31.12.2007 Warsztat reportera
Etyczne zasady infobrokeringu
Anna Gumowska
Informacja jest obecnie najważniejszym zasobem gospodarczym. Dzięki globalizacji rynek staje się coraz bardziej dynamiczny i powszechnie zinformatyzowany, co prowadzi do ogromnej konkurencyjności. Procesy efektywnego zarządzania i podejmowania decyzji nie mogą zachodzić bez odpowiedniego zaplecza merytorycznego.
Dlatego coraz większą przyszłość ma zawód infobrokera, który polega na wyszukiwaniu informacji na zlecenie. Chodzi jednak nie tylko o ich znalezienie, ale również o wyselekcjonowanie najbardziej istotnych treści. Polem działań infobrokera są głównie płatne serwisy internetowe, archiwa, biblioteki, wyspecjalizowane bazy danych, meta wyszukiwarki, a także wywiad telefoniczny. Ponadto, korzystają oni z profesjonalnego oprogramowania i odpowiednich technik wyszukiwawczych.
Bardzo istotnym elementem pracy infobrokera jest „Kodeks etyczny brokera informacji” wydany przez stowarzyszenie AIIP. Członkowie Association of Independent Information Professionals, od początku istnienia, poświęcają wiele uwagi dyskusji na etykę, stosowaną do rozwiązywania nurtujących ich problemów praktycznych. Wyrazem rosnącego zainteresowania etyką informacji biznesowej w środowisku infobrokerów jest liczba konferencji i sympozjów oraz inicjatyw wydawniczych poświęconych tej dziedzinie. Są to działania o zasięgu międzynarodowym. Obok konferencji i publikacji, członkowie AIIP stworzyli w 1989 r. Code of Ethical Business Practice, który reguluje etyczne aspekty udostępniania i rozpowszechniania informacji.
Kodeks „spełnia podstawowe wymogi formalne i treściowe stawiane dokumentom tego typu, tj. wyznaczania zasad postępowania grupy zawodowej w sposób ogólny (deklaratywny), a zarazem zwięzły” . Kodeks składa się z dwóch części:
- wstęp (objaśnienie roli brokera informacji w społeczeństwie informacyjnym)
- wykaz cech, powinności i obowiązków niezależnych profesjonalistów informacji.
Następnie w kodeksie Stowarzyszenia określono następujące zasady odpowiedzialności, spoczywającej na pracownikach:
- Utrzymanie dobrego imienia zawodu poprzez uczciwość, kompetencje i zachowanie poufności.
- Udzielanie klientom jak najaktualniejszych i najbardziej relewantnych w stosunku do zapytania odpowiedzi, w terminie i za wynagrodzeniem ustalonym uprzednio z klientem.
- Pomaganie klientom w zrozumieniu wykorzystanych źródeł informacji oraz ustaleniu stopnia ich wiarygodności.
- Przyjmowanie zleceń wyłącznie zgodnych z prawem i nie działających na szkodę zawodu.
- Dotrzymywanie klauzuli poufności.
- Szanowanie praw własności intelektualnej.
- Dotrzymywanie zasad umów licencyjnych i innych kontraktów.
- Informowanie klientów o zobowiązaniach wynikających z praw własności intelektualnej oraz umów licencyjnych.
- Utrzymywanie zawodowych kontaktów z bibliotekami i przestrzeganie zasad dostępu do ich zbiorów.
- Ponoszenie odpowiedzialności za stosowanie się do tego kodeksu przez własnych pracowników [Code of Ethical Business Practice [...] 2004, dok. elektr.]
Na całym świecie brokerzy informacji zamieszczają Kodeks AIIP na stronach swoich serwisów www oraz powołują się na zasady sformułowane przez Stowarzyszenie zawierając umowy z klientami. Kodeks AIIP został stworzony z myślą o uwzględnieniu współpracy z różnymi klientami. Świadczą o tym punkty dot. pomocy klientom w zrozumieniu wykorzystanych źródeł informacji czy przyjmowania zleceń wyłącznie zgodnych z prawem. Kodeks AIIP został tak skonstruowany, aby być podstawą do rozstrzygania potencjalnych zastrzeżeń klientów. Zwrócono w nim również uwagę na szanowanie praw własności intelektualnej oraz dotrzymywanie zasad umów. Działalność infobrokerska wymaga także respektowania prawa oraz zawodowych zasad etycznych. Akceptowany przez całe środowisko infobrokerskie kodeks etyki zawodowej AIIP może przyczynić się do standaryzacji etyki zawodu brokera informacji na całym świecie. Etyczne postępowanie infobrokerów polega na edukacji klienta, na którego zwraca sięszczególną uwagę.
Zleceniodawca, powierzając infobrokerowi zebranie i opracowanie informacji, może nie dostrzec popełnionych błędów czy zaniedbań. Ich konsekwencje natomiast, przynoszą niekiedy klientowi duże straty finansowe. Istotną rolę w etyce infobrokerskiej odgrywa również zasada tajemnicy zawodowej, która powinna być bezwzględnie przestrzegana przez wszystkich infobrokerów.
Kolejną zasadą brokera powinno być uświadomienie klientowi ograniczeń narzędzi wyszukiwawczych oraz zbiorów informacji. Ma on obowiązek poinformować zleceniodawcę o tym, iż nie może gwarantować aktualności i rzetelności dostarczonych informacji. Na podejmowane przez niego decyzje, może bowiem oddziaływać indywidualna ocena tego, co należy uznać za poufne lub za jawne. Dlatego tak istotna jest zasada dotrzymywania klauzuli poufności.
Brokerzy informacji mają obowiązek nie ujawniania żadnych poufnych informacji na temat klientów, ani nie korzystania z tych informacji w celu osiągnięcia osobistych korzyści. Informacje o klientach infobrekara muszą być poufne. Nie można ujawniać ich osobom trzecim bez odpowiedniego upoważnienia.
Brokerzy informacji mają obowiązek zapewnienia, że pracownicy pod ich kontrolą przestrzegają zasady tajemnicy zawodowej. Obowiązek utrzymywania poufnych informacji w tajemnicy pozostaje w mocy również po zakończeniu zatrudnienia w przedsiębiorstwie infobrokerskim. Właściwe zarządzanie informacjami o kliencie przez brokera informacji oznacza również zabezpieczenie ich przed niewłaściwym wykorzystaniem lub zniszczeniem.
W działalności infobrokerskiej pojawia się niekiedy problem ograniczeń narzędzi wyszukiwawczych i zbiorów informacji. Specjalista ma obowiązek poinformowania klienta, z jakich źródeł korzysta i do jakich ma dostęp. Niektóre pozornie "neutralne" narzędzia wyszukiwawcze obfitują w różnego rodzaju ograniczenia stanowiące konsekwencje decyzji podjętych przez ich twórców. „Nieneutralność narzędzi informacyjnych, z której powinni, zdawać sobie sprawę profesjonaliści informacji, demonstrują przede wszystkim wszelkiego rodzaju języki opisu dokumentów, szczególnie języki o słownictwie arbitralnie kontrolowanym: systemy klasyfikacyjne, kartoteki wzorcowych haseł przedmiotowych, tezaurusy.”
Można w pewnej mierze zniwelować ograniczenia tkwiące w tych narzędziach poprzez korzystanie równolegle z innych. "Z zagadnieniem tym wiąże się też postulat edukacji klientów, a więc wyjaśniania im ograniczeń stosowanych narzędzi i metod opracowania, organizowania i wyszukiwania informacji. Nieneutralną technologią są również wyszukiwarki internetowe, różnego rodzaju katalogi i schematy kategoryzacyjne, a także tzw. ontologie internetowe, w których pokłada się nadzieję na skuteczne zorganizowanie semantycznego dostępu do informacyjnych zasobów sieci. Problemy etyczne implikowane przez stosowanie tych narzędzi dotyczą nie tyle tego, że cechuje je pewne ukierunkowanie, ale raczej tego, że szczegółowe uprzedzenia etyczne czy moralne, które w nich tkwią, generalnie są nierozpoznawalne” .
Działalność infobrokerska często dotyka kwestii, w których interesy klienta mogą pozostawać w konflikcie z szerzej pojętym interesem społecznym. W tej sytuacji broker informacji umie rozpoznać pewne praktyki, które według ogólnie przyjętych norm społecznych są szkodliwe niepożądany lub nielegalne. Profesjonalna firma infobrokerska powinna niezwłocznie wycofać się z realizacji zadania jeśli wykryje tego typu zachowania klienta.
Kolejnym problemem, jaki należy poruszyć przy rozważaniach nad etyką infobrokeringu jest manipulowanie informacją. Wymaga się umiejętności analityczno-syntetycznych, a nie tworzenia subiektywnej informacji pochodnej. Wszystkie świadome, zamierzone i zaplanowane działania mające na celu zniekształcenie informacji oraz wpływanie na decyzje klienta są manipulacją. Manipulacja informacją może polegać na podawaniu informacji nieprawdziwych, nieaktualnych, poselekcjonowanych oraz wieloznacznych. Również nadmiar informacji może stanowić manipulację, tworzy się wówczas szum informacyjny.
„Źródłem konfliktów etycznych może być też specyficzny niekonsumpcyjny charakter informacji – towaru, który się nie zużywa, a zatem nie traci na wartości po użyciu”. Manipulacja informacją polega tutaj na wielokrotnym wykorzystaniu opracowanych informacji dla potrzeb różnych klientów. Kodeksy etyczne stowarzyszeń brokerów informacji zawierają więc zapisy o zakazie udostępniania informacji przygotowanej dla jednego klienta drugiemu.
Problemy etyczne związane z udostępnianiem i rozpowszechnianiem informacji przez infobrokera wiążą się z postawą wobec klientów. Konflikty mogą dotyczyć przestrzegania zasad poufności oraz ograniczeń narzędzi wyszukiwawczych i zbiorów informacji.
Źródłem dylematów etycznych może być także specyficzny charakter informacji traktowanej tu jako towar. Konflikty powstają również w wyniku ochrony interesu społecznego. Klienci są najbliższym i bezpośrednim otoczeniem przedsiębiorstw informacyjnych, istnieją także inne grupy społeczne, które wpływają na działalność infobrokerską i o których trzeba pamiętać.
*****
Bibliografia
1. Code of Ethical Business Practice. Association of Independent Information Professionals. W: Association of Independent Information Professionals [dok. elektr.]. http://www.aiip.org/AboutAIIP/aiipethics.html
2. Gębołyś, Zdzisław (2003). Kodeksy etyki zawodowej bibliotekarzy w Europie. Bibliotekarz nr 9, s. 10 –16.
3. Kisilowska, Małgorzata (1999). Etyka pracownika informacji w Polsce - czy jest możliwa? Bibliotekarz nr 5, s. 2-5.
4. Sosińska-Kalata, Barbara (2003). Etyka w nauce o informacji. Bibliotekarz nr 9, s. 3 – 10.
5. Szpiegostwo gospodarcze w dobie Internetu (2000) [dok. elektr.]. http://arch.ipsec.pl/snews/256.html
PRZERWA NA REKLAMĘ
Zobacz artykuły na podobny temat:
Gdzie publikować własne teksty? Załóż swoją stronę
Bartłomiej Dwornik
Jeśli chcesz spróbować swoich sił jako dziennikarz obywatelski, albo po prostu prowadzić własnego, tematycznego bloga - staniesz w końcu przed decyzją wyboru własnego adresu internetowego i serwera, na jakim umieścisz stronę. W raporcie opublikowanym przez Interaktywnie.com znajdziecie porady ekspertów, jak się do tego zabrać.
Dziennikarstwo śledcze: sensacyjna atrakcja w ofercie mediów czy ich misja?
Paulina Dużyk-Dyna
Dziennikarstwo śledcze jest elementem komunikowania społecznego, które informuje opinię publiczną o niezwykle istotnych dla całego kraju wydarzeniach. Podejmując trudne tematy, za pomocą mediów realizuje misję społeczną – otwiera wiele zamkniętych drzwi i ust.
Piotr Najsztub nie walczy z głupotą: "Ja ją ośmieszam"
Maciej Czujko
Nie samą ironią człowiek żyje. Piotr Najsztub zapytany o to, kogo wskrzesiłby po to, by z nim porozmawiać, odpowiada bez namysłu: Jezusa. Jeśli, oczywiście, istniał.
Wysyłanie informacji prasowych w internecie
Krzysztof Janik
Redaktor, który odpowiada za jej dystrybucję informacji prasowej ma cel, by dotrzeć do jak największej liczby osób i wzbudzić zainteresowanie opisywanym tematem czy produktem. W tym artykule podpowiadamy początkującym dziennikarzom gdzie i jak wysyłać informacje prasowe w internecie, aby zwiększyć szansę na jej publikację.
Antonio Salas. Czy dziennikarz-zagadka w ogóle istnieje?
Piotr Kaszuwara, MenStream.pl
Hiszpański dziennikarz w swojej najnowszej książce pod polskim tytułem "Ja, terrorysta" opisuje, jak krok po kroku stawał się zaufanym człowiekiem palestyńskiego Hamasu i Hezbollahu, a także wenezuelskich "tupamaros".
Krzysztof Miller. Prawdziwa historia reportera wojennego
Przemysław Ciszak, MenStream.pl
Słynny reporter w rozmowie z MenStream.pl opowiada o trzynastu krwawych wojnach, które fotografował i tej czternastej - z własną psychiką i z syndromem stresu bojowego.
Nie jestem cyborgiem do czytania wiadomości. Beata Tadla o telewizji i telewidzach
Anna Frankowska, iWoman.pl
Na antenie potrafi rozpłakać się, albo wybuchnąć śmiechem. Bo uważa, że telewidz jest mądry. Porzuciła TVN dla TVP. Rozstała się z mężem. – W życiu to właśnie zmiany nas kształtują - mówi znana dziennikarka.