Radio Luxembourg. Historia stacji gwiazd, zwanej LUXY 208

fot. Wouter Hagens/CC3.0/Wikimedia

Jakież było ich zdziwienie, kiedy zaczęli otrzymywać listy z gratulacjami, z całej Europy. Uznano ich za najlepszą amatorską stację na kontynencie. Kiedy w nocy z 23 na 24 grudnia 1924 roku, nawiązali kontakt z amatorem ze Stanów Zjednoczonych, zapisali się złotymi zgłoskami w historii jako pierwszy europejski amatorski operator radiowy na tym polu.


François szybko odkrył możliwości audycji radiowych. Już w 1924 roku przekształcił strych w studio i tworzył nie tylko audycje muzyczne ale też teatralne i programy typu talk show. I tak powstała pierwsza oficjalna stacja radiowa w Luksemburgu. Apetyt braci Anen rósł wraz z coraz większą liczbą słuchaczy. W 1926 roku budują mocniejszy nadajnik i powiększają studio na strychu. Nadawali na falach średnich i na żywo. Były to głównie koncerty:

• orkiestry wojskowej z Place d`Armes
• i orkiestry domowej ze studia na strychu.

Audycje prowadzili August Donnen i Léon Moulin. Każdy z nich mówił na antenie w czterech językach:

• luksemburskim
• angielskim
• francuskim
• niemieckim

Dość szybko pojawiły się reklamy. Różni przedsiębiorcy i biznesmeni widzieli wielką szansę na zachwalanie swoich produktów. Stacja zaczęła rozkwitać. W 1929 roku, 11 maja, François Anen wraz z wydawcą Henrym Etienn i impresariem Jeanem Le Duc, zakładają Luksemburskie Towarzystwo Studiów Radiofonicznych (La Société Luxembourgeoise d’Etudes Radiophoniques) – S.L.E.R. a 19 maja rząd luksemburski uchwalił ustawę przyznającą Towarzystwu monopol na prowadzenie komercyjnego programu radiowego.

29 grudnia S.L.E.R utworzył spółkę Compagnie Luxembourgeoise de Radiodiffusion (CLR), która wykupiła stację braci Anen i zaczęła funkcjonować na antenie jako Radio Luxembourg a François został dyrektorem technicznym całej firmy. Stacja pracowała jak do tej pory, tworząc swoje programy a kiedy zgromadzono odpowiednią ilość środków finansowych, w 1931 roku zaczęto budowę nowego nadajnika w Junglinster. W krótkim czasie CLR otworzyło nową siedzibę i studia w XVII wiecznym forcie - Villi Louvigny, w samym centrum stolicy.

Największy nadajnik w Europie

W maju 1932 roku nadano pierwszą testową audycję z nowego studia. 15 marca 1933 roku, o godzinie 13:00 nastąpiła oficjalna inauguracja nowego Radia Luxembourg nadawanego przy użyciu największego i najnowocześniejszego nadajnika w Europie. W eter popłynął głos niemieckiej artystki Evy Sievert : Allo, allo, ici Radio Luxembourg, a następnie: Achtung, achtung, hier Radio Luksemburg i jeszcze raz po angielsku.

Od tego dnia, codziennie w godzinach 19:00 - 23:00 prezentowano audycje w języku niemieckim, holenderskim i francuskim.
Dyrektorem stacji został dwudziestopięcioletni brytyjczyk Stephen Williams. Stanowisko nie przeszkadzało mu zasiąść przed mikrofonem i być prezenterem emitowanych programów. Dowodził też sekcją angielskojęzyczną, która zainaugurowała swój pierwszy program 3 grudnia 1933 roku.

Radio Luxembourg, które nadawało na falach długich było doskonale słyszalne w całej Europie. Rząd Wielkiej Brytanii, któremu nie podobały się “obce” audycje, oskarżył Luksemburczyków o piractwo i złożył oficjalny protest. Nakazano zatem stacji “omijać” brytyjskie częstotliwości.

1 stycznia 1934 roku weszła w życie międzynarodowa ustawa przyznająca oficjalne częstotliwości. Radio Luxembourg otrzymało pasmo 230000 Hz ale umowy nie podpisano. Nadawało jak dotychczas, dlatego nazwano je często “pirackim radiem”.

W dwóch studiach na Avenue Monterey i w Villa Louvigny prace ruszyły pełną parą. Już nie tylko audycje nagrane ale i te na żywo zapowiadały i prezentowały miłe spikerki:

• Léon Moulin
• Eva Siewert
• Evelyne Wybran
• i “rodzynek” Stephen Williams, sam szef

Pogawędki na antenie przeplatane muzyką rozrywkową, raporty biznesowe, relacje z imprez sportowych takich jak Tour de France a od 15 lipca 1933 roku koncerty symfoniczne grane przez własną orkiestrę pod dyrekcją Henri Pensisa, w szybkim tempie przyciągnęły przed odbiorniki radiowe rzeszę słuchaczy. Aby przypodobać się słuchaczom każdy dzień tygodnia należał do innego kraju lub języka:

• poniedziałek - Włochy
• wtorek - Belgia
• środa - Luksemburg
• czwartek - język niemiecki (również w przypadku Szwajcarii, Austrii i niemieckojęzycznej części wschodniej Belgii),
• piątek - holenderski,
• sobota - francuski,
• niedziela - angielski

Program codziennie i dla wszystkich krajów zazwyczaj wyglądał tak samo. Różniły się tylko językiem:

• 19:00 19:45 Muzyka rozrywkowa
• 19:45-19:50 Pogoda
• 19:50-20:30 Muzyka symfoniczna
• 20:30- 20:40 audycja słowna
• 20:40-23 Muzyka rozrywkowa

Stacja świętując swoje sukcesy nadal poszerza działalność. Swoje audycje prowadzi w sposób spontaniczny i dowcipny. Prezenterzy mówili w kilku językach. Pojawiały się krótkie jingle pomiędzy wypowiedziami i reklamami a nawet gong, który z czasem zagościł na stałe na antenie. Czas nadawania systematycznie poszerzano. Kiedy zaczynano w 1933 roku było to 40 godzin tygodniowo. W 1935 roku już 87 godzin a w 1936 104 godziny. Nie tylko wieczorem ale i w ciągu dnia można było posłuchać muzyki. Program zaczynał się o 7:00 rano i o różnych porach dnia nadawano go w różnych językach. Na przykład o 08:00 i 20:30 pojawiały się biuletyny informacyjne w języku francuskim i niemieckim.

Konkurencja dla BBC

Radio było komercyjne ale głównie polegało to na sponsoringu. Każdą audycję sponsorował inny przedsiębiorca lub producent. I tak na przykład:

• Muzyczna podróż z Bobbie Comber i Reginaldem Purdellem sponsorowana była przez firmę Halls Wine .
• Koncert Vernon`s All-Star Variety -sponsor-firma piłkarska
• Do-Do Broadcasts - sponsorowany przez producenta leków dla cierpiących na astmę
• Zam-Buk Broadcast - muzyka taneczna sponsorowana przez producenta leków na przecięcia, oparzenia i siniaki

Radio Luxembourg cieszyło się dużą popularnością w krajach ościennych i na kontynencie ale największy sukces odniosła sekcja angielskojęzyczna w Wielkiej Brytanii. BBC poczuło się zagrożone. Programy nadawane przez tę stację były dość “ciężkie” - religia, polityka, muzyka symfoniczna. Luxembourg miał repertuar lekki i bardziej rozrywkowy, nie zajmował się polityką, no i w niedzielę był na antenie od południa do nocy.

Stephen Williams, otworzył drzwi dla europejskich artystów i dziennikarzy. I tak we wrześniu 1934 roku dołączył do ekipy Christopher Stone, pierwszy brytyjski dyskdżokej- DJ, jak nazywano prezenterów muzycznych. BBC wpisało go na czarna listę a brytyjscy słuchacze przełączyli swoje odbiorniki na stację z kontynentu. Szacuje się, że w 1937 roku około 4 miliony Brytyjczyków słuchało Radia Luxembourg.

W 1938 roku od maja do września atrakcją były audycje nadawane z pokładu samolotu. The Luxembourg Listener z pasażerami na pokładzie był studiem gdzie przeprowadzano rozmowy, prezentowano muzykę i nagrane wcześniej programy.

Pasmo sukcesów przerwane zostało we wrześniu 1939 roku. Wybuchła II wojna światowa i rząd luksemburski zdecydował o zamknięciu stacji. Informuje o tym słuchaczy spiker S.P. Ogden-Smith. 2 września program zostaje ograniczony do komunikatów rządowych i muzyki a 21 września radio zamilkło całkowicie. Pracownicy rozpierzchli się po Europie. Wielu z nich walczyło w ruchu oporu.

Wojenna propaganda

W nocy z 9 na 10 maja 1940 roku wojska niemieckie wkroczyły do Wielkiego Księstwa i zajęły go w całości. Jednym z pierwszych celów Wehrmachtu było Radio Luxembourg. Cztery tygodnie później w eter poszły propagandowe audycje skierowane głównie do Brytyjczyków. Prym przed mikrofonem wiódł William Joyce, znany jako Lord Haw-Haw.

Sierpień 1944 roku, to miesiąc wyzwolenia Księstwa przez armię amerykańską. Żołnierze przejęli rozgłośnie radiową, którą Niemcy uciekając próbowali zniszczyć. Uszkodzenia zostały naprawione i w lipcu 1945 roku Amerykanie zaczęli nadawanie swoich audycji. Opuścili rozgłośnie 11 listopada oddając ją Luksemburczykom.

12 listopada 1945 roku w eter poszły słowa: Bonjour le Monde, ici Radio Luxembourg (Witaj świecie, tu Radio Luxembourg).
W styczniu 1946 roku wraca do kraju Stephen Williams i obejmuje stanowisko dyrektora sekcji angielskojęzycznej a od lipca rozgłośnia zaczyna nadawać ponownie programy sponsorowane. Rok później powstaje Radio Luxembourg Advertising Ltd z siedzibą w Londynie. CLR ma 75 % udziałów. Szefem placówki został generał W.H Gray.

Tymczasem w Luksemburgu zwerbowany został do pracy w radio brytyjczyk Geoffrey Everitt. Zasiadł przed luxemburskim mikrofonem na siedem lat. W 1953 wrócił do Anglii. Pracował jako producent w londyńskiej sekcji radia. W 1959 roku objął stanowisko dyrektor generalnego po Stephenie Williamsie. Jednak sekcja angielska nie była już tak silna jak przed wojną.Głównym powodem był brak sponsorów.

W 1947 roku na konferencji Copenhagen Broadcasting Conference w Kopenhadze Radio Luxembourg uzyskuje prawo do dodatkowego nadawania na falach średnich o długości 208 metrów.Tym razem umowę podpisano. Sekcja angielska pozostała na falach długich a pozostałe przeszły na nowe pasmo. Przebudowano nadajnik w Junglinster a uroczyste otwarcie w 1951 roku zaszczyciła swoją obecnością para książęca - Szarlotta i Felix.

Pionierzy lokowania produktu

Lata pięćdziesiąte XX wieku w Radiu Luxembourg to okres świetności sekcji francuskojęzycznej. W tym czasie Louis Merlin pozyskiwał dla radia sponsorów i artystów. Jego zasługą było, że przed mikrofon trafił Zappy Max. Był najpopularniejszym prezenterem tamtych lat. Prowadził quiz Quitte ou double i program Crochet radiophonique transmitowany spod kopuły cyrkowej. Z tym programem zjeździł Francję i Belgię. Był twórcą radiowej opery mydlanej Ça va bouillir!, sponsorowanej przez firmę Sunil, producenta proszków do prania i sprytnego przekazywania reklamy w trakcie trwania audycji. Na przykład, bohater mówi do partnerki : Zatrzymaj tę chusteczkę wypraną w proszku Sunil ,który nadał jej idealną świeżość.

Zwrot Ça va bouillir (to się wygotuje) wymyślił sam Max na użytek słuchowiska. Dziś funkcjonuje on w mowie potocznej ale mało kto pamięta że przed rokiem 1950 w ogóle nie istniał. Zappy Max i jego audycje przyciągnęły przed odbiorniki blisko 16 milionów francuskich i belgijskich słuchaczy. Odszedł z radia w 1966 roku.

W zarządzie stacji zastanawiano się jak poszerzyć liczbę słuchaczy w sekcji angielskiej. Jeszcze jesienią 1948 roku Everitt wdrożył amerykański pomysł Top 20. Ta sama piosenka, różni wykonawcy i aranże. A wszystko na zasadzie późniejszej listy przebojów. Program stał się szybko bardzo popularny i zaliczany jest do sztandarowych pozycji Radia Luxembourg.Jednak to było za mało.

W 1954 roku CLR przejmuje całkowicie oddział w Londynie i część programów przerzuca na pasmo 208. Ramówkę dostosowano do pory dnia aby maksymalnie wykorzystać czas po zmroku. Wtedy była najlepsza jej słuchalność więc z powodów reklamodawców i sponsorów efektywnie to wykorzystywano. Stacja słyszalna była w całej Wielkiej Brytanii co było problemem dla BBC. Obie rozgłośnie ignorowały się i udawały,że ta druga nie istnieje.

Programy realizowane były i w Luksemburgu i w studiu w Londynie przy ulicy Hartford Street 38, co powodowało często zamieszanie, bo słuchacze byli pewni,że wszystko nadawane było z kontynentu, zwłaszcza,że rząd brytyjski nie wydał zgody na budowę linii przesyłowej.

Do końca lat pięćdziesiątych stacja ugruntowała swoją pozycję badając rynek odbiorców i swoje możliwości. Postawiono na młodzież i jej muzykę. Programy takie jak:

• Butlin’s Beaver Club z prezenterem Erickiem Winstonem o obozach letnich i ogólnie o wypoczynku
• Take Your Pick, teleturniej z Michaelem Milesem.
• This I Believe,audycja Sir Basila Bartletta zachęcająca do pisania głównie esejów.
• Philips’ Fanfare najnowsze płyty wytwórni Capitol Records przedstawiane przez Guy Standevena
• przyciągały kolejnych słuchaczy, zwłaszcza tych małoletnich.
• Dużą popularnością cieszył się program Tonight Petera Haigha, który przedstawiał wiadomości, muzykę i plotki prosto z Embassy Club w Londynie.

15 lipca 1957 roku Pierre Nilles ogłosił w języku niemieckim: Od dziś zaczynamy nadawać program muzyki rozrywkowej codziennie od 14: 00 do 16:00. Wszystko dla was, jeśli nas usłyszycie. Ruszyła sekcja niemieckojęzyczna radia. Młodzież z tamtej części Europy, komunikat usłyszała i zareagowała tak spontanicznie, że redakcja tonęła w korespondencji.

Od 1962 roku programy docierały do Nadrenii-Palatynatu, Saary i Nadrenii Północnej-Westfalii na trzech różnych częstotliwościach, dlatego nazwano je “Trzy wesołe fale”. Pierwszą prezenterką była Lilibert (Elisabeth Bertram) luksembursko-niemiecka pianistka. Rok później stację zasilili:

• Camillo (Felgen), luksemburski piosenkarz i autor tekstów, prowadzący program Hitparade
• Helga (Guitton),niemiecka prezenterka, współprowadząca program Tag Schatz
• Jochen (Pützenbacher), niemiecki prezenter

Od początku istnienia działu niemieccy DJ-je posługiwali się tylko imionami i nie używali charakterystycznych jingli. To różniło ich od pozostałych sekcji.

Mówiło się, że Radio Luxembourg niemieckojęzyczne to stacja dla gospodyń domowych z muzyką typu schlager i popularnymi utworami Binga Crosby`ego, Cateriny Valente i Freddy`ego Quinna. Kolejna dekada pokazała, jak bardzo wszyscy się mylili.
Camillo prezenter i dusza stacji był pomysłodawcą konkursu piosenki Löwe von Radio Luxemburg. Pierwsza edycja tego konkursu odbyła się 17 marca 1959 we Frankfurcie nad Menem i przyznano wtedy tylko brązowe statuetki. Od 1961 roku konkurs przyjął międzynarodowy wydźwięk.

Era rock and rolla. Rodzi się "stacja gwiazd"

W 1960 roku ruszyły nadajniki w Marnach. Poprawiło to odbiór stacji w wielu krajach i możliwość jej słuchania za oceanem.
Przełom lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych przyniósł wręcz “potop” młodych słuchaczy. Była to zasługa nowej muzyki a właściwie jej promocji szczególnie na falach 208. Europę opanował rock`n`roll.

Gatunek ten pojawił się już w latach pięćdziesiątych ale rozkwit przypada na lata sześćdziesiąte. Wszystkie stacje języczne a szczególnie ta w Londynie prześcigały się w nadawaniu nowej muzyki. Mówiono,że BBC jest dla rodziców a Luxy dla młodego pokolenia.Pojawiły się w sprzedaży małe tranzystorowe radia, które były przystosowane do słuchania stacji z Luksemburga. W stacji zrezygnowano z emisji słuchowisk, wodewili i transmisji sportowych. Od 1963 roku wszystkie programy odbywały się w oparciu o płytotekę muzyczną. To działanie spowodowało także znaczną obniżkę kosztów produkcji programu, co nie było bez znaczenia. O Radiu Luxembourg zaczęto mówić LUXY lub po prostu 208.

Do czołówki prezenterów “nowych czasów” o których mówiono w skrócie DJ-e, należał Barry Alldis.
Prowadził programy Smash Hits i Top 20. Był pierwszym prezenterem z Radia Luxembourg, który wyruszył w trasę, prezentując publiczne występy na żywo. Dotarł nawet do Skandynawii, gdzie był niezwykle popularny, szczególnie w Norwegii. Z powodu zachwytów nad tym krajem na antenie, często mówiono o nim Król Norwegii.

W drugiej dekadzie lat sześćdziesiątych bok nowej muzyki pojawili się też nowi młodzi prezenterzy:

• Noel Edmonds
• Paul Burnett
• Tony Prince
• David Christian
• Kid Jensen

Około 1964 roku zaczęły działać stacje pirackie nadające muzykę ze statków. Przodowało w tej działalności Radio Caroline. Konkurencja choć nielegalna zmusiła Luxy do zmiany sposobu pracy. Zrezygnowano z nagrywania bloków programowych w Londynie a zaczęto nadawać bezpośrednie transmisje ze studia w Villi Louvigny w Luksemburgu. Audycje na żywo z ulubionymi DJ-ami to był świetny pomysł. Artyści z całego świata zabiegali o możliwość wystąpienia w luksemburskim studio:

• Elvis Presley
• Cliff Richard
• The Beatles
• Roy Orbison
• The Rolling Stones

...to tylko niektóre ze sław, które nagrywały dla Luxy. Wtedy też zaczęto mówić o radiu - Stacja Gwiazd. Pierwszymi zza żelaznej kurtyny, z bloku wschodniego, był zespół Niebiesko-Czarni i ich lider Wojciech Korda. W nocy z 31 października na 1 listopada 1967 roku, prezenter Colin Nicol w studio Station of the Stars przedstawił polską piosenkę “Płynie Wisła” jako połączenie muzyki ludowej z nowoczesnym rockiem.

Piraci u bram

W sierpniu 1967 roku, w Wielkiej Brytanii weszła w życie ustawa o zakazie nadawania przez stacje pirackie i obowiązek sprzedaży czasu reklamowego tylko na terenie wysp. “Piratom” zabrakło sponsorów i musieli “odpłynąć”. Niektórzy prezenterzy ze statków podjęli pracę w Luksemburgu.

Sekcja angielska Luxy nadal zajmowała cały wieczorny i nocny czas antenowy. Tego dziennego na wszystkie bloki obcojęzyczne zostawało niewiele. Otworzyło to drzwi konkurencji do słuchaczy francusko i niemieckojęzycznych. Swoją szansę wykorzystała prywatna francuska stacja Europa nr 1 zwana radiem z barykady. Jej główny wodzirej Patrick Topaloff zawładnął sercami zwłaszcza młodych Francuzów.

Przełom lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych to wielkie roszady artystów pomiędzy radiem a telewizją. Prezenter zmieniając mikrofon na kamerę “zabierał” ze sobą program, który prowadził. W Luxy dochodziło jeszcze dodatkowo do zmiany krajów. Niemieckojęzyczni dziennikarze przemieszczali się między Holandią, Niemcami czy Austrią a francuskojęzyczni pomiędzy Francja , Belgią i samym Luksemburgem. Ci, którzy mówili po angielsku byli w całej Europie.

Po 25 latach pracy w Radiu Luxembourg, w 1971 roku odchodzi Geoffrey Everitt a jego miejsce zajmuje Alan Keen. Swoje rządy zaczął od projektu Radio Luxembourg Roadshow. Był to gest uznania dla luksemburskich DJ-ów, którzy byli najlepsi. To oni prowadzili koncerty na żywo na terenie całej Wielkiej Brytanii.

W 1972 roku ruszają potężne nadajniki pod Beidweiler. Plan jest jeden, wzmocnić sygnał. Radio Luxembourg mimo nie zawsze dobrego odbioru, było szalenie popularne w krajach wschodniej Europy. Alan Keen jest kolejnym dyrektorem, który chce dotrzeć za żelazną kurtynę. Kraje bloku wschodniego to wielu młodych ludzi spragnionych “muzyki świata”.

Radio zza żelaznej kurtyny

Stacja dostawała mnóstwo listów od polskich słuchaczy. W związku z tym zaproponowano młodemu prezenterowi Jackowi Bromskiemu, poprowadzenie półgodzinnej audycji. Został jedynym DJ-em z Polski w wieloletniej historii Radia Luxembourg. Prowadził swoje audycje mieszając język angielski z polskim.

W przeciwieństwie do innych stacji jak Wolna Europa, w Polsce Radio Luxembourg nie było zagłuszane przez władze komunistyczne. Muzyka nie wydawała się im groźna. A jednak. Profesor Elżbieta Barbara Zybert, dziekan Wydziału Historycznego przy okazji wrocławskiej wystawy “Wspominając Radio Luxembourg w PRL” w 2012 roku powiedziała:

Dzięki programom RL (...) można było zaznajomić się z modami zachodniej sceny muzycznej...A najlepszy program z dwudziestu najpopularniejszych piosenek dał nam złudzenie, że wiemy, co się dzieje w świecie europejskiej muzyki dla młodych ludzi. Niemniej jednak znaczenie Radia Luxembourg nie ograniczało się tylko do popularyzacji muzyki. Było o wiele więcej. Wiadomości dostarczane w krótkich seriach, humorystyczne wywiady z członkami zespołu i artystami oraz niekonwencjonalny sposób prezentacji programów dały nam wyobrażenie o innym rodzaju dziennikarstwa radiowego, nieznanego nam w tym czasie, a także bezpłatnych lekcjach języka angielskiego podczas transmisji. (...) Radio Luxembourg było wyborem, lekcją demokracji, która była nam wówczas nieznana.

Podobnie było w Czechosłowacji. Rząd nie zagłuszał stacji Laxik (czeska nazwa Luxy). Słuchali jej wszyscy młodzi Czesi. Muzycy z pamięci odtwarzali piosenki The Shadows i śpiewali je na koncertach. Żołnierze czechosłowaccy w swoich barakach słuchali wyłącznie Laxika. "Przegląd wojskowy" z tamtych lat twierdził: "Ta stacja jest najbardziej wyrafinowaną formą wojny psychologicznej Zachodu."

Słuchano jej na Węgrzech i w ZSRR choć z wielkimi zakłóceniami. Inaczej było w NRD. Tu stacja była całkowicie zakazana. Słuchanie Luxis (niemiecka nazwa stacji) groziło więzieniem. Tymczasem, w 1972 roku, w Luksemburgu, przewodnictwo sekcji niemieckojęzycznej obejmuje Frank Elstner. Jest rzutki, ma wiele pomysł. Przyczynił się do powstania flagowych programów tamtych lat:

• Hitparade
• Die großen 8
• Luxemburger Funkkantine

W tym czasie przed odbiornikami radiowymi zasiadało blisko 16,5 miliona słuchaczy niemieckojęzycznych.Ten dział promował głównie pop niemiecki. Angielskich i amerykańskich utworów było tylko 20%. Obce przeboje przedstawiano w dwóch wersjach: niemieckiej i angielskiej.

W latach osiemdziesiątych Radio Luxembourg niemieckojęzyczne połączono z telewizją i całą sekcję przeniesiono do Kolonii. Przyjęto oficjalnie nazwę RTL.Wtedy dopiero we wschodnich Niemczech pozwolono na słuchanie rozgłośni.

Od 5 grudnia 1953 roku działała w Luxy sekcja Beneluxu. DJ-je prezentowali swoje programy wchodząc na antenę kilka razy w ciągu dnia.Preferowali muzykę z lat dwudziestych i trzydziestych. Głównym prezenterem był belgijski piosenkarz Louis Neefs a gwiazdą Jo Leemans zwana flamandzką Doris Day. Do 1959 roku audycje nagrywane były w Brukseli i dostarczane do studia w Luksemburgu. Lata sześćdziesiąte to bezpośrednie transmisje na żywo ze stolicy Belgii lub holenderskiego Hilversum ale rozgłośnia miała do swojej dyspozycji codziennie już tylko 90 minut czasu antenowego. Program w języku flamandzkim, francuskim i niemieckim prowadziło trzech DJ-ów:

• Felix Meurders
• Peter Koelewijn
• Pépé

Piątkowy wieczór należał do Koelewijna i jego listy przebojów. Z muzyką przeplatały się fragmenty listów od słuchaczy i wiersze. W 1969 roku dołączył do ekipy Lou van Burg . Prowadził swoje show Familientag mit Onkel Lou także w sekcji niemieckiej. Mówi się,że lata 1953-1965 były złotymi latami sekcji Beneluksu. W latach siedemdziesiątych czas antenowy skrócono jeszcze bardziej. Jedną z nielicznych pozycji była niedzielna lista przebojów Top 20 prowadzona przez Fransa van der Drift a następnie przez Petera van Dam. Z roku na rok pojawiało się coraz więcej audycji niemieckich i w latach osiemdziesiątych dział został całkowicie wchłonięty przez RTL.

Konkurencja rośnie w siłę

W roku 1980 odchodzi Alan Keen a firmę przejmuje Patrick Cox. Na rynku medialnym zaczyna być tłoczno.Powstaje coraz więcej komercyjnych i prywatnych rozgłośni radiowych a telewizja przejęła palmę pierwszeństwa. Luxy zaczyna mieć kłopoty. Nadal na największym rynku (Wielkiej Brytanii) może nadawać tylko wieczorami i nocą. Cox nawiązał współpracę z Capital Radio i BBC, które nadawały w dzień. Stacje reklamowały się nawzajem, polecając swoje programy i wymieniając się prezenterami. Zdobył też nowych sponsorów i reklamodawców.

Do czołówki lat osiemdziesiątych należeli DJ-je i ich programy:

• Benny Brown-Discotheque, czwartek 23:00
• Stuart and Ollie Henry -The Record Journal, piatek 19:00
• Tony Prince - Star Chart and Top 30 UK Singles, w niedzielę o 21:00
• Bob Steward -American Top 30, środa 21:00
• Rob Jones-Battle of the Giants, poniedziałek 19:00

Benny Brown, lider DJ-ów, opuścił stację w 1985 roku i złośliwi mówili, że to koniec Luxy. Ale według Rodneya Collinsa, odpowiedzialnego za programy informacyjne, radio przyciągało w tym czasie, tylko przez pół godziny blisko 300000 słuchaczy.
Tak jak radio na całym świecie tak i Luxy zaczęło mieć kłopoty, zwłaszcza finansowe. Sponsorzy i reklamodawcy woleli swoje produkty oglądać na ekranach telewizorów. Nie pomagały cięcia personalne ani zmniejszenie czasu antenowego.
W 1989 r. firma macierzysta Radia Luxembourg RTL Group, połączyła siły z Raidió Teilifís Éireann, i stworzyła Atlantic 252 , anglojęzyczną stację muzyki pop z siedzibą w Irlandii.

W tym samym roku, poprzez satelitę Astra, pojawiły się audycje emitowane w dzień, skierowane głównie do skandynawskiego odbiorcy. Ale słuchanie radia przez telewizję nie sprawdziło się. Stacja zaczęła mocno podupadać. W nocy z 31 grudnia 1991 roku na 1 stycznia 1992 roku nadano po raz ostatni English Service. Ostatnią zagraną płytą był album „In the Days Before Rock and Roll” Vana Morrisona, wybrany głównie ze względu na wzmiankę o stacji Luxy.

Tej nocy przed mikrofonem zasiadł pierwszy spiker radia,Stephen Williams, i tak jak 3 grudnia 1933 roku pożegnał słuchaczy, tym razem na zawsze: "Good Luck, Good Listening ... and Goodbye". 7 maja 1992 roku za “służbę” dla radia otrzymał Williams, jako jeden z nielicznych obcokrajowców, Order Zasługi Wielkiego Księstwa Luksemburga.

Sekcja angielska przestała istnieć, Radio Luxembourg przestało nadawać. Dyrektor generalny stacji, John Catlett, powiedział:
Ta stacja była pierwszą w Europie, która odniosła sukces, nadając to, co ludzie chcieli usłyszeć, zamiast nadawać to, co zdaniem rządu ludzie chcieli usłyszeć.

Mimo zakończenia pracy serwisu angielskiego w 1991 r., nadajnik w Marnach wciąż był wykorzystywany do emisji niemieckiego serwisu RTL Radio. Został wyłączony dopiero w noc z 31 grudnia 2015 na 1 stycznia 2016, a 11 lutego 2016 roku maszty zostały zburzone. Działało tylko radio Atlantic 252.

W roku 2005 Grupa RTL korzystając z nowej technologii DRM (Digital Radio Mondiale) powołała do życia nowe Radio Luxembourg. Angielskojęzyczna stacja formatu classic rock nadaje przez internet. Zarówno stacja, jak i jej strona internetowa zawierają liczne odniesienia do starej usługi pasma 208.

Radio Luxembourg nigdy nie było polityczne. Jego głównym założeniem była zabawa. Promowało muzykę i “inne” dziennikarstwo. W drugiej połowie XX wieku stało się synonimem nowej muzyki i młodzieńczej wolności - wezwaniem dla całego pokolenia. Jakie będzie dziś, w XXI wieku?

Kalendarium Radia Luxembourg

• 1923-1933 - działalność amatorskiego Radia Luxembourg Françoisa Anen
• 1933, 15 marca - oficjalna inauguracja komercyjnego Radia Luxembourg
• 1933, 3 grudzień - rusza sekcja angielskojęzyczna
• 1937 - zakup wynajmowanego studia w Villa Louvigny i jego rozbudowa
• 1938, maj - 1939, wrzesień - napowietrzne studio "The Luxembourg Listener"
• 1939, 21 września - Radio Luxembourg milknie na sześć lat
• 1945, 12 listopada - wznowienie nadawania po wojnie(sekcja francuska)
• 1946, 1 lipca - powrót sekcji angielskiej
• 1947 - w Londynie powstaje Radio Luxembourg Advertising Ltd
• 1948 - Copenhagen Broadcasting Conference w Kopenhadze przyznaje Radiu Luxembourg prawo do nadawania na falach średnich o długości 208 metrów.
• 1951 - uroczysty rozruch nadajników w Junglinster
• 1956, 17 marca - pierwsza edycja konkursu Löwe von Radio Luxemburg we Frankfurcie nad Menem
• 1957, 15 lipca - inauguracja sekcji niemieckojęzycznej
• 1960 - zaczynają pracę nadajniki w Marnach
• 1964 - początek Stacji Gwiazd
• 1967, 31 października - Niebiesko-Czarni jako pierwszy zespół zza żelaznej kurtyny na falach Radia Luxembourg
• 1972 - sekcja niemiecka przyjmuje nazwę RTL
• 1980 - pierwsze kłopoty radia
• 1989 - próby ratowania radia poprzez audycje satelitarne
• 1991, 31 grudnia - ostatnia audycja sekcji angielskiej
• 1992, 1 stycznia - Radio Luxembourg przestaje istnieć.
• 2005 - reaktywacja Radia w internecie

źródła:

• https://readymag.com/RTLGroup/HistoryTimelineRTLCity/
• http://www.radioluxembourg.co.uk/?page_id=2
• https://fr.wikipedia.org/wiki/Zappy_Max
• http://www.icce.rug.nl/~soundscapes/VOLUME20/Radio_Luxembourg_208.shtml
• http://www.styl.pl/magazyn/news-muzyka-plynela-zza-zelaznej-kurtyny,nId,2230298
• https://en.wikipedia.org/wiki/Radio_Luxembourg
• http://enacademic.com/dic.nsf/enwiki/5075666
• http://industrie.lu/RTL.html
• http://www.boogiebertil.com/lux/
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Radio_Luxembourg
• https://www.polskieradio.pl/7/160/Artykul/1119703,Jacek-Bromski-zapisal-sie-w-historii-Radia-Luxembourg
• http://forum.ioh.pl/viewtopic.php?t=24837
• http://www.offringa.nl/radioluxembourg.htm