Gazety Eero Erkko. Historia Päivälehti i Helsingin Sanomat z Finlandii

Zebranie redakcji Päivälehti. Eero Erkko siedzi drugi od prawej [fot. K.E. Ståhlberg/domena publiczna/Wikimedia]

Kiedy pan Juhani Eerikinpoika Eerakkala w roku 1848 stanął na ślubnym kobiercu z Marią Kyöstilä nie przypuszczał,że będzie założycielem jednej z bardziej zasłużonych rodzin w Finlandii. Był tylko rolnikiem. Państwo Eerakkala zamieszkali w Orimattila i w ciągu kolejnych lat doczekali się czterech synów i córki. Najstarszy potomek Juhana Heikki ukończył seminarium i został nauczycielem akademickim, dziennikarzem i pisarzem. Swoje dzieła podpisywał jako J.H.Erkko. Nazwisko krótkie, łatwe do zapamiętania a, że całe rodzeństwo z czasem działało na polu publicznym, to i oni je wkrótce przyjęli. Tak narodził się klan rodziny Erkko, który po dziś dzień znany jest w całej Finlandii.

Jednak nie o pierworodnym państwa Eerakkala, który był znanym pisarzem, i zasłużył się znacznie na kartach historii Finlandii, będzie tu mowa. Trzecim synem w kolejce i czwartym dzieckiem w rodzinie był Eero. Urodził się 18 maja 1860 roku w Orimattila. Kiedy miał osiem lat Maria Kyöstilä zmarła. Ojciec nie bardzo radził sobie z piątką dzieci i coraz częściej zaglądał do kieliszka. Na barki Juhana Heikki spadł ciężar opieki nad rodzeństwem.


Eero zdawał sobie sprawę,że tylko wykształcenie może przynieść mu lepszą przyszłość. Po ukończeniu szkoły podstawowej i średniej podjął naukę na Uniwersytecie w Oulu, który ukończył w 1880 roku a w styczniu następnego roku rozpoczął studia uniwersyteckie w Helsinkach na wydziale matematyki. Po pewnym czasie doszedł do przekonania,że nie jest to dziedzina w której mógłby spełniać swoje marzenia i przeniósł się na prawo wojskowe . Studia szły mu ciężko. Nie z braku zdolności czy samej nauki ale z notorycznych kłopotów finansowych. Ojciec pił a nie chciał nadwyrężać kiecy Juhana Heikki.

W tym czasie grupa doświadczonych dziennikarzy przeprowadzała na uniwersytecie badania socjologiczne w zakresie darwinizmu, naturalizmu i realizmu. Młody i ambitny Eero szybko znalazł się wśród badanych. Jego poglądy, otwarte podejście do wielu tematów i pracowitość, zaowocowały posadą redaktora naczelnego gazety Keski-Suomi (Centralna Finlandia) w Jyväskylä w środkowej Finlandii. Miał wtedy 26 lat.

Keski-Suomi i bunt przeciwko carowi

Z dala od rodziny i stolicy nabierał wprawy w dziedzinie dziennikarstwa pisząc o sprawach fińskiej religii, problemach regionu i ostro krytykując miejscową władzę. Wprowadzał ułatwienia do starofińskiego języka, który może w mowie był prosty i znany od wieków ale jego pisownia i gramatyka niejednemu młodemu Finowi sprawiała trudność.

Jednak najważniejszym problemem kraju i młodego dziennikarza były rządy cara Rosji. W wielu regionach podległego mu Wielkiego Księstwa Finlandii obowiązywał język rosyjski. Stare pokolenie uległo, zatem nic dziwnego,że młodzi Finowie zaczęli walczyć o wolność swojego kraju i o swój język. Eero Erkko bardzo prężnie działał w tym ruchu, który z czasem zmienił się w partię o tej samej nazwie Partia Młodych Finów. Redaktor naczelny wydał wojnę “starym wyjadaczom” na łamach swojej gazety, czym nieraz wzbudzał niezadowolenia władzy.

Gazeta i jej codzienność nie wypełniały Eero całego młodego życia. Jego dużą słabością była literatura francuska a szczególnie twórczość Emila Zoli. Jemu to poświęcił swoje pierwsze opowiadanie wydane w 1888 roku.

Kiedy najmłodszy z braci Erkko, Elias dołączył do grona fińskich dziennikarzy i pisarzy, Eero zaczął wprowadzać w życie swoje marzenia o własnej gazecie jako orędowniku Partii Młodych Finów. W 1889 roku zrezygnował z pracy w Central Finland, czym ucieszył władze regionu i przeniósł się do Helsinek.

Päivälehti. Świeży pogląd na stare sprawy

Na miejscu okazało się, że sprawy nie mają się tak dobrze jak w założeniach bo ci co obiecali pomóc zawiedli. Jednak Eero nie poddał się i 16 listopada, w sobotę, 1889 roku wychodzi z numerem 0, gazeta Päivälehti (codzienność). Eero w jego przedsięwzięciu wsparli nie tylko bracia ale też przyjaciele działający w partii:

• Johannes Brofeldt, bardziej znany jako Juhani Aho, pisarz i dziennikarz
• Arvid Järnefelt, pisarz i prawnik
• E.O.Sjöberg, dziennikarz i sekretarz generalny

Grupa założycieli nie tworzyła redakcji. Eero został redaktorem naczelnym. Drugim dziennikarzem był Sjöberg. Pozostała dwójka wspierała pismo i duchowo i swoimi artykułami. Razem jednak stworzyli wytyczne dziennika:

• będzie konkurencją dla Uusi Suometar, czyli dziennika starej partii
• nie ugnie się cenzurze
• obowiązywać będzie w nim język fiński
• będzie wyrażał poglądy liberalne
• czytelnicy otrzymają najświeższe informacje i krajowe i ze świata dzięki korespondentom.
• swoje poglądy przedstawiać będą młodzi fińscy pisarze, poeci i działacze
• przedstawiony zostanie nowy i “świeży” pogląd na stare sprawy społeczne i polityczne

Nie wiedząc, czy gazeta znajdzie posłuch wśród mieszkańców Helsinek, ten zerowy numer potraktował Erkko jako zwiastun. 2 grudnia wyszedł drugi próbny numer. Obie pozycje były ładnie skomponowane. Podział na rubryki, reklamy w ramkach i ciekawa treść. Czcionka w stylu gotyckim. Popularne nazwiska,wiadomości, fragmenty powieści i poezja, to wszystko dało dobry efekt i choć od 2 stycznia 1890 roku Päivälehti zaczęła się ukazywać sześć dni w tygodniu, to jednak nie był to oczekiwany sukces. Szybko okazało się, że ekonomia przerosła marzenia Erkko. Aby zaradzić upadkowi “młodego dzieła” komitet założycielski powołuje 1 listopada 1890 roku spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością Helsingin Suomalainen Sanomalehti Osakeyhtiö, z wkładem własnym 60000 marek fińskich.. To pozwoliło na kontynuację druku gazety.

Przez pierwsze lata było ciężko. Erkko i Sjöberg sami pisali teksty wspierani przez pozostałą dwójkę twórców, braci Eero i kilkoro przyjaciół. Korespondentem z Niemiec, Francji i Anglii był podróżujący po tych krajach Kasimir Leino, dziennikarz i pisarz, miłośnik teatru. J.H.Erkko ratował brata “donosząc” z Belgii. Z Paryża nowinki przesyłał tajemniczy Jussi. Zaproszono do współpracy dziennikarzy Santeri Ivalo (Ingman) i Filipa Waréna, którzy chętnie wspomagali i dziennik i partię. Choć Eero bardzo się starał gazeta wciąż przynosiła straty. Dopiero w trzecim roku istnienia sytuacja poprawiła się na tyle,że można było stworzyć redakcję z prawdziwego zdarzenia.

Eero Erkko jako działacz młodzieżowy udzielał się bardzo mocno na tym polu. Jego artykuły mówiły o trudnościach jakie przeżywa ta grupa społeczeństwa zaczynając pracę w różnych zawodach. Leśnictwo, rolnictwo czy pisarstwo, na każdym kroku młodzi Finowie musieli pokonać niechęć do nowości starego pokolenia. Obracając się w gronie “gołowąsów” poznał młodszą od siebie o 12 lat Marę Aurorę Holländer, masażystkę, zwaną przez przyjaciół Maissi. Panna Maria tak zakręciła w głowie redaktorowi Päivälehti, że Eero poprosił ją o rękę. Stanęli na ślubnym kobiercu 5 czerwca 1894 roku i od tej chwili wspierali się i w domowych sprawach i w swojej działalności. Maissi mimo trójki dzieci (trzech synów: Eljas, Paavo i Eero O) udzielała się charytatywnie, działała na rzecz fińskich kobiet i młodzieży.

Päivälehti przynosi zyski

Rok 1894 przyniósł w życiu Erkko jeszcze jedną ważną zmianę. Jako redaktor gazety nie mógł nie pisać o polityce. Działalność w kołach i partii młodzieżowej to było za mało. Zaczął zatem Eero udzielać się społecznie i ubiegać się o ważne państwowe stanowiska. W roku swojego ślubu został przedstawicielem parlamentarzystów Deklaracji Helsińskiej Kościoła Reformowanego w Turku przy Stolicy Apostolskiej (to w Turku na spotkaniach kościelnych poznał swoja przyszłą żonę). Życie Eero Erkko zaczęło się układać pomyślnie. Szczęśliwy małżonek i ojciec odnosił sukcesy również na polu dziennikarstwa. Päivälehti zaczęła przynosić zyski. Garnęli się do niej młodzi fińscy dziennikarze, artyści i politycy. Kaarlo Juho Ståhlberg, trzydziesto letni prawnik i polityk, podpisujący swoje teksty KJS, nieraz gościł na łamach helsińskiej gazety Erkko. Nikt wtedy nie przypuszczał,że dwadzieścia lat później zostanie pierwszym prezydentem Republiki Finlandii. Wtedy młodzi, później sławni, pisali, drukowali i wypowiadali się:

• Oskar Merikanto, kompozytor, występował jako krytyk muzyczny
• Eino Leino, młodszy brat Kasimira był krytykiem kulturalnym
• Arvid Järnefelt, kompozytor
• Eero Järnefelt , malarz, autor Minna Canth
• Pekka Halonen, malarz
• Jean Sibelius, kompozytor, uznany za twórcę muzyki narodowej

Sam Erkko udzielał się na niwie politycznej i społecznej poszerzając swoje znajomości, zabiegając o coraz szerszy zakres edycji gazety. Jeszcze w 1891 roku Päivälehti docierała do:

• Kerava.
• Hyvinkää
• Riihimäki
• Toijala
• Tampere
• Suinula.

Dwa lata później jej zasięg był dwa razy większy. Poszerzył się też zakres informacji codziennych. Repertuar teatralny, pogoda czy ekonomia zagościły na stałe w cztero stronicowej gazecie. Päivälehti coraz częściej krytykowała rządy cara, domagała się reform edukacji, polepszenia życia Finów. Do 1893 roku dziennikarze i pisarze chętnie wspierali swoim piórem coraz szerszą społeczną i polityczną działalność redaktora naczelnego. W tymże roku zawiązało się ścisłe grono pracowników i tak powstała wreszcie prawdziwa redakcja gazety. Szefem całości był oczywiście Eero Erkko a resztę zespołu tworzyli:

• Kasimir Leino
• Reinhold Roine
• Juhani Aho
• Arvid Järnefelt
• Erkki Reijonen
• Santeri Ingman
• EO Sjöberg
• Filip Waren

Doświadczeni redaktorzy, chętnie wspierali młode pokolenie. Im więcej nacjonalizmu i patriotyzmu tym większe zainteresowanie autorem. W 1894 roku do grona piszących dziennikarzy dla dziennika dołączyła pierwsza kobieta Tekla Hultin. Wtedy też zaczęto głośno i dobitnie mówić o sprawach fińskich kobiet.

Nie tylko z ekonomią przyszło borykać się Erkko. Cenzura władz rosyjskich była bardzo skrupulatna, zwłaszcza jeśli chodziło o fińską prasę. Nieraz się zdarzało,że numer był opóźniony bo to czy tamto nie spodobało się cenzorowi. W Päivälehti dziennikarze do perfekcji opanowali przemycanie pomiędzy wierszami“niepopularnych” treści . Erkko sam często to robił i dlatego on i jego gazeta byli na szczycie “czarnej listy”.

Przez dziewięć lat helsiński dziennik radził sobie bardzo dobrze. Grono reklamodawców znacznie się powiększyło. Przybyło miast do których gazeta docierała przez co wzrosła liczba czytelników. Erkko udzielał się politycznie i społecznie, co sprawiało, że wiadomości w Päivälehti były “świeże i z pierwszej ręki”. Kłopoty zaczęły się w 1899 roku.

Konflikt z gubernatorem

12 października 1898 roku Gubernatorem Generalnym Finlandii został generał Nikołaj Bobrikow, zagorzały zwolennik cara i rusyfikacji podległych mu ziem. W przemówieniu jakie wygłosił w fińskim senacie przedstawił plany i założenia swoich rządów. Dzień później w prasie a więc i w Päivälehti, ukazało się owo przemówienie. Wywołało wielkie poruszenie i złość Finów a kiedy w lutym 1899 roku, Bobrikow wydał manifest z listą planowanych zmian i reform, niezgodnych z fińską konstytucją, rozgorzała walka w obronie praw własnego kraju. Eero Erkko i jego gazeta wiodły prym w atakach na gubernatora i jego decyzje. Sprzeciw dotyczył między innymi:

• wprowadzeniu języka rosyjskiego jako urzędowego
• likwidacji stanowiska sekretarza stanu
• kontroli Uniwersytetu w Helsinkach i wszystkich gimnazjów
• likwidacji fińskiego pieniądza
• powstaniu rosyjskojęzycznych gazet na terenie Finlandii
• likwidacji granic z Rosją i połączenia służb celnych

Manifest gubernatora miał więcej punktów ale już te główne wzbudziły w Erkko wielki opór i sprzeciw. Podobnie jak jego redaktorzy zaczął otwarcie głosić swoje poglądy i okazywać niezadowolenie. 2 stycznia 1900, na pierwszej stronie, planując nowy rok działalności Erkko napisał:

Tak jak wszystkie gazety, tak i Päivälehti ma wytyczony plan. Tak jak do tej pory będziemy stać na straży demokracji i wolności naszych poglądów.

Nikołaj Bobrikow nałożył specjalny nadzór na redakcję Päivälehti i jej naczelnego. W latach 1899-1904 cztery razy blokowano pracę gazety na okres od 1 do 4 miesięcy. Ale szczególnie na osobę Erkko gubernator zagiął parol. Aby gazeta mogła pracować Eero Erkko zrezygnował z funkcji redaktora naczelnego. Powierzył to stanowisko Santeri Ivalo a sam został zwykłym dziennikarzem-reporterem.

17 maja 1900 roku, w numerze 114, w rubryce Redaktor Naczelny pojawiło się nazwisko Ivalo. Gazeta nie zmieniła swojego kierunku i poglądów podobnie jak były naczelny. Bobrikow nie był zadowolony z zamiany miejsc. Uważał Erkko za najgorszego z antyrosyjskich agitatorów i nadal “uprzykrzał życie” dziennikarzowi. Trzeba przyznać, że Erkko nie “zasypał gruszek w popiele”. Po opuszczeniu swojej gazety wstąpił do tajnej organizacji Kagaali. Głównym celem stowarzyszenia była propaganda i bunt przeciwko wcielaniu Finów do rosyjskiej armii. Ulotki, gazetki, protesty a przede wszystkim osoba Erkko, to wszystko spędzało sen z powiek gubernatora Finlandii . W 1903 roku wydał dekret o wydaleniu z kraju głównego agitatora i jemu podobnych.

Kierunek: Stany Zjedonoczone. Koniec Päivälehti

Eero Erkko wiedząc co go czeka nie dał satysfakcji władzy aby siłą go usunęła i opuścił kraj dobrowolnie. Wiosną 1903 roku cała rodzina wsiadła na statek do Stanów Zjednoczonych. Bobrikow pozbył się Erkko ale nie Päivälehti. Gazeta opisując sytuację zaistniałą w kraju( wydalono również młodych działaczy partyjnych) powiększyła swój nakład. Santeri Ivalo nadal prowadził gazetę zgodnie z założeniami jej twórcy, wierny jego poglądom i sprawie.

Rok później 16 czerwca 1904 roku, z ręki Eugena Schaumana ginie Nikołaj Bobrikow. 24 czerwca pojawia się artykuł Juhannuksena (w środku lata) o tym jak to nastrój może rozjaśnić ciemność. W poetycki sposób okazano radość ze śmierci tyrana. Tym razem cenzura nie odpuściła i 27 czerwca zapadła decyzja o likwidacji Päivälehti. 3 lipca ukazał się ostatni numer a w krótkiej notce Päivälehti ainiaaksi lakkautettu (Päivälehti zniesiony na zawsze) redakcja pożegnała się z czytelnikami. Wiadomość wysłano też za ocean do Eero Erkko.

Tymczasem były redaktor naczelny Päivälehti, po krótkim rekonesansie nowego kraju, osiadł w Nowym Jorku. Czuły na sprawy socjalne szybko odnalazł swoje powołanie i miejsce w nowym kraju. Fińscy imigranci, głównie ci z nizin, rozrzuceni po całych Stanach Zjednoczonych wszędzie borykali się z takimi samymi problemami; brak znajomości języka a co za tym idzie brak pracy lub jej najgorszy sort, sprawy zdrowotne i edukacja. Tym problemom poświęcił się Erkko. Mocno wspierała go Maize, która zajęła się nie tylko domem ale i finansami przyszłych poczynań męża. Zaczęła uczyć się angielskiego aby móc, jak w Finlandii działać na polu charytatywnym i socjalnym.

American Kaiku. Echo zza Wielkiej Wody

Pierwszym krokiem Eero Erkko na ziemi amerykańskiej było powołanie do życia tygodnika American Kaiku (amerykańskie echo). Na jego łamach mówił o różnych bolączkach życia amerykańskich Finów, namawiając do współpracy z władzami nowej ojczyzny. Na obczyźnie byli w tym czasie dziennikarze i pisarze: Eetu Aaltio i Severi Nyman. Erkko nawiązał z nimi kontakt a oni bardzo chętnie zgodzili się na współpracę z nowo powstałą gazetą. Tak zawiązała się stała redakcja tygodnika. Wkrótce na łamach American Kaiku pojawiły się inne nazwiska fińskich pisarzy i dziennikarzy, którzy opuścili swój kraj z powodów politycznych a Erkko korzystając z tak mocnego wsparcia, uruchomił księgarnię, gdzie można było zaopatrzyć się w pozycje literatury nie tylko popularnej. W krótkim czasie i księgarnia i gazeta rozwinęły skrzydła a właściciel stał się znaną i szanowaną osobą wśród imigrantów i mieszkańców Brooklynu (tu były siedziby obu firm). Ale to nie było wszystko.

Widząc co i jak piszą autorzy w jego gazecie, jak tęsknią i złorzeczą carowi i jak wielu z nich miota się nie mogąc znaleźć swojego miejsca, zaproponował Erkko powołanie organizacji amerykańsko-fińskiej, gdzie działacze i patrioci mogliby się wykazać. Pomysł spotkał się z dużym zainteresowaniem i w sierpniu 1904 roku powstała Amerikan suomalaisten keskusliittoa (Amerykańskiej Federacji Fińskich Amerykanów).

Jednocześnie chcąc pomóc kolejnym imigrantom, którzy nie chcieli mieszkać w Stanach, szukał dla nich innych rozwiązań. Już na początku swojego pobytu w Nowym Jorku pojechał na tydzień na Kubę. Istniał tam stały handel ziemią. Eero Erkko dotarł do Hawany 7 lipca 1903 roku i tu nawiązał kontakt z dwoma właścicielami firmy Hoover Electronics. Alberto Koski Díaz i Väino Huovinen byli potomkami mieszkańców ziem Itabo i to właśnie ten rejon został wybrany na przyszłą kolonię fińskich imigrantów. Zasiedlenie miało rozpocząć się w kwietniu 1904 roku. Erkko rozpatrywał także swoje przenosiny.

Kolejnym pomysłem rzutkiego dziennikarza było stworzenie i wcielenie w życie centrum szkolenia wojskowego Jääkäriliikemäistä (ośrodek szkoleniowy młodych). Wszystko zmieniło się 16 czerwca 1904, po zamachu na gubernatora Bobrikowa. Śmietanka polityczna na emigracji, zaczęła pakować walizki i czekała tylko na zmiany w kraju.

Helsingin Sanomat. Prasowe deja vu

Kiedy 3 lipca 1904 roku zamknięto na zawsze Päivälehti, nie zamknięto jej twórców, zwolenników a już napewno nie czytelników. Cztery dni później 7 lipca mieszkańcy Helsinek otrzymali do rąk Helsingin Sanomat, wyglądający dokładnie tak samo jak ich ulubiona gazeta. I była to ta sama pozycja tylko pod zmieniona nazwą i z nowym redaktorem naczelnym. Tym razem odpowiedzialność na siebie wziął Paavo Waren.

Helsingin Sanomat czyli Wiadomości helsińskie, tak jak Päivälehti w 1889 roku miały numer 0. Nie było w nich żadnych wyjaśnień, dzień jak co dzień w gazecie. I choć pod nagłówkiem napis głosił: Kuudesti viikossa ilmestyvä aamulehti (gazeta będzie publikowana sześć razy w tygodniu) to kolejny numer oznaczony również “0” ukazał się dopiero 24 września. Jako że była to oficjalnie nowa pozycja na rynku, Waren złożył prośbę o zezwolenie na druk. Do czasu decyzji władz pojawiały się zwiastuny i zapowiedzi, które nie niosły żadnych agresywnych, politycznych treści. Były to ogólne wiadomości i informacje ze stolicy i kraju. Gdzieś pomiędzy natłokiem reklam wciśnięty był tekst o wojnie Rosji z Japonią i wiadomości uniwersyteckie. 28 września pojawił się trzeci “zerowy” numer z zapowiedzią subskrypcji od października.

I tak oto 1 października 1904 roku wychodzi oficjalny pierwszy numer Helsingin Sanomat. Tak jak trzy poprzednie pozycje ma 8 stron, wiele reklam ale też zakamuflowane informacje. Historyjka Pieniä tietoja (drobne informacje) w pierwszym numerze, mimo, że była przypowieścią o plotkującej i złośliwej żonie, w sumie nawiązywała do oszczerstw rzucanych przez władze, między innymi na Eero Erkko.

Jednocześnie z narodzinami “nowej gazety” powołano” nowe wydawnictwo” . Helsingin Suomalainen Sanomalehti Osakeyhtiö zmieniło nazwę na Sanoma Osakeyhtiö i już. Waren prowadzi redakcję starając się z jednej strony nie narażać władzy a z drugiej czekając co przyniesie kolejny rok, zwłaszcza,że wojna rosyjsko-japońska miała się ku końcowi a pozycja Rosji była raczej przegrana. Wszystko mogło się zmienić i oczekiwany Erkko mógłby wrócić.

Kiedy 5 września 1905 roku wojna zakończyła się klęska Rosji nastąpiła odwilż w stosunkach rosyjsko-fińskich.Zaprzestano rusyfikacji, fiński ponownie stał się językiem urzędowym, a rok później został utworzony parlament – Eduskunta. Teraz czekano na powrót polityków, działaczy i oczywiście Eero Erkko. Waren zarządzał redakcją Helsingin Sanomat do 28 grudnia 1905 roku. Dzień później jako redaktora naczelnego przedstawiono Heikki Renwalla.

Eero Erkko wraca do kraju

Nowy Rok przyniósł wielkie zmiany i gazecie i Finlandii. Helsingin Sanomat zmieniła swój wygląd. Reklamy które do tej pory zajmowały pierwszą stronę przesunięto na drugą. Lico gazety zajęły krótkie wiadomości a w środku informacje o powrocie emigrantów. Kto, kiedy i jakim statkiem wraca, i kto i gdzie udziela informacji.

Kiedy do Nowego Jorku dotarły wiadomości z Helsinek, że car odwołuje karę wygnania dla “winowajców” z 1903 roku, Eero Erkko postanowił wrócić do kraju. Sprzedał American Kaiku(w 1908 roku tygodnik całkowicie zlikwidowano) i swoją księgarnię. Wraz z całą rodziną dotarł do Finlandii w 1906 roku gdzie zgotowano mu gorące przyjęcie.

Przyjaciele, redaktorzy i zwolennicy emigranta liczyli na szybkie przejęcie przez Erkko Helsingin Sanomat. Wiadomo było wszem i wobec, że jest to kontynuacja Päivälehti i że on, i tylko on może być głównodowodzący. Jednak Eero nie zgodził się na tę propozycję. Mimo,że pozwolono mu na powrót do kraju to jednak nadal był na cenzurowanym u rosyjskich władz. Chcąc rozejrzeć się w sytuacji politycznej i wzmocnić swoją pozycję na tym gruncie, objął funkcję prezesa wydawnictwa a na stanowisko redaktora naczelnego gazety zaproponował swojego współpracownika z American Kaiku, Severi Nymana, który wraz z nim powrócił do kraju. Propozycja została przyjęta i od 15 czerwca 1906 roku Helsingin Sanomat miał nowego sternika. Nie ulegało wątpliwości, że Erkko miał duży wpływ na poczynania Nymana i pracę gazety.

Jako redaktor naczelny powrócił Severi Nyman do swojego prawdziwego nazwiska - Nuormaa, które sprawiało obcokrajowcom trudność jeśli chodziło o wymowę. W rodzinnym kraju nie było tego problemu. Przez trzy kolejne lata, do 31 grudnia 1908 roku, prowadzi Nuormaa wiadomości z Helsinek w tonie ostrożnym ale zdecydowanym. Był nie tylko dziennikarzem ale też poetą i pedagogiem.Wiele artykułów dotyczyło zatem języka fińskiego, literatury i poezji. Pamiętając, że nadal trwa okupacja rosyjska i cenzura nie śpi, część informacji jak dawniej była zakamuflowana.

Powstanie Eduskunta dawało nowe nadzieje na przyszłość Finlandii a kiedy fińskie kobiety jako pierwsze na świecie uzyskały pełne polityczne prawa, mogły nie tylko głosować ale też kandydować w wyborach, nadzieje wzrosły jeszcze bardziej. Nazwiska głównych działaczek ruchu kobiecego Tekli Hultin i Maiku Erkko, żony Eero, coraz częściej zaczęły pojawiać się na łamach prasy a szczególnie w Helsingin Sanomat.

Tymczasem Eero Erkko udzielał się społecznie w różnych organizacjach i towarzystwach oraz w Fińskiej Partii Młodzieży(Partia Młodych Finów). Powstał nowy program skierowany głównie na sprawy socjalne. Erkko poczuł grunt pod nogami.Współpracując z parlamentarzystami takimi jak: Kaarlo Juho Ståhlberg, Emil Nestor Setälä i Santer i Ivalo, którzy często pojawiali się jako autorzy na łamach Helsingin Sanomat, sam dość szybko trafił do parlamentu. Kiedy jego pozycja ugruntowała się i wiedział, że może działać na większą skalę, 1 stycznia 1909 roku obejmuje stanowisko redaktora naczelnego Helsingin Sanomat.

Helsingin Sanomat gazetą na miarę XX wieku

Rosja przeżyła rewolucję lutową i miała nowy Rząd Tymczasowy, który przyznał Finom autonomię. Scena polityczna w Finlandii jednak w tym czasie była bardzo podzielona ale w parlamencie i w senacie większość głosów miała partia socjaldemokratyczna. Coraz częściej do głosu dochodziły najniższe grupy społeczne: robotnicy i chłopi. Wybuchały strajki i protesty. Czterdziestoośmioletni Eero Erkko stał na czele swojej gazety, wierny swoim poglądom, działał w komitecie miejskim i jako parlamentarzysta w kilku komisjach. Nadal wspierał Partię Młodych Finów i jej działaczy.

Gazeta poszerzyła swoją objętość od 8 do 12 stron, bo i było o czym pisać. Wiadomości z Rosji zawsze na pierwszym planie a zaraz potem sprawy parlamentu i ruchu kobiet. Nie zapominał Erkko o kulturze i literaturze. Drukowano powieści w odcinkach jak na przykład w styczniu 1910 roku, “Wilka morskiego”, Jacka Londona. Repertuar teatralny i recenzje z granych sztuk pojawiały się systematycznie, a stałe rubryki jak ta pogodowa Eilispäiwän ilma (wczorajsze powietrze) wzbogacone zostały dowcipnymi obrazkami.

Mimo,że polityka była u naczelnego redaktora na pierwszym miejscu, dbał Eero Erkko o ogólny wygląd Helsingin Sanomat. XX wiek przyniósł gazecie nową szatę. Artykuły i felietony były drukowane czcionką w stylu gotyckim a reklamy w stylu klasycznym. Nowoczesne maszyny pozwoliły na sporadyczne zamieszczanie zdjęć. Do głosu doszła też satyra. Nie tylko dowcipy pogodowe ale i polityczne pojawiły się na łamach dziennika.

Bardziej otwarcie mówiono o sprawach Europy, o ucisku różnych narodów. Porównywano je z Finlandią jak w wierszu Eino Leino Suora Sana (proste słowo) zamieszczonym w numerze z 15 listopada 1910 roku. Każdego roku w pierwszym numerze, na pierwszej stronie zamieszczał Erkko życzenia noworoczne kierowane do osób znanych i poważanych. Pod życzeniami była lista zacnych osobistości. Z jednej strony życzenia jak życzenia ale z drugiej był to spis tych , którzy wspierali i współprali i z Eero Erkko i z gazetą. Z roku na rok lista się wydłuża. Sympatyków i zwolenników przybywało a pozycja redaktora naczelnego jako działacza i polityka umacniała się.

Styczeń roku 1914 przyniósł niedzielne wydania a w lipcu pożogę wojenną. Rosja przystępuje do wojny a co za tym idzie Finlandia ma kłopoty. Dzień przed wybuchem wojny, 27 lipca 1914 roku wszystkie kolumny w dziale międzynarodowym na stronie 5, poświęcone były Serbii i jej problemom. Dzień później strona pierwsza nie zwiastuje nic groźnego. Reklamy, drobne wiadomości ze stolicy. Dopiero na stronie 4, w kolumnie Ulkomailta (ze świata) pomiędzy wiadomościami sportowymi i literackimi, pojawia się wiadomość Sota on julistettu (wojna została ogłoszona).

Erkko nie omieszkał na łamach Helsingin Sanomat wspomnieć ,że Finlandia nie ma armii ani służby wojskowej a wojna kosztuje. Z dnia na dzień wiadomości wojennych przybywało, napięcie rosło. Redaktor naczelny, króry brał udział w obradach parlamentu donosił o trudnościach gospodarczych i ekonomicznych.

Gazeta pracowała pełną parą. Z jednej strony czas wojny, który niósł kule i śmierć a z drugiej mniejsze naciski cenzury i rozluźnienie. Pojawiają się zatem bardziej czytelne aluzje i w tekstach i w rysunkach, patriotyczna poezja i odważne w wymowie zdjęcia i kolejne nadzieje na uwolnienie się od “patronatu” Rosji. Bojąc się konfrontacji z uzurpatorem młodzi Finowie zwracają się w lutym 1915 roku do Niemców o pomoc w szkoleniu wojskowym.

Po raz kolejny nadzieje Finów na wolność wzrosły kiedy w Rosji w 1917 roku wybuchła rewolucja. W kraju dzieje się wiele i szybko. 11 listopada Erkko wydaje podwójny numer Helsingin Sanomat. Wiadomości z parlamentu są z pierwszej ręki od samego naczelnego, który wszystkie sprawy na bieżąco relacjonuje w rubryce Kirje Helsingista (list z Helsinek).15 listopada Eduskunta podjęła decyzje o tymczasowym przejęciu władzy w Wielkim Księstwie. Premierem zostaje Pehr Svinhufvud. Pełna relacja z tego wydarzenia opisana została w 268 numerze Helsingin Sanomat z 20 listopada.Do tekstu dodano rysunek z sali obrad. To wydanie miało 16 stron. 6 grudnia o godzinie 14, podjęto uchwałę o stworzeniu nowej konstytucji gdzie zapisano: Suomi on itsenäinen tasavalta (Finlandia jest niezależną republiką). Dzień później gazeta donosiła: Suomen riippumattomuuden turwaaminen (gwarancja niezalezności Finlandii). Ale nie był to koniec kłopotów.

Wojna domowa w Finlandii. Dziennikarze w więzieniu

Eero Erkko cieszył się z niepodległości kraju ale widział też niezadowolenie klasy robotniczej. Z jednej strony uwolnienie się od wpływów Rosji ale z drugiej silne wpływy Niemiec, bo rząd sprzyjał temu krajowi i od niego przyjmował pomoc. Styczeń przyniósł “młodej wolności” kolejny niepokój i konflikt. Wybuchła wojna domowa. Gwardia Czerwona czyli robotnicy i dotychczasowa partyzantka wspierana przez Rosję stanęła naprzeciw Białej Gwardii pod wodzą Carla Gustafa Mannerheima i patronatem niemieckim. Biali nie byli zgodni co do przyszłości kraju. Część opowiadała się za monarchią, część za republiką. Erkko należał do tej drugiej grupy. Wiedział i rozumiał z czym borykają się chłopi i robotnicy, zwłaszcza,że w ostatnim czasie wieś fińska bardzo podupadła. Starał się w Helsingin Sanomat być liberalny i obiektywny jak na dziennikarza przystało ale zabiegał też jako parlamentarzysta o zakończenie konfliktu. Starał się wpływać na emocje Finów poprzez spokojne poetyckie teksty jak ten z 27 stycznia 1918 roku z drugiej edycji(tego dnia były dwie) Eräs sodan ja idyllien runoilija(poeta wojny i sielanki).

Konflikt narastał. Walki toczyły się na ulicach Helsinek. Numer z 27 stycznia był ostatnim. W lutym gazeta nie ukazała się bo cała redakcja trafiła do więzienia. 13 marca 1918 roku ukazują się jednostronicowe Päivän tuoreimmat tiedot (najnowsze informacje dnia) wydane własnym sumptem przez dziennikarzy pozostałych na wolności. Dotyczyły one wiadomości o poczynaniach Czerwonych. 14 marca dwie strony z tekstem pod nagłówkiem Laillisen nhteiskuntajärjestnksen palanttaminen (dziedzictwo legalnego sojuszu) przynosiły informacje o działaniach Białych. Potem Helsingin Sanomat znów zamilkł aż do 15 kwietnia.

Kiedy Erkko wrócił do pracy poinformował czytelników o sukcesach Białej Gwardii, o podjęciu działań parlamentu w zakresie przywrócenia porządku w mieście (praca,komunikacja, dostawa gazu i żywności ) oraz, że od następnego dnia gazeta będzie ukazywać się regularnie. Można było też składać zamówienia na druk reklam, W ostatnich numerach ich nie było.

Dziennik i dziennikarze wrócili do swoich codziennych zadań. 17 kwietnia dwie ostatnie strony (7 i 8) skierowane były do “niemieckich pomocników”- podziękowania w języku niemieckim. Sytuacja zaczęła się normować.15 maja ogłoszono koniec wojny o czym poinformowano czytelników już na pierwszej stronie a dzień później nagłówek głosił: Tää päiwä juhlapäiwä on (dzień zwycięstwa). Cały numer poświęcono zakończonemu konfliktowi a Eino Leino napisał wiersz na cześć Białej Gwardii, którą przekształcono w Armię Fińską - Valtakunnan marssi (marsz królestwa).

Z redaktora naczelnego na ministra

Erkko wrócił do parlamentu i znów “wiadomości z pierwszej ręki” docierały do czytelników. Od 9 czerwca pojawiła się rubryka Tuoreimmat tiedot,(helsingin sanomain erikeisuutisia)- Najnowsze wiadomości( specjalności gazety). Ciekawostki i informacje, które można było przeczytać tylko w Helsingin Sanomat. Symbolem tej kolumny był jegomość w szlafroku czytający gazetę na tle drutów telefonicznych. Kraj powoli podnosił się po wojnie domowej, pod zarządem parlamentu i premiera Juho Paasikivi. Od 1 czerwca obowiązuje prohibicja, co powoduje powstanie nowej dziedziny życia - przemytu. Teatry wznawiają spektakle, kina seanse, galerie sztuki otwierają swoje podwoje.

27 listopada 1918 roku nowym premierem zostaje Lauri Ingman. Choć był to już trzeci rząd niepodległej Finlandii to dopiero wtedy użyto słowa rząd .Do tej pory mówiono Senat.Powstały ministerstwa i funkcja Kanclerza Sprawiedliwości (prokurator generalny). Z racji swoich doświadczeń i funkcji Eero Erkko został powołany na Ministra Spraw Społecznych. Wiadomość o tym zamieszczono 26 listopada w kolumnie Tuoreimmat tiedot. Wiązało się to z rezygnacją ze stanowiska redaktora naczelnego, dlatego też dzień później w odpowiedniej rubryce pojawiło się nazwisko: Santeri Ivalo.

Nowy naczelny, przyjaciel i współwięzień Erkko, uznany był i jest za twórcę realistycznej powieści historycznej.Przyczynił się do powstania fińskiej tożsamości narodowej. Prowadził gazetę zgodnie z założeniami poprzednika. Kiedy w grudniu 1919 roku powstała Narodowa Partia Postępowa i Erkko wstąpił w jej szeregi, Helsingin Sanomat stały się jej głównym orędownikiem i sponsorem medialnym. W styczniu w pierwszym numerze na stronie 10, Ivalo deklaruje:

Helsingin Sanomat będzie wzmacniać niezależność, reformy, pracę i pokojowy rozwój naszego młodego kraju a także dbać o swoje społeczeństwo.

Redaktor Ivalo powraca do dawnych sprawdzonych i lubianych rubryk jak Eilispäiwän ilma i jej humorystycznych rysunków i tworzy nowe jak te dotyczące kobiet Nainen czy Suomalainen Ooppera (informacje z opery). Wiele miejsca poświęca się sprawom Europy. Pojawiają się duże artykuły a nie tylko notatki. Niemcy, Anglia, Polska i Rosja to główne tematy międzynarodowe. Przedruki z The Times i innych gazet światowych przynosiły informacje, które trafiały do rubryki Ulkomailta (z zagranicy) a w Muut lehdet znajdowały się wiadomości z gazet i czasopism krajowych.

Santeri Ivalo rozbudował dział kulturalny, wprowadził więcej grafiki (teksty były wspierane tematycznymi rysunkami). Uruchomił kolumnę finansową. Ani wizualnie ani tematycznie dziennik się nie zmienił. Czasami miał 4 a czasami 12 stron. Wszystko zależało od ilości informacji i reklam. Priorytetem były sprawy krajowe dlatego też częściej na pierwszej stronie pojawiała się kolumna Tuoreimmat tiedot. Jeśli dotyczyła tylko polityki i gospodarki, pan z gazetą znikał a tłem były druty telefoniczne. Jegomość w szlafroku pojawiał się wraz z ciekawostkami i informacjami ze świata a Erkko choć pracował w ministerstwie, miał baczenie na “swoją” gazetę.

17 kwietnia na czele rządu staje kolejny premier. A Eero Erkko zostaje ministrem Transportu i robót Publicznych. Niestety nie ma zgodności w fińskim parlamencie. Trwają roszady i przepychanki. Wreszcie 17 lipca 1919 roku uchwalono a 19 lipca wprowadzono w życie Akt o formie rządu. Finlandię uchwalono republiką z rządem parlamentarnym. Pierwszym prezydentem Republiki Finlandii został Kaarlo Juho Ståhlberg a 15 sierpnia Eero Erkko dostał nominację na Ministra do spraw Handlu i Przemysłu. Piastuje ten urząd do 15 marca 1920 roku.

Powrót za stery Helsingin Sanomat. Koniec gotyckiej czcionki

Już od pewnego czasu ma Erkko wątpliwości co do form pracy i postanowień wszystkich nowych rządów. Działania parlamentu też zachwiały jego wiarą i nadziejami. Przeciwny wpływom niemieckim, nie widząc jedności ani w szeregach nowej partii ani w rządzie, sześćdziesięcioletni polityk rezygnuje ze stanowiska ministra i wraca do Helsingin Sanomat. 30 marca 1920 roku ponownie obejmuje redakcję gazety.

Pozostawiając działalność polityczną za sobą, skupił się naczelny Erkko na pracy dziennikarskiej i na samej gazecie. Coraz częściej zamieszcza zdjęcia.Są to portrety znanych ludzi lub obiekty. Drukuje więcej poezji i tekstów literackich. Zdarzają się nawet felietony. Poszerza działy, wprowadza nowe kolumny:

• Elintarweasioita - zdrowe żywienie
• Pillu uutisia - ciekawostki,ploteczki
• Urheilua - sport
• Yleisöltä - społeczeństwo
• Maaseudulta - wiejskie wiadomości
• Taloudellinen elämä - życie gospodarcze
• Kokouksia - spotkania (prawne)

Nadal istniała rubryka Kirje Helsingista (list z Helsinek). Dziennikarz podpisujący się Tolari zastąpił Erkko w relacjach z parlamentu. Do końca roku 1920 nakład gazety wzrósł dwukrotnie. W pierwszym numerze z 1 stycznia 1921 roku redakcja informuje,że Helsingin Sanomat jest najbardziej poczytną gazetą w Finlandii i najlepszym źródłem informacji.

Prowadził swoją gazetę Eero Erkko w sposób otwarty i profesjonalny. Był osobą cichą i spokojną ale konsekwentną z dużym poczuciem humoru, co było widać na łamach dziennika. Był lubianym szefem a jego podwładni mówili o nim, że “myśli sercem”.
1 marca 1925 roku Erkko przeprowadza w gazecie rewolucję. Rezygnuje z czcionki w stylu gotyckim. Wprowadza prostą ujednoliconą. Pogrubione nagłówki,oddzielone reklamy. Wyraźny podział tematyczny treści :Tuoreimmat Tiedot (najnowsze informacje),Kirjallisuus ja taide (kultura i sztuka) czy Sunnuntaiosasto (niedzielne pozycje). Cała strona artystycznych zdjęć i Taloudellinen elämä czyli finanse na co dzień.Ogłoszenia drobne zebrane na jednej szpalcie a na stronie 8 informacja,że to nie żaden kaprys ani żart,że Helsingin Sanomat będzie właśnie tak wyglądał, że Eero Erkko nadal jest redaktorem naczelnym i ma nadzieję,że czytelnicy przyjmą te zmiany z zadowoleniem i zrozumieniem. Czas na nowe.

Nowy powiew przyniósł też więcej rozrywki: horoskop, opisy zabaw związanych z tradycjami,jak święto wiosny, humorystyczne opowiadania czy przepisy kulinarne. Gazeta rozprowadzana po całym kraju zyskała nowych czytelników. Redakcja na swoich łamach reklamowała się tak:

• HELSINGIN SANOMAT zawiera codzienne artykuły dotyczące kwestii państwowych, gospodarczych i kulturowych w sekcji Wiadomości
• HELSINGIN SANOMAT została starannie i dynamicznie skomponowana i zawsze zawiera najnowsze informacje z kraju i z zagranicy.
• HELSINGIN SANOMA ma swoich korespondentów w Londynie, Paryżu, Rzymie i Sztokholmie.
• HELSINGIN SANOMAT jako jedyna w krajach skandynawskich ma swoją własną, linię telefoniczną czynną w nocy dlatego może zaoferować swoim czytelnikom najszybsze informacje z całego świata.
• HELSINGIN SANOMAT pojawia się codziennie rano
• HELSINGIN SANOMAT jest najbardziej rozpowszechnioną gazetą w Finlandii, dlatego jest najlepszym narzędziem reklamy w kraju.

Od czasu kiedy Paavo Nurmi zdobył cztery złote medale na Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu w 1924, sport w Finlandii stał się sprawą narodową. W letnich miesiącach królowała lekkoatletyka i piłka nożna a zaraz z pierwszymi śniegami ruszały dyscypliny narciarskie i łyżwiarstwo. W Helsingin Sanomat już nie drobne notatki ale całe strony zajmował sport tak jak 1 lutego 1926, w numerze 31. Mecze hokejowe, mistrzostw w biegach narciarskich czy skoki, w których Finowie do dziś wiodą prym. Każde większe wydarzenie trafiało na pierwszą stronę.

Rok 1927 przyniósł kolejną nowinkę techniczną. Finowie pokochali radio. Budowa, instrukcja obsługi, program - tego wszystkiego można było się dowiedzieć czytając helsińską gazetę. Takich ciekawostek było zawsze pełno. Wcześniej motoryzacja, później telewizja. Dziennik zawsze był na czasie.

Latem tego samego roku pracę w gazecie rozpoczął Elias Erkko, syn Eero. Miał 32 lata i do tej pory pełnił wiele funkcji w polityce zagranicznej Finlandii. Zmęczony i schorowany ojciec widział przyszłość syna jako zarządcę Helsingin Sanomat. Elias znał angielski i miał doświadczenie w dyplomacji, ukończył szkołę wojskową i studia prawnicze ale prowadzenie gazety to co innego. Zaczął się wdrażać od podstaw.

15 października 1927 roku na pierwszej stronie Helsingin Sanomat napis brzmiał:

Eero Erkko kuollut.Kokoava mies poissa (Eero Erkko nie żyje. Odszedł człowiek)
Odszedł prawy człowiek i patriota.Człowiek honoru i pracy.Tak pisały dzień później nie tylko fińskie gazety.Eero Erko znany był w całej Skandynawii i Europie. W Helsingin Sanomat ukazały się wspomnienia o redaktorze. Dał się poznać jako przykład człowieka “prawa i pokoju” i “myślał sercem”.

Eero Erkko odszedł ale jego gazeta nadal stała na straży informacji. Dzisiejsi Finowie też czytają Helsingin Sanomat a potomkowie założyciela Päivälehti są głównymi akcjonariuszami Grupy Sanoma, głównego wydawcy dziennika.

Dalsze losy Helsingin Sanomat

Zaraz na drugi dzień po śmierci Eero Erkko w głównej rubryce pod nagłówkiem gazety pojawiło się nazwisko Walto Wihtori Tuomioja. Polityk i dziennikarz, współpracownik partyjny zmarłego naczelnego. Wiadomym było,że redakcję ma objąć Elias Erkko, jak życzył sobie jego ojciec ale na to potrzeba było czasu. Poza tym na gazetę miała duży wpływ partia a Tuomioja, mocno działał w jej szeregach. Dopiero 2 listopada w tej samej rubryce pojawia się nazwisko Eliasa i przez kolejne lata gazeta miała dwóch redaktorów naczelnych. Ani jeden ani drugi nie był tym zachwycony. Często dochodziło do niesnasek choć zadania duetu były podzielone. Do Erkko należała polityka zagraniczna i gospodarka. Dział krajowy, Eduskunta, kultura i sztuka były domeną Tuomioja. Czasami potrafili działać wspólnie. W styczniu 1928 roku panowie redaktorzy wprowadzają Helsingin Sanomain Viikkoliite (dodatek weekendowy) a w nim:

• artykuły o ciekawych ludziach i miejscach
• sekcja dla dzieci
• historyjki obrazkowe
• Ristisanatehtävä (krzyżówka)

Poza tym w samej gazecie pojawiają się Shakkia czyli kącik szachowy i europejski program radiowy(rozgłośnie z Londynu,Wrocławia,Kopenhagi czy Kowna). Zarówno w samej gazecie jak i w dodatku twórcą historyjek obrazkowych był Akseli Halonen, odpowiedzialny za dział graficzny. Wcześniej rysował portrety polityków i robił rysunki do reklam. Pracował w dzienniku do 1940 roku. Mówiono o nim :ojciec Pulliainena, jegomościa który zabawiał czytelników w latach od 18 września 1927 do 7 maja 1933 kiedy to musiał ustąpić placu kotu Felixowi i Myszce Miki. Pulliainena komentował wydarzenia dnia codziennego, pił nielegalny alkohol(nadal obowiązywała prohibicja), planował podróż na księżyc. Był ulubieńcem Finów.

Mimo różnych czasami zdań dwóch naczelnych, Helsingin Sanomat nie zmieniły kierunku politycznego i nadal były orędownikiem Partii Postępu. Obydwaj redaktorzy działali w jej szeregach. 31 marca przeprowadzono sondaż a 17 kwietnia 1929 roku ukazał się komunikat komisji badającej popularność gazet w Finlandii. Wykazano że Helsingin Sanomat ma:

• 80 075 egzemplarzy nakładu
• blisko 500000 czytelników
• 50 347 listów od czytelników tylko w I kwartale roku
• najwięcej w kraju ogłoszeń i reklam
• największą skuteczność informacji

Siedmiu członków komisji złożyło swoje podpisy uznając,że: Helsingin Sanomat jest najpotężniejszym medium informacji w Finlandii. Przez kolejne lata redakcja dbała aby opinia o gazecie nie zmieniła się. Powiększyło się grono korespondentów i krajowych i zagranicznych. Poszerzono zakres tematów (religia, imigracja, natura). Dbano o ogólny wyraz artystyczny gazety. Obydwaj redaktorzy udzielali się społecznie.

Eljas Erkko, podobnie jak ojciec starał się zaskarbić przychylność i dla siebie i dla gazety, znaczących osób. Szybko awansował w szeregach partii a mimo to, kiedy w 1931 roku przejął we władanie całą redakcję, postanawia ogłosić neutralność gazety. Przyczyn było kilka ale ta najważniejsza miała miejsce wiosną 1932 roku. W miejscowości Mäntsälä wybuchły zamieszki mające na celu obalenie rządu. Zwolennicy ruchu Lapua zarzucali przedstawicielom rządu sprzyjanie komunizmowi. Buntowników poparła duża część społeczeństwa w całym kraju. Choć nie doszło do walki wręcz, protesty trwały od 27 lutego do 6 marca. Eljas Erkko uznał to wydarzenie za spektakularne. Jako,że gazeta była związana z partią rządzącą, naczelny Helsingin Sanomat, który już od pewnego czasu był posiadaczem większej części akcji wydawnictwa, powołał do życia specjalną pozycję: Ilta-Sanomat (wiadomości wieczorne). Oficjalnie podlegały dziennikowi ale zawierały tylko informacje związane z buntem. Ukazywały się tak długo jak trwały zamieszki. Erkko chciał aby wieczorne wydanie zostało na stałe ale dopiero po raz drugi ukazało się latem, kiedy to trwały Igrzyska Olimpijskie w Los Angeles. Eljas był uparty i dopiął swego.Regularna edycja Ilta-Sanomat rozpoczęła się 15 października a z czasem gazeta stała się samodzielną edycją. Jest drukowana po dziś dzień.

Choć Erkko ogłosił neutralność Helsingin Sanomat to nie było to możliwe w pełni. Finanse, powiązania partyjne, sponsorzy nie pozwalały na całkowitą niezależność. Większą wolność osiągnęła gazeta dopiero w 1943 roku a całkowitą w 1951roku, kiedy przestała istnieć partia. Erkko, który miał doświadczenie w dyplomacji i nabrał wprawy w działaniach politycznych szybko piął się po szczeblach kariery. Jego praca i postawa zostały docenione i w 1938 roku otrzymał nominację na Ministra Spraw Zagranicznych w rządzie Aimo Cajandera. I tak jak ojciec musiał zrezygnować z prowadzenia gazety ale był do dnia swojej śmierci dyrektorem zarządzającym wydawnictwem Sanoma Corporation.



Po odejściu Erkko redakcję Helsingin Sanomat na 23 lata objął Yrjö Niiniluoto. Nowy redaktor naczelny był dziennikarzem “z krwi i kości”. To pierwszy fiński pełnoetatowy korespondent zagraniczny. W latach 1925-1926 i 1928-1936 pracował przy Lidze Narodów w Genewie a od 1933 do 1936 roku był także korespondentem w Londynie. Ceniony przez ojca i syna Erkko objął redakcję dziennika w 1938 roku, na rok przed wybuchem II wojny światowej.

Ale zanim Niemcy ruszyły na Europę musiał zmierzyć się Niiniluoto z atakiem Armii Czerwonej na jego kraj. Tak zwana wojna zimowa, która wybuchła 30 listopada 1939 trwała 105 dni. Te zmagania zakończyły się rozejmem ale kolejna, wojna kontynuacyjna rozpoczęta w czerwcu 1941 przyniosła wiele cierpień. Finowie stanęli przeciw Rosji ramię w ramię z Niemcami. Na łamach Helsingin Sanomat codziennie ukazywał się doniesienia z walk i poczynań marszałka Carla Mannerheima, głównego dowódcy wojsk fińskich (pierwsze 26 czerwca 1941 roku).

Niiniluoto nie zapadł się na czas wojenny w wygodnym fotelu. Mając wielu znajomych na całym świecie wykorzystywał ich do pozyskiwania wiadomości ale też informacje z Finlandii szły w drugą stronę, bo redaktor naczelny był nadal korespondentem ( również po wojnie):

• 1940-1941 Reuters
• 1945-1957 The Times
• 1946-1950 Dagens Nyheter

Dekada powojenna to nie tylko rozliczenia, traktaty i układy ale też miłe chwile jak te kiedy w 1945 pojawiły się sympatyczne Muminki Tove Jansson,nie tylko w formie książki ale też kreskówek, które szybko trafiły na łamy fińskich i europejskich gazet.

Helsingin Sanomat liderem w Skandynawii

Razem z Helsingin Sanomat prowadził Niiniluoto redakcję Ilta-Sanomat, którą “uwolnił” w 1949 roku. Naczelnym redaktorem wieczornego wydania został Eero Petäjäniemi i gazeta zaczyna iść własnym torem. W tym samym roku przypadał jubileusz 50 - cio lecia gazety, liczony oczywiście od pierwszych dni Päivälehti. Niektórzy i dziś liczą lata istnienia gazety od 1904 roku.

Popularność Helsingin Sanomat wzrastała co zobowiązywało do większych starań o profesjonalizm. Artykuły wzbogacane zdjęciami miały większy wydźwięk a czytelnictwo w tym czasie było wręcz pasją Finów. Niiniluoto zatem za zgodą wydawnictwa 6 marca 1951 roku uruchamia agencję fotograficzną Lehtikuva (zdjęcia). Pomysł okazał się trafiony, zwłaszcza,że rok później, w 1952 roku Helsinki były gospodarzem zaległych XV Letnich Igrzysk Olimpijskich. Od 19 lipca do 3 sierpnia pierwsze strony dziennika należały do sportu. Fotoreportaże odniosły wielki sukces a i same zdjęcia sprzedawane wszystkim chętnym przyniosły niemały zysk.

Był też powód do innego świętowania. Znacznie podniosła się sprzedaż Helsingin Sanomat. W 1954 roku dziennik osiągnął 236 000 egzemplarzy nakładu. Tylko w niedzielę popyt dochodził do 260 000 pozycji. Był najbardziej popularną gazetą w Skandynawii. Do tego sukcesu przyczyniła się cała redakcja w skład, której wchodzili między innymi:

• Irene Huurre (wiadomości regionalne)
• Pertti Nykänen (grafik)
• Heikki Tikkanen(polityka zagraniczna)
• Totti Noisniemi (artysta, ilustrator)
• Maija-Liisa Heini (korespondentka,reporterka)
• Taimi Torvinen (dział historii)
• Pekka Tarkka (krytyk literacki, dział kulturalny)
• Pekka Hiekkala (reporter)
• Markus Leppo (fotograf)

Yrjö Niiniluoto nie był szefem, który kieruje swoją załogą zza biurka. Był w ciągłym ruch. Jeździł po świecie. W czasie jednej takiej podróży w 1961 roku, w Johannesburgu, dostał zawału serca i odszedł na zawsze. Był najdłużej , po Eero Erkko, zasiadającym dziennikarzem w fotelu redaktora naczelnego. Po nim funkcję tę pełnili jeszcze:

• Teo Mertanen 1961-1976 i Aatos Erkko 1961-1970
• Heikki Tikkanen 1976-1990
• Janne Virkkunen 1991-2010
• Mikael Pentikäinen 2010-2013
• Riikka Venäläinen (27 maja - 15 września 2013 r.)
• Kaius Niemi (2013-)

20 lutego 1965 roku umiera Eljas Erkko. Schedę po nim, w wydawnictwie przejmuje jego syn a wnuk Eero, Aatos Erkko. Jednocześnie, podobnie jak przed laty ojciec, do spółki z Teo Mertanenem, piastuje stanowisko naczelnego redaktora w Helsingin Sanomat.

1 czerwca 1966 r. Heikki Tikkanen, były szef sekcji prasowej i redaktor naczelny Ilta-Sanomat, został mianowany trzecim redaktorem naczelnym. Dziesięć lat później sam prowadził gazetę. Grono dziennikarzy fińskich w latach sześćdziesiątych nie było zbyt wielkie. Przybywało gazet a i rozwój telewizji zrobił swoje. Helsingin Sanomat miały zaledwie dwóch dziennikarzy zajmujących się polityką. Zaistniała potrzeba “nowego narybku”. Dlatego też z inicjatywy Aatosa Erkko 20 maja 1967 roku zainaugurowano pierwszy rok studiów Szkoły Dziennikarstwa powstałej przy wydawnictwie. Dziś wielu jej absolwentów pracuje na całym świecie.

Od połowy lat sześćdziesiątych na łamach prasy wybuchła dyskusja o prawach kobiet. Zniesiono prohibicję i w lokalach zaczęto podawać alkohol. Narodził się zatem dylemat czy kobieta może chodzić do restauracji sama i czy może nosić spodnie zamiast spódnicy. Feministki “ruszyły do boju”. Wiele kobiet powołując się na Teklę Hultin i Maisse Erkko, broniąc swoich przywilejów i praw, pisały do Helsingin Sanomat do działu korespondencji z czytelnikami. Po kilku latach debat i protestów, kobiety mogły przebywać w restauracjach ale tylko w spódnicy lub sukience. Panowie zaś musieli mieć marynarkę i krawat.

Lata siedemdziesiąte zaczęły się buntem dziennikarzy. Protestujący żądali podniesienia płac. Strajk w 1972 roku, który ogarnął też Helsingin Sanomat, trwał 10 dni i 10 godzin i zakończył się sukcesem.Redaktorzy wrócili do pracy. Wkrótce w gazecie pojawiły się dwie nowe sekcje:we wtorek ekonomiczna a w piątek związane ze smacznym jedzeniem. W tym samym roku do redakcji dołączył Simopekka Nortamo i to pod jego kierownictwem powstało zmodernizowane wydanie niedzielne a Helsingin Sanomat osiągnął 300000 egzemplarzy nakładu.

W 1976 roku gazetę opuszcza Aatos Erkko a całą redakcję na kolejne 15 lat przejmuje Heikki Tikkanen. W tym czasie zmienia się technologia druku. Gazeta dostaje nowe maszyny drukarskie i przechodzi na formę offsetu.Pojawiają się także czterokolorowe reklamy.

Dekada lat osiemdziesiątych to dodatki do podstawowego wydania. Tikkanen, chcąc przyciągnąć uwagę młodych czytelników musiał im coś zaproponować z ich świata. Pojawił się Kuukausiliite, dodatek kulturalny z duża ilością ciekawostek muzycznych, drukowany na błyszczącym papierze.Wydawany był przez dwa lata od kwietnia 1983 do 1985 jako miesięcznik a w latach 1986 - 1995 dwa razy w miesiącu. W roku 2011 powrócono do jego edycji. Za dział muzyczny i w Kuukausiliite i w Helsingin Sanomat odpowiadał Seppo Heikinheimo, krytyk muzyczny, muzykolog i pisarz. Wielu młodych czytelników zainspirował Kari Suomalainen. Choć był w tym czasie wiekowym jegomościem to jego karykatury i dowcipy graficzne niosły wiele młodości. Pochodził z bardzo artystycznej rodziny. Przepracował w Helsingin Sanomat 40 lat.

Do ulubieńców czytelników należał krytyk teatralny Jukka Kajava. Pisał również recenzje programów telewizyjnych.Wielu odbiorców polegało na jego opinii.

Kiedy Janne Virkkunen, w 1991 roku obejmował redakcję dziennika nakład codzienny wynosił 470 000 egzemplarzy a niedzielny blisko 550 000 pozycji. Dekada lat dziewięćdziesiątych był bardzo pracowita i owocna. Gazeta od lat nie przechodziła renowacji, więc nastał czas “odnowy”. Powołano zespół, który pracował nad zmianami:

• Janne Virkkunen
• Jukka Ollilla
• Pekka Kukkonen
• Sieppo Kievari

Kiedy wszystko było gotowe Helsingin Sanomat ukazał się w nowym wydaniu,formie i z dodatkami:

• 16 listopada 1992 roku zastosowano nowa czcionkę Forssa, co nadało gazecie lekkości.
• W 1993 roku swój lifting przeszło wydanie niedzielne.
• Od roku 1995 ukazuje się w każdy piątek dodatek telewizyjny Nyt
• W 1995 roku pojawiają się kolorowe zdjęcia
• Rok 1996 to data powstania strony internetowej www.helsinginsanomat.fi, która przeszła modernizację w 2006 roku i została zmieniona na www.HS.fi

Janne Virkkunen wprowadza Helsingin Sanomat w nowy wiek. Nowe czasy, nowe technologie, nowe gazety. Nikt już nie pisze na maszynie, nie korzysta z telegrafu, nie drukuje gazet w piwnicach. Korporacje, fundacje, radio i telewizja z gazetą w parze. Od 1997 roku Helsingin Sanomat jest właścicielem kanału telewizyjnego a w 2005 przejęło Radio Helsinki.

Nikt nie zapomina o historii i jej twórcy. Początki gazety to walka o wolność słowa i kraju czyli Päivälehti. 16 listopada 2001 roku uroczyście otworzono muzeum a w nim zbiory z pierwszych lat gazety Eero Ekko. Dziś pieczę nad muzeum ma Fundacja Helsingin Sanomat, która powstała w 2005 roku,z połączenia Fundacji 100-lecia Helsingin Sanomat i Fundacji Archiwów Päivälehti. Prawie wszystkie numery gazety z lat 1889-1904 dostępne są w cyfrowym archiwum (https://digi.kansalliskirjasto.fi).

Od 2008 roku można czytać artykuły z Helsingin Sanomat na urządzeniach mobilnych a od 2010 na iPadach. 8 stycznia 2013 roku dziennik przeszedł na format tabloidu. W tym samym roku osiągnął nakład 313 062 egzemplarzy a w niedzielę 352 541. Choć jak we wszystkich gazetach na świecie nakład drukowanych pozycji spada, to nadal Helsingin Sanomat jest najpopularniejszą gazetą w Finlandii a Kaius Niemi, dziennikarz roku 2001, który objął ją we władanie 15 września 2013 roku, dba aby nadal tak było.

Historia Eero Erko:

• 1860, 18 maja - urodził się Eero (Eerakkala) Erkko
• 1880 - ukończył studia na Uniwersytecie w Oulu
• 1881 - podejmuje kolejne studia na Uniwersytecie w Helsinkach
• 1886 - 1889 - redaktor naczelny Central Finland w Jyväskylä
• 1888 - pierwsze teksty o życiu Emila Zoli w języku fińskim pióra Erkko
• 1889, 16 listopada - pierwsza edycja Päivälehti
• 1894 - Erkko zostaje przedstawicielem Deklaracji Helsińskiej Kościoła Reformowanego w Turku przy Stolicy Apostolskiej
• 1894, 5 czerwca - ślub z Marią Aurorą Holländer
• 1900, 17 maja - Erkko dobrowolnie rezygnuje z funkcji redaktora naczelnego Päivälehti
• 1903-1905 - emigracja
• 1903 - powstaje w Nowym Jorku magazyn "American Kaiku"
• 1904 - Erkko pomysłodawcą Amerikan suomalaisten keskusliittoa (Amerykańskiej Federacji Fińskich Amerykanów) i szkoleń wojskowych Jääkäriliikemäistä (ośrodek szkoleniowy młodych)
• 1906 - Erkko wraca do Finlandii
• 1906-1909 - Erkko jest dyrektorem wydawnictwa
• 1907, 22 maj - początek działalności parlamentarnej
• 1909, 1 stycznia - Erkko obejmuje stanowisko redaktora naczelnego Helsingin Sanomat
• 1918, styczeń-kwiecień - pobyt w więzieniu
• 1918, 26 listopada - rezygnacja z funkcji redaktora naczelnego Helsingin Sanomat
• 1918, 27 listopada.- 1919,17 kwietnia - Minister Spraw Społecznych Finlandii
• 1919, 17 kwietnia- 15 sierpnia- Minister Transportu
• 1919, 15 sierpnia - 1920,15 marca - Minister ds. Handlu i Przemysłu
• 1920, 30 marca - powrót na stanowisko redaktora naczelnego Helsingin Sanomat
• 1927, 14 października - śmierć Eero Erkko

Kalendarium “Helsingin Sanomat”

• 1889, 16 listopada - Eero Erkko wydaje “0” numer Päivälehti
• 1890, 2 stycznia - oficjalny start codziennej Päivälehti
• 1890,1 listopada- powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Helsingin Suomalainen Sanomalehti Osakeyhtiö,
• 1893 - powstaje 9-osobowa redakcja gazety
• 1894 - pierwsza kobieta, dziennikarka (Tekla Hultin)
• 1899-1904 - 4 razy zamykano i blokowano prace gazety
• 1904, 3 lipca - zamknięcie i likwidacja Päivälehti
• 1904, 7 lipca - Helsingin Sanomat nr. “0” przejmuje rolę Päivälehti
• 1904, 1 października - oficjalny pierwszy numer Helsingin Sanomat
• 1909, 1 stycznia - Eero Erkko obejmuje redakcję gazety
• 1914, styczeń -Helsingin Sanomat drukowana jest siedem dni w tygodniu
• 1918,27 stycznia - 15 kwietnia - wstrzymana edycja z powodu walk w Helsinkach i aresztowania redaktorów gazety(wojna domowa)
• 1918, 13 i 14 marca - jednostronicowe specjalne wydanie
• 1919 grudzień - Helsingin Sanomat zostaje głównym organem Narodowej Partii Postępowej
• 1925, 1 marca - pierwsze zmiany w wyglądzie gazety
• 1927, 14 października - umiera Eero Erkko
• 1928, styczeń- Helsingin Sanomain Viikkoliite (dodatek weekendowy)
• 1932, 27 lutego - Ilta-Sanomat (wiadomości wieczorne)
• 1943 - Helsingin Sanomain osiąga niezależność
• 1951, 6 marca - powstaje agencja fotograficzna Lehtikuva
• 1967, 20 maja i inauguracja roku akademickiego w Szkole Dziennikarstwa
• 1972 - druga modernizacja gazety
• 1983, kwiecień - Kuukausiliite, miesięcznik kulturalny
• 1992, 16 listopada - trzecia , generalna modernizacja dziennika
• 1993 - modernizacja Viikkoliite(wydanie niedzielne).
• 1995 - piątkowy dodatek telewizyjny Nyt
• 1995 - pierwsze kolorowe zdjęcia
• 1996 - powstania strony internetowej www.helsinginsanomat.fi,
• 1997 - Helsingin Sanomat jest właścicielem kanału telewizyjnego
• 2001, 16 listopada - otwarcie muzeum Päivälehti.
• 2005 - przejęcie Radia Helsinki
• 2006 - modernizacja strony internetowej i zmiana nazwy (www.HS.fi)
• 2008 - Helsingin Sanomat na urządzeniach mobilnych
• 2010 - gazeta dostępna na iPadach.
• 2013, 8 stycznia - dziennik przeszedł na format tabloidu.

źródła:

li>https://kansallisbiografia.fi/kansallisbiografia/henkilo/746
• https://en.wikipedia.org/wiki/Eero_Erkko
• https://en.wikipedia.org/wiki/Päivälehti
• https://fi.wikipedia.org/wiki/Päivälehti
• https://cubasi.wordpress.com/2010/03/21/eero-erkko-havannassa/
• https://fi.wikipedia.org/wiki/Maissi_Erkko
• http://www.naistenaani.fi/maissi-erkko-hehkuva-ja-rohkea/
• http://www.historymuseumeot.com/mfahs/htm/part6_0010.htm
• https://cubasi.wordpress.com/2010/03/21/eero-erkko-havannassa/
• http://veikkohuuska.puheenvuoro.uusisuomi.fi/154168-milloin-suomi-oikeastaan-itsenaistyi-mika-on-oikea-itsenaisyyspaiva
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_domowa_w_Finlandii
• http://www.doria.fi/handle/10024/130478
• https://kansallisbiografia.fi/kansallisbiografia/henkilo/1672
• https://kansallisbiografia.fi/kansallisbiografia/henkilo/747
• https://fi.wikipedia.org/wiki/Ilta-Sanomat
• http://www.kvaak.fi/index.php?articleID=2467
• https://fi.wikipedia.org/wiki/Yrjö_Niiniluoto
• https://www.slideshare.net/paivalehdenarkisto/paivalehti-helsinginsanomat-english
• https://web.archive.org/web/20091119110542/http://www.hs.fi/kirjat/artikkeli/Lehtikeisari/HS20091117SI1KU01xyo

Udostępnij znajomym:

PRZERWA NA REKLAMĘ

Zobacz artykuły na podobny temat:

Yahoo! Historia przegranych gigantów internetu

Małgorzata Dwornik
Z pomysłu na katalog stron internetowych, który miał uporządkować bałagan w sieci, narodził się jeden z pierwszych gigantów rynku online. Jego historia to opowieść o błyskawicznym wzlocie i bolesnym upadku pod własnym ciężarem. Choć we wrześniu 2021 roku pojawiło się światełko w tunelu. Kolejne.

Ràdio Andorra. Legenda rozgłośni, witającej się w trzech językach

Małgorzata Dwornik
Od początku istnienia stacja nadająca z niewielkiego Księstwa Andory w Pirenejach była solą w oku. Najpierw Niemców, potem Francuzów i Hiszpanów. Konflikt o Ràdio Andorra doprowadził nawet do zamknięcia granicy dla... owiec. Po czterech dekadach walki, rozgłośnia znana w całej Europie i USA zamilkła. Ale czy na zawsze?

People. Historia magazynu skupionego na ludziach, nie na problemach

Małgorzata Dwornik
Pierwszy numer ukazał się 4 marca 1974 roku. Na kolorowej okładce gościła rozpoczynająca karierę Mia Farrow, a przez pierwsze miesiące redakcja eksperymentowała z kolorami okładki i układem tytułów, aby sprawdzić najlepszy wariant dla oka. Znakiem rozpoznawczym People są do dziś rankingi celebrytów. I tytuł najbardziej poczytnego magazynu w USA.

Historia fotografii prasowej

Bartłomiej Dwornik
Za datę powstania fotografii przyjmowany jest rok 1839, kiedy francuski malarz Louis Daguerre ogłosił zasady dagerotypii (obraz przez soczewkę rzutowany był na posrebrzaną płytkę miedzianą, wywoływany parami rtęci i utrwalany triosiarczanem sodu).

Luxemburger Wort. Historia gazety, która powstała dzięki zamieszkom

Małgorzata Dwornik
Założyciele "Słowa Luksemburga", choć wywodzili się z kręgów kościelnych, w pierwszym numerze z 23 marca 1848 roku okrzyknęli się medialnymi rewolucjonistami. Po sześciu tygodniach mieli już na pieńku z rządem i poważne problemy. A to był dopiero początek.

Звязда. Białoruska narodowa gazeta w narodowym języku

Małgorzata Dwornik
Nie wszystko w ciągu stu lat historii Zwiazdy bywało po myśli dziennikarzy. Dziś jest podobnie. Tłumione strajki i protesty, cenzura, narzucane jedne tematy, zakaz pisania o innych. Białoruś patrząca bardziej na wschód niż na zachód i jej podzielony naród. To boli, a nie zawsze można się wyżalić na łamach “swojej gazety”. Jej dziennikarze żądają cofnięcia cenzury, jednak przed nimi daleka droga.

Dramat drukowanych gazet. Gdzie podziali się ich czytelnicy?

Piotr Kaszuwara, Bartłomiej Dwornik
W ciągu pięciu lat sprzedaż dzienników spadła o 1,3 miliona egzemplarzy, a eksperymenty z płatnym dostępem do treści online się nie powiodły.

więcej w dziale: Historia mediów