz big data, by raportować na temat liczby zakażeń, dostępności miejsc w szpitalach i skuteczności szczepień. Podobnie w przypadku katastrof naturalnych – analiza danych satelitarnych i meteorologicznych pomaga prognozować skutki trzęsień ziemi, huraganów czy powodzi.

• Badanie trendów społecznych

  
  Dane z mediów społecznościowych, raporty rynkowe i statystyki gospodarcze pozwalają przewidywać zmiany społeczne i ekonomiczne. Dzięki temu można analizować np. wpływ inflacji na zachowania konsumenckie czy trendy związane z migracją ludności.

Tu jedna ważna uwaga. CAR to narzędzia, które nas wspierają, ale to nadal tylko narzędzia. Liczby (zazwyczaj) nie kłamią, ale ich interpretacja to już sztuka. A kto lepiej niż dziennikarze potrafi z liczb wyczytać historię, której nikt nie chciał opowiedzieć.

Czy CAR zmienia rolę dziennikarza?

Tak, ale nie oznacza to, że reporterzy staną się zbędni. Przeciwnie – ich zadaniem staje się nie tylko zbieranie faktów, ale również interpretowanie danych, zadawanie właściwych pytań i dostrzeganie ukrytych zależności. Klasyczne dziennikarstwo śledcze łączy się dziś z analityką danych. A ci, którzy opanują te umiejętności, będą w przyszłości nieocenionymi specjalistami. Bo choć komputery są szybkie, to nadal brakuje im jednej rzeczy – ludzkiej intuicji.

Dlatego reporterzy NIE zostaną zastąpieni przez algorytmy – maszyny mogą przetwarzać dane, ale to ludzie nadają im kontekst i odkrywają prawdziwe historie. To nadal człowiek jest (póki co) tym, kto zadaje kluczowe pytanie: "Co to wszystko oznacza?".