22.01.2024 Warsztat reportera
Prawo Betteridge'a. Czy każdy tytuł ze znakiem zapytania to ściema?
Krzysztof Fiedorek
Prawo Betteridge`a to hipoteza dziennikarstwa, według której na każdy tytuł i nagłówek prasowy, kończący się znakiem zapytania można odpowiedzieć „nie”. Zasada ma zastosowanie do pytań zamkniętych. Wcale nie wymyślił jej Ian Betteridge i... w większości przypadków jest nieprawdziwa.

Hipoteza dotycząca znaków zapytania w tytułach nazywana jest Prawem Betteridge`a, zasadą Betteridge`a lub regułą Betteridge`a. Została sformułowana przez brytyjskiego dziennikarza Iana Betteridge`a w artykule z 23 lutego 2009 roku na łamach serwisu Technovia.co.uk. Betteridge, analizując artykuł portalu TechCrunch, zauważył że nagłówki prasowe kończące się znakiem zapytania są często nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd.
Często tytuły są tworzone w taki właśnie sposób, w celu przyciągnięcia uwagi czytelników lub wywołania u nich sensacji. Sugerują, że wydarzyła się jakaś ważna lub niepokojąca rzecz, na przykład że naukowcy odkryli nowy sposób leczenia raka lub że rząd planuje wprowadzić nowe podatki, choć w rzeczywistości nie ma na takie tezy potwierdzenia.
Znak zapytania w tytule. Dlaczego oni to robią?
Hipoteza Betteridge`a jest powszechnie przyjmowana przez dziennikarzy i naukowców. Jest wykorzystywana do oceny wiarygodności nagłówków prasowych. Mówi, że nagłówki kończące się znakiem zapytania należy traktować z ostrożnością. Stosowanie znaków zapytania w tytułach jest jednak kwestią znacznie bardziej złożoną. Często ich celem jest przyciągnięcia uwagi czytelników lub wywołania sensacji, a nie przekazanie rzetelnych informacji.
- Przyciągnięcie uwagi czytelnika
Znak zapytania może być używany do przyciągnięcia uwagi czytelnika i zachęcenia go do przeczytania artykułu. Nagłówki kończące się znakiem zapytania często są zagadkowe, sensacyjne lub alarmujące. Sugeruje to, że w artykule znajduje się jakaś ważna lub interesująca informacja. Przykład: Czy sztuczna inteligencja zastąpi ludzi w pracy? - Podkreślenie ważności informacji
Znak zapytania może być używany do podkreślenia ważności informacji zawartych w artykule. Nagłówki kończące się znakiem zapytania często sugerują, że artykuł przedstawia ważne lub kontrowersyjne informacje. Przykład: Czy szczepionki przeciw COVID-19 są bezpieczne? - Wywołanie emocji
Znak zapytania może być używany do wywołania emocji u czytelnika, takich jak ciekawość, zdziwienie lub niepokój. Nagłówki kończące się znakiem zapytania często są emocjonalne i sugerują, że w artykule znajduje się jakaś niespodzianka lub szokująca informacja. Przykład: Czy globalne ocieplenie doprowadzi do zagłady ludzkości? - Przekazanie informacji
Znak zapytania może być używany do przekazania informacji w sposób bardziej atrakcyjny i ciekawy. Nagłówki kończące się znakiem zapytania często są bardziej zapadające w pamięć niż nagłówki bez znaku zapytania. Przykład: Czy wiesz, jak długo żyją komórki w twoim ciele? - Zabezpieczenie prawne
Znak zapytania bywa używania również jako forma zabezpieczenia przed prawnymi konsekwencjami. Na przykład przed zarzutem o zniesławienie. Fakt postawienia pytania, zamiast stwierdzenia faktu, bywa używane jako linia obrony. Przykład: Czy polityk X defraudował publiczne pieniądze?
Prawo Betteridge`a ma zastosowanie do pytań zamkniętych, czyli takich na które odpowiedź może brzmieć "tak" lub "nie". Jednak co do zasady, zwraca uwagę na to, by do tytułów ze znakiem zapytania podchodzić z ostrożnością.
Marr, Hinchliffe, Davis. Czy Betteridge był pierwszy?
Choć sformułowanie prawa nagłówków przypisuje się Ianowi Betteridge`owi, uwagę na tę zależność już przed nim zwracali inni autorzy. W 2004 roku pisał o niej brytyjski dziennikarz Andrew Marr w książce My Trade:
Gdy nagłówek stawia pytanie, rozważ odpowiedź nie. Czy to jest prawdziwe przedstawienie brytyjskiej młodzieży? Rozsądny czytelnik byłby skłonny stwierdzić `nie`. Czy odkryliśmy lekarstwo na AIDS? Nie, w przeciwnym razie nie stawiałoby się znaku zapytania. Czy ta mapa zawiera klucz do pokoju? Prawdopodobnie nie. W przeważającej większości przypadków nagłówek kończący się znakiem zapytania sugeruje, że artykuł jest stronniczy lub przekłamay. Ma wywołać strach, albo wyolbrzymić zwykły fakt do poziomu kontrowersji, a nawet narodowej paniki. Dla dziennikarza poszukującego dokładnych informacji znak zapytania oznacza `szkoda na to czasu`.
Już w latach 80. XX wieku podobną koncepcję stawiał fizyk Ian Hinchliffe. Dlatego w świecie naukowym mówi się właśnie o Regule Hinchliffe`a. Stwierdził on, że jeśli tytuł artykułu naukowego ma formę pytania tak-nie, to odpowiedź na to pytanie będzie brzmiała „nie”. Zasada ta doprowadziła do humorystycznego wykorzystania paradoksu kłamcy w artykule z 1988 roku, napisanym przez fizyka Borisa Kaysera pod pseudonimem „Boris Peon”, który nosił tytuł: „Czy zasada Hinchleya jest prawdziwa?”.
Zasada używania znaków zapytania w tytułach nazywana jest również Prawem Davisa. Pod taką nazwią pojawia się w literaturze już w latach 90. ubiegłego wieku. Wspomina o nim również anglojęzyczna wikipedia, choć z adnotacją o braku źródeł na temat pochodzenia tej nazwy, ani danych o tym, kim ów Davis był.

Czy prawo Betteridge`a działa?
Kluczowym pytaniem na koniec jest to, czy zasada odpowiadania "nie" na pytania w tytułach jest... w ogóle prawdziwa. Lub do jakiego stopnia tak właśnie jest. Badania i analizy pokazują, że świat nie jest zero-jedynkowy również w tym względzie.
- W 2016 roku James Cook i Dawn Ploudre opublikowali na łamach "Scientometrics" wyniki badania czasopism naukowych (nie publikacji informacyjnych), które miało na celu przetestowanie prawa nagłówków Betteridge`a i reguły Hinchliffe`a. Badanie wykazało, że niewiele tytułów zadawało pytania, a wśród nich niewiele było pytań tak/nie i były one częściej odpowiadane na pytanie "tak" w treści artykułu niż na pytanie "nie".
- Badanie Johna Moli z Uniwersytetu Kaliformijskiego Davis z 2018 roku, obejmujące 2585 artykułów w czterech czasopismach naukowych z dziedziny ekologii wykazało również, że bardzo niewiele tytułów było zadawanych w formie pytań, przy czym tylko 2,15% pytania tak/nie. Na 44% pytań tak/nie odpowiedź brzmiała "tak", 34% "może", a tylko 22% "nie".
- W 2015 roku Mats Linander, badacz danych, przeprowadził analizę 26 000 artykułów z 13 witryn informacyjnych w internecie i opublikował ją na swoim blogu. Badanie wykazało, że większość (prawie 54%) to pytania tak/nie, które podzieliły się na (w zaokrągleniu) 20% odpowiedzi "tak", 17% odpowiedzi "nie" i 16% "może".
Wniosek, jaki płynie z analizy jest jednoznaczny. W większości przypadków reguła odpowiadania "nie" na pytanie z tytuły nie zdaje egzaminu. Niezależnie od tego, czy nazwiemy ją Prawem Betteridge`a, Prawem Davisa czy Regułą Hinchliffe`a. Choć jej istnienie wynika z realnego problemu: dziennikarskich nadużyć, które właśnie tutaj pojawiają się regularnie.
Kiedy więc widzisz znak zapytania na końcu tytułu artykułu w gazecie lub na portalu internetowym: UWAŻAJ! Nie ma pewności, ale za to statystycznie całkiem spore prawdopodobieństwo, że taki krzykliwy tytuł to po prostu clickbait.
PRZERWA NA REKLAMĘ
Najnowsze w dziale Warsztat reportera:
Maciej Orłoś i jego recepta na wystąpienia bez stresu
Bartłomiej Dwornik
Czy można nauczyć się mówić publicznie tak, by przykuwać uwagę i wzbudzać sympatię? Maciej Orłoś przekonuje, że tak. W wydanej przez Wydawnictwo RM książce „Wystąpienia bez stresu” daje czytelnikom nie tylko zestaw sprawdzonych technik, ale i solidną dawkę pewności siebie.
AI slopy i mikrotargetowanie. Dlaczego lepiej NIE LAJKOWAĆ chałkonia
Bartłomiej Dwornik
"Całkiem sam wyhodowałem ten szczypior czosnkowy na parapecie. Ale pewnie mi nie pogratulujesz." Też masz zalew takich wpisów w społecznościach? Więc uważaj. Nazywa się toto AI slop (lub Boomer Trap) i WCALE NIE JEST niewinną igraszką i zabawą. To doskonale przemyślany mechanizm, w którym walutą jesteś ty. Na początku twój czas i zaangażowanie. A za chwilę twoje pieniądze.
Wydajność WordPressa na wyciągnięcie ręki. Jak minimalizować obciążenie serwera przez optymalizację wtyczek
MB
Jakie wtyczki najbardziej obciążają serwer, jak można identyfikować i usuwać zbędne wtyczki oraz jak optymalizować pozostałe, aby poprawić wydajność strony. Poznaj praktyczne narzędzia i wskazówki do monitorowania i utrzymania optymalnej wydajności strony na WordPressie.
Podobne artykuły:
Blaski i cienie zawodu dziennikarza
Jerzy Skoczylas
Dziennikarz to małpa z brzytwą. Jednym nieopatrznym zdaniem może zniszczyć człowieka. Zwłaszcza początkujący dziennikarze są groźni dla otoczenia.
Jak zdać na dziennikarstwo. Etyka zawodowa
© by Dawid Federowicz & Oficyna Studencka CEZAR
Co się zdaje na wstępnym, gdzie można studiować i na czym dziennikarstwo w ogóle polega.
Zbrodnia naiwności
Radosław Różycki
Wielu dokonujących wyboru zawodu dziennikarza kieruje się zapewne romantyzmem złudzeń odnośnie tej profesji. Romantyzmem, na którym buduje się cały mit tego specyficznego zajęcia, dla jednych będącego misją, sposobem dojścia do prawdy, dla innych zwykłym pasożytnictwem podbudowanym butą i nieuzasadniona pewnością siebie graniczącą z arogancją. [Źródło: Merkuriusz Uniwersytecki].
Informować, informować, informować
Wojciech Warecki, Marek Warecki
"Informować , informować, informować" to motto p. Andrzeja Morozowskiego, jakie nam był zaprezentował w trakcie wywiadu do książki. Niestety, wywiadu nie mogliśmy umieścić...