Ràdio Andorra. Legenda rozgłośni, witającej się w trzech językach

Opuszczona siediba Radio Andorra w Encamp (fot. M. Castillo/Wikimedia, Netraam/Wikimedia, Damdediduda/Wikimedia)

W południowo-zachodniej Europie, pomiędzy Francją a Hiszpanią, w Pirenejach, leży maleńki kraj. Księstwo Andory. Ma zaledwie 85 tysięcy mieszkańców, najwyżej w Europie położoną stolicę (Andorra la Vella) i choć nie należy do Unii Europejskiej, jego walutą jest euro. Kraj w historii dziejów zapisał się już na przełomie VIII i IX wieku (wojny Karola Młota z Maurami). Od tego czasu był ciągłym przedmiotem sporu pomiędzy katalońskimi feudałami i francuskimi hrabiami. 

Suwerenność i pierwszą konstytucję Księstwo uzyskało dopiero w 1993 roku. W tym samym roku przyjęte zostało do ONZ. Mimo to nadal od 1278 roku obowiązuje tu oficjalna dwupodmiotowa głowa państwa. Na mocy Traktatu o Wspólnej Suwerenności władzę dzielą: współksiążęta francuscy, dziś jest to prezydent Francji (obecnie Emmanuel Macron) oraz biskup hiszpańskiego miasta Seo de Urgel (obecnie Joan Enric Vives i Sicilia). Od 1992 roku panowie ci pełnią funkcje reprezentacyjne oraz mają prawo weta w sprawach międzynarodowych. Obowiązującym językiem księstwa jest kataloński.

Koniec lat 30. XX wieku to czas kiedy stacje radiowe miały chyba wszystkie kraje świata. Choć mała Andora odbierała programy francuskie i hiszpańskie (głównie audycja muzyczne), to nie miała swojej własnej rozgłośni.


Ten stan rzeczy zmienił się w 1939 roku kiedy to ówczesny parlament, Rada Generalna Dolin (Consell General) udzielił koncesji na nadawanie Jacques`owi Trémoulet, właścicielowi firmy Radiophonie du Midi. 7 sierpnia 1939 roku po raz pierwszy poszedł w eter sygnał pierwszej w Andorze stacji radiowej Ràdio Andorra.

Ràdio Andorra. Pomysł, który powrócił

Jacques Trémoulet dziennikarz i biznesmen miał być prawnikiem i takie studia rozpoczął. Sytuacja rodzinna zmusiła go jednak do podjęcia nowych wyzwań z których skorzystał bardzo skwapliwie. Już w 1925 roku był właścicielem pierwszej rozgłośni radiowej w Tuluzie, tygodnika Le Radiogramme i współwłaścicielem firmy Radiophonie du Midi. W kolejnych latach kupował kolejne małe rozgłośnie, głównie za granicami Francji, gdyż ta nie była przychylna komercyjnym zapędom Trémouleta i chciała znacjonalizować całą krajową radiofonię.

Choć Trémoulet uznawany jest za twórcę rozgłośni w Andorze, to podwaliny pod ten projekt nie należą do niego. W 1935 roku koncesję na budowę stacji otrzymał Bonaventura Vila Ribes, który był teściem właściciela Radia Barcelona, Stanislasa Puiggros i dzięki niemu połknął bakcyla nie tylko radiowego, ale i rodzącej się telewizji. 19 sierpnia 1935 roku Ribes podpisał 30-letnią koncesję na wyłączne prowadzenie stacji radiowej w Księstwie Andory. Prace ruszyły a andorski parlament czekał z niecierpliwością na efekty.

Niestety rok później, w czerwcu 1936 roku, Vila Ribes umarł. Jego wszystkie zobowiązania, w tym koncesję na radio w Andorze, przejęła córka Dolorès Vila-Puiggros i zięć Stanislas Puiggros. Umowy dotrzymali i to oni nawiązali współpracę ze starającym się w tym czasie o koncesję Jacquesem Trémoulet’em. Po podpisaniu umowy z nowymi właścicielami (drugim był Léon Kierzkowski, współwłaściciel wszystkich stacji radiowych i Radiophonie du Midi) i uzyskaniu koncesji na kolejne 30 lat, w sierpniu 1939 roku rusza Radio Andorra. Słuchaczy powitał kobiecy głos: Aqui Radio Andorra. To powitanie w dwóch językach stało się znakiem wywoławczym radia na wiele lat. Drugim punktem programu tego dnia było przemówienie francuskiego Ministra Robót Publicznych, Anatole de Monzie.

Radiowe imperium na skalę Europy

Nadajnik i stacja mieściła się w Encamp. Jej dyrektorem generalnym został Stanislas Puiggros, dyrektorem radia Jacques Trémoulet, a za całość od strony technicznej odpowiadał Lucien Killmayer. Léon Kierzkowski, pozostał na stanowisku dyrektora całej spółki La Radiophonie Midi, do której oprócz Radio Andorra i wcześniejszych rozgłośni jak Radio Tuluza czy Radio Montpellier, zaczęto wcielać kolejne małe stacje (Radio Badalona), w tym także belgijskie. Grupa stawała się jedną z ważniejszych spółek radiowych nie tylko we Francji ale i w Europie. 

Ówczesna załoga stacji stanowiła francusko-hiszpańską (katalońską) grupę pracowniczą, a programy zapowiadane były trzech językach: francuskim, katalońskim i kastylijskim..W ten sposób pogodzono też zwaśnionych sąsiadów. Program trwał 5 godzin, w trzech blokach 8:00-9:00,12:00-14:00 i od 18:00 do północy, prezentując wyłącznie muzykę.

Zanim jednak Radio Andorra zdołało rozwinąć skrzydła wybuchła II wojna światowa i we wrześniu 1939 roku Francja wypowiedziała wojnę Niemcom. Księstwo Andory ogłosiło neutralność, ale stacja radiowa zawiesiła działalność, tak jak pozostałe francuskie rozgłośnie należące do spółki Trémoulet-Kierzkowski.

Obydwaj właściciele wkrótce uruchomili większość rozgłośni. Niektóre na usługach Niemców, inne rządu Vichy (za co po wojnie Trémoulet oskarżony został o kolaborację i skazany na śmierć), a jeszcze inne jako wolny głos. Do tych ostatnich należało Radio Andorra, które ponownie uruchomiono 4 kwietnia 1940 roku.

Mademoiselle Aqui. Głos, który zachwycał

Tym razem miało być fachowo i profesjonalnie. Do Andory trafiło kilku pracowników francuskich rozgłośni. Z Tuluzy przyjechał Edmond Abouly, doświadczony spiker, którego zadaniem było nie tylko prowadzić program radiowy ale też szkolić młodszych kolegów.

Zaraz po Abouly do rozgłośni trafiła prosto z Badalony, 23 letnia Maria Escrihuela. Jej ojczystym językiem był kataloński i to w nim zapowiadała i prowadziła audycje. Często recytowała też wiersze swojego autorstwa. Wraz ze starszym kolegą z Tuluzy (Abouly miał 54 lata) stworzyli pierwszy duet antenowy i prowadzili jeden z pierwszych programów muzycznych Concierto de los radiooyentes (Koncert słuchaczy radia).


Escrihuela, która miała podpisany kontrakt na miesiąc, nie zgodziła się na jego przedłużenie, gdyż nie przyjęto do pracy na stanowisko dyrektora programowego jej narzeczonego. Postanowiła wrócić do Hiszpanii, a jej miejsce zajęła Victoria Zorzano, której głos, jak uważało wielu, powitał radiosłuchaczy 7 sierpnia 1939 roku.

Jednak Victoria, podobnie jak Maria, rozpoczęła pracę w kwietniu 1940 roku i przez pierwszy miesiąc była w cieniu koleżanki. Dopiero kiedy przejęła stanowisko głównej spikerki jej talent rozbłysnął. Melodyjny i romantyczny głos pokochali wszyscy do których docierało Radio Andorra. Do stacji zaczęły nadchodzić tysiące listów nie tylko z zachwytami nad głosem prezenterki ale też z ofertami matrymonialnymi.

Victoria szybko stała się gwiazdą i duszą stacji. Mówiono o niej Mademoiselle Aqui. Przyjmując rolę głównego głosu podjęła również pracę w duecie z Abouly ale też ze swoją siostrą Blazą Zorzano. Jej głos rozbrzmiewał nie tylko we wspomnianym Koncercie, ale też w El quart d’hora de l’oient (Kwadrans Słuchacza) i kilku innych programach muzycznych.

Z rozgłośni odeszła w 1946 roku i już nigdy nie wróciła na antenę. Zmarła w 1998 roku mając 90 lat. 22 lata później, w 2020 roku Poczta Andory wypuściła znaczek z jej podobizną. Z czasem do sióstr Zorzano dołączyła młodziutka NicolePannetiers, której rodzice związani byli ze stacją radia.

Balsam dla rozpadającego się kontynentu

Niemcy uważali Radio Andorra za stację francuską, ale tak nie było i dlatego stacja uniknęła zamknięcia. Mimo to jej właściciele postanowili zachować wszelką ostrożność. Kieszkowski oficjalnie wycofał się życia rozgłośni. Jego żydowsko-polskie pochodzenie stanowiło zagrożenie. Wyjechał z Francji. Tylko Trémoulet wiedział gdzie ukrywa się jego wspólnik, z którym konsultował wszystkie ważne decyzje. Stanislas Puiggros, jako Hiszpan, wyjechał spokojnie do Barcelony. Zrzekł się stanowiska dyrektora generalnego w lipcu 1940 roku, ale prowadził hiszpańską filię Radiophonie du Midi i dział reklam Radio Andorra. Był także udziałowcem stacji. Jego miejsce w Andorze zajął Etienne Laffont, który wcześniej piastował funkcję sekretarza generalnego Radia Andorra.

Jacques Trémoulet jako właściciel i szef radia postanowił ograniczyć program do audycji muzycznych pogrupowanych gatunkowo. 15-minutowe bloki oddzielone były od siebie reklamami, dedykacjami i krajowymi komunikatami. Nie było informacji o wojnie a język francuski mocno ograniczono co nie podobało się stronie francuskiej. 

Stacja z Andory odbierana była prawie w całej Europie i taki różnorodny maraton muzyczny podobał się odbiorcom.Jak pisał w swojej książce Ràdio Andorra, opowieść o micie, który przeszedł do historii Gualbert Osorio, dziennikarz i miłośnik tego radia: Jego programy były „balsamem dla rozpadającego się kontynentu, a Andora, mały, prawie nieznany kraj, obcy wszystkim konfliktom wojennym tamtych czasów, wysunęła się na czoło ówczesnej sceny radiowej.

W okresie wojennym program emitowany był od 19:30 do 24:00 na falach krótkich. Składał się głównie z muzyki tanecznej, operetkowej, piosenek francuskich i marszy, a przez ostatnie 45 minut można było posłuchać jazzu, muzyki filmowej i regionalnej a także był blok muzyki dla młodzieży.

Odmówili Niemcom, Francuzi ich skazali

Muzyka muzyką, a radio nie było takie święte. Nieraz puszczano w eter zakodowane informacje o angielskich pilotach, którzy dotarli do celu. Służyły temu audycje Concierto de los oyentes lub Dedicated Songs (Piosenki dedykowane).


W 1942 roku studia radiowe i administracja zostały przeniesione z Encamp do Andorra la Vella, do czteropiętrowego budynku przy Roc de les Anelletes. Tu, oprócz biur, studia nagrań i pomieszczeń dla spikerów mieściła się pokaźna fonoteka.

Niemcy także starali się dotrzeć do Andory i jej radia. Naciskali na Trémouleta, który utrzymywał kontakty z rządem Vichy, aby zamieszczał informacje z frontu, ich reklamy, a także żeby audycje były dostępne dla marynarzy okrętów podwodnych, ale ten się nie zgodził. 

Wtedy wiele ówczesnych gazet oskarżyło Radio Andorra o uważną i bardzo wyrachowaną postawę (to nie przerwało informacyjnej ciszy). Posypały się też pomówienia o kolaborację i branie pieniędzy od Niemców. Na cenzurowanym byli wszyscy pracownicy stacji, łącznie z prezenterkami. Do konfliktu przyłączyli się nawet Amerykanie, uznając andorskie radio za zorientowane na faszyzm i odradzali swoim obywatelom słuchania go.

Taka sytuacja po wyzwoleniu Francji doprowadziła duet dyrektorów Trémoulet-Laffont pod zarzutem kolaboracji,do zaocznego wyroku śmierci (listopad 1946). Jeszcze w lutym 1945 roku skonfiskowano cały francuski majątek Trémouleta, który zdążył wyjechał do Hiszpanii, co było dowodem na sympatyzowanie z faszystami. Podobnie zrobił Laffont.Nie odpuszczono nawet Puiggros’owi, któremu próbowano udowodnić nieprawidłowości w sprzedaży koncesji i Kierzkowskiemu, oskarżając go o kolaborację.

Wojna Radiowa. Cel: uciszyć rozgłośnię

W obronie dyrektorów i całego radia stanął radny andorskiego parlamentu Antoni Picart ale Francuzi postawili sobie za cel likwidację Radia Andorra. Tyle,że to radio było prywatne i nie podlegało rządowi francuskiemu a w jego obronę włączył się również ówczesny prałat Iglésias Navarri z Seo de Urgel, drugiej rządzącej głowy Andory. I udało się.

Miesiąc później, w grudniu 1946 roku, wyrok śmierci na dyrektorów został cofnięty przez Okręgowy Sąd Apelacyjny i sprawa trafia do Trybunału Sprawiedliwości. Dopiero 1 kwietnia 1949 roku obaj panowie zostali uniewinnieni, zaocznie. W tym czasie obaj działali na terenie Hiszpanii w prywatnej radiofonii. 

Mimo problemów góry stacja pracowała nadal. Stołek Laffonta przejął Maurice Perrot a Trémoulet, działając na terenie Hiszpanii i tworząc nowe radiostacje, nadal czuwał nad andorskim radiem poprzez osobę Stanislasa Puiggrossa.

Program nie zmienił się, nadal królowały różne gatunki muzyczne, tyle że od 1946 roku audycje emitowane były dwa razy dziennie: 

• od 12:00 do 15:00 nadawano marsze, pieśni, arie operetkowe i muzykę popularną
• od 19:00 do 1:00 był to czas na muzykę głównie taneczną ale też chóralną i regionalną

W części wieczornej można było posłuchać muzyki szwajcarskiej i francuskiej mimo, że kraje ich pochodzenia nie sprzyjały radiu.

Rząd francuski nie poddawał się tak łatwo i ciągle szukał różnych sposobów na zamknięcie Radio Andorra. Wybuchła tak zwana Guerra de les ràdios (Wojna Radiowa). Zablokowano konta bankowe agencji reklamowej z siedzibą w Paryżu, rekwirowano na granicach materiały przesyłane do Andory a przede wszystkim zakłócano sygnał nadawczy.


Mimo tych wszystkich trudności przeprowadzone w 1947 roku badania udowodniły siłę tego radia. Było czwartą zagraniczną stacją, słyszalną na terenie całej Francji i miało dwa razy więcej słuchaczy niż popularne w tym czasie radio Paris Inter.

Więcej francuckiego nie pomogło. Zagłuszanie z Bordeaux

W tym samym roku stacja podpisała umowę z dwoma firmami podległymi Radiu Luxemburg „Les Programs de France” i „Air Production” na emisję francuskich programów (produkowanych w Paryżu) Ploum, ploum, tra-la-la i Pêle-Mêle.

Do wieczornej części programu wprowadzono też kilka pozycji z francuskimi gwiazdami w roli głównej (Le tire-bouchon czy Jean Nohain’s Magazine) i uruchomiono projekt pierwszej kampanii reklamowej w języku francuskim pod hasłem Puissance Popularite Rendement (Siła, Wydajność, Popularność).

Koniec lat 40 to męska dominacja. Wśród 21 pracowników całej stacji były tylko 4 panie:

• Teresa Solano-Castillio, spikerka
• Maria Dolores Orobtitg, spikerka
• Montserrat Rodriguez, spikerka
• Estera Montanya, sekretarka

Wszystkie trzy prezenterki były hiszpańskojęzyczne i wcześniej pracowały w centrali telefonicznej w Seu d`Urgell. Męską część głosów była bardziej doświadczona.Levrat, profesjonalny “nabytek” Perrota z zamkniętego Radio Tuluza, mówił po francusku,Gerardo Esteban, prezenter oddelegowany z Radia Miramar, mówił po hiszpańsku, a Guy Picart,choć 17-latek posługiwał się trzema językami: hiszpańskim, francuskim i katalońskim.

Wielu pracowników technicznych przyjechało do Andory z różnych rozgłośni zarówno francuskich jak i hiszpańskich. Niektórzy z nich jak Paul Cousse, zwany Papą Cousse, mieszkali na terenie stacji z całymi rodzinami i przekazywali swoje umiejętności z ojca na syna, a czasami i na wnuki. Tu też zawierano związki małżeńskie. Stacja Radio Andorra była długie lata stacją rodzinną.

Na przełomie lat 1948/1949 problemy z rządem Francji nasiliły się. Ówczesny  prezydent Francji, Vincent Auriol, jako współksiążę Andory, oświadczył, że: Radio-Andorre jest stacją „prywatną”, ponieważ nie ma już uprawnień do nadawania od 1948 roku i nie ma długości fali, przydzielonej przez międzynarodowe konferencje. Dlatego w kwietniu 1948 roku zdecydowano o jego zagłuszaniu, które rozpoczęło się w maju 1948 roku ze swojego nadajnika Bordeaux Néac.

Francuski nadajnik był silny i zagłuszanie Francuzom wychodziło bardzo dobrze. W wielu miejscach Radio Andorra zamilkło, co spowodowało brak zainteresowania ze strony reklamodawców. Ze stacją pożegnało się też z tego powodu kilku pracowników. Właściciele radia wstąpili na drogę sądową. Po kilkumiesięcznym procesie i apelacji, 24 maja 1949 roku Sąd Apelacyjny w Paryżu potwierdził, że to zagłuszanie było nie tylko nielegalne, ale także niezgodne z konstytucją. Stanowiło „atak”. Latem zagłuszanie ustało. Zniesiono też ograniczenia na granicy francusko-andorskiej. Poprawa była chwilowa a Guerra de les ràdios trwała do końca lat 70.

Sądowe i polityczne przepychanki

W obu ościennych krajach ruszyły kampanie reklamowe. Te hiszpańskie były rozbudowane. Mówiły o samych budynkach, artystach czy programach. Francuska prasa podawała bardziej oszczędne informacje. W lata 50 XX wieku Radio Andorra weszło pokaleczone z każdej strony. Zagłuszanie spowodowało nie tylko wycofanie się reklamodawców, ale też zmiany programowe. Firmy produkujące audycje szukały stabilniejszych klientów.

W 1950 roku doszło też do silnych zmian w stacji. Najpierw w marcu ukazał się komunikat:  Wszystkie francuskie stacje OM modyfikują dziś swoją długości fal, aby dostosować się do planu kopenhaskiego podpisanego w 1949 r. Księstwu Andory (a nie Radio-Andorre) przydzielono wspólną częstotliwość międzynarodową 188,2 m na końcu tarczy. Ta częstotliwość jest nie do przyjęcia dla Radio-Andorre, które mimo to zmienia długość fali. 


Potem Stanislas Puiggros, naciskany i mamiony przez francuski rząd zerwał kontrakt z Trémouletem i Kierzkowskim zawarty w 1940 roku, a w planach było powstanie drugiego komercyjnego radia na terenie Andory pod nazwą Andorradio. Oczywiście francuskiego. 

Trémoulet ruszył do ataku.

• Nadajnik fal krótkich nadal działał na 50,16 metrach (5980 kc/s) i miał moc 25 kW.
• 2 listopada 1950 roku Stanislas Puiggros został odwołany ze wszystkich funkcji i stanowisk w Radio Andorra
• Kontrolę nad radiem przejęła prywatna hiszpańska sieć radiowa założona przez Trémouleta  Radio Intercontinental Madrid
• Powstanie nowego radia blokował  hiszpański współksiążę

A co do nadawanych programów, radio wyszło na prostą produkując swoje własne audycje. Premierowe audycje przyjęły się wśród słuchaczy szybko i ciepło. Oprócz tych typowo muzycznych do nowości należały:

• Martini Club, a w nim ówcześni popularni artyści. Program sponsorowany był przez producenta trunku a prowadzony przez Roberta Rocca
• Les jeudis de l’oncle Henry, (Czwartki wujka Henryka) piętnastominutowy program dla dzieci prowadzony przez Paula Servanta z udziałem klauna Maccaro
• Les Vieux Succès French (Francuskie stare sukcesy), program dla seniorów
• Le magazine de la ménagère (Magazyn gospodyni domowej)
• Le Club de l`Oncle Paul (Klub wujka Paula) program dla młodzieży

Wraz z nowymi programami pojawili się nowi prezenterzy i nowe stanowiska. Do tego grona należał Paul Servant, który często używał pseudonimu Jean-Lou Chabrier. Stał się reformatorem Radia Andorra, wyprowadzając go na szerokie wody eteru. W 1955 roku został drugim z rzędu kierownikiem artystycznym stacji, a krytycy okrzyknęli lata jego rządów jako złoty wiek stacji. Servat zastąpił pierwszego kierownika artystycznego Norberta Brosa, który podjął się tej funkcji w 1950 roku.

Chcecie radia, nie będzie owiec

Dekada lat 50 XX wieku nie zaczęła się dobrze dla Trémouleta i jego radia. Francuzi powołali w październiku 1951 roku, nie patrząc na nic, spółkę Andorradio i przysłali do Andory sprzęt do instalacji nowego przekaźnika. Miał stanąć na posesji Puiggorosa.Trémoulet wszczął postepowanie karne przeciwko byłemu współpracownikowi, a andorski parlament robił co mógł, blokując prace budowlane. W odwecie Francuzi w 1953 roku zablokowali granicę, łącznie z zakazem wypasu andorskich owiec po swojej stronie. Pasterze zostali bez pracy. 

Ten stan rzeczy trwał cały czerwiec i nazwany został La guerre des moutons (Wojna owiec). W jego efekcie parlament podjął trzy konkretne decyzje:

• Oficjalnie potępił koncesję Radia-Andorra
• Nakazał radiu zaprzestanie nadawania
• Odebrał andorski paszport Puiggrosowi, który jako były koncesjonariusz radia w Andorze chronił i bronił interesów Andorradio

Radiowcy nie zastosowali się do wytycznych. Jedno co zrobili, to od 15 czerwca 1953 roku przerywali program wieczorny o 20:00 na trzy godziny. Z takim stanem rzeczy nie zgodziło się hiszpańskie L`Assemblée Magna (Najwyższe Zgromadzenie Ludu Andory.) i unieważniło decyzję parlamentu (22 czerwca). Tę decyzję poparło społeczeństwo, a wojna trwała do 1958 roku, kiedy to nowa stacja Andorradio i tak nadała swój pierwszy program. 


Radio Andorra, mimo że zagłuszane i mniej słyszalne na terenie Francji, nadal docierało do 3% jej mieszkańców. Bez zmian emitowało swoje programy w dwóch blokach i produkowało własne audycje. Współpracowało z innymi stacjami, głównie z Radiem Luxemburg i nadawało ich programy, takie jak La Parade des Succes (sponsorowany przez firmę Martini) czy L’inspecteur V, policyjna operę mydlaną. I choć nadal królowała w nim muzyka, to w 1953 roku po raz pierwszy pojawiły się kursy giełdowe, horoskop i wyniki wyścigu kolarskiego Tour de France. Tylko wyniki, nic więcej. Informacje trwały 10 minut, od 20:00 do 21:00.

Nadchodzi programowa rewolucja

Rok później zapadła decyzja o jednym długim bloku programowym. Od lipca 1954 roku radio nadawało od 12:00 do 24:00. Ta decyzja związana była ze zmianami w kierownictwie stacji. Michel Bannel, szwagier Jacquesa Trémouleta, powołał do życia agencję reklamową Publi-Ondes jako przedstawiciela Radia Andorra. Jej dyrektorami zostali Jean Arnaud i Jean Delvigne. Dwaj panowie zaczęli rewolucję w stacji.

To oni zarządzili jeden długi czas antenowy a ponadto:

• powołano “służbę prasową”
• rozpoczęto kampanię w prasie radiofonicznej
• zarządzono,że poszczególny program zaczęła prowadzić zawsze ta sama osoba a …
• twórcy i producenci przestali być anonimowi i podawali swoje nazwiska
• programy pogrupowano tematycznie, na przykład w bloku Vos nouveautés Mesdames(Nowości Pań) znalazły się pozycje: La minute astrologique czy La minute culinaire
• zaś tematyczne bloki miały swoje ustalone godziny, podobnie jak programy w danym języku(francuski od 12:00, hiszpański od 13:50 do 15:00)
• sesja wieczorna skupiała krótkie minutowe programy pod jednym szyldem Le Magazine du Soir i programy sponsorowane.
• udostępniono studia zwiedzającym(1955)
• powołano do życia Club Amigos de Radio Andorra, zorientowany na hiszpanskiego słuchacza a w jego ramach wydawano miesięcznik La Voz de Radio Andorra (20 czerwiec 1955)

Oprócz stałych programów francuskich pojawiły się hiszpańskie. Ich producentem był Xavier Casanovas. Do tych najpopularniejszych należały: La Voz de Radio-Andorra, Ecos de Espana czy la Posada de las coplas.

W 1955 roku do duetu dwóch Jeanów dołączył Paul Servant, jako kierownik artystyczny. Przejął część programową. Jego zasługą było powstanie własnej produkcji pierwszego dużego programu rozrywkowego Le Grand Jeu (Wielka Gra). Jego premiera odbyła się w grudniu 1956 roku, a gospodarzem był Pierre Danlou. Był to coniedzielny,półgodzinny program, który zaczynał się o 20:30 i gościł ówczesne gwiazdy francuskich scen.

Rok później słuchacze hiszpańscy, a właściwie słuchaczki, dostały swój cykl ¡EWA! Program był emitowany na żywo z Barcelony i zawierał kilka podprogramów: El Cine en la radio, Preguntas indiscretas, Cartassin sobre, Nos falta medio refran.

Zasługą rzutkiego tercetu było też uruchomienie w styczniu 1958 roku porannej emisji. Od 7:00 do 9:00 głównie panie szykują śniadanie mogły posłuchać ulubionych kawałków. W niedzielę nie było przerwy, a nadawanie zaczynało się o 10:00.

Radio Andorra coraz bardziej profesjonalne

16 października ruszył hiszpańskojęzyczny program literacki Mi Amigo El Libro. Trwał 20 minut a jego emisja była zawsze w czwartki o 22:35. Tej premiery nie doczekał Paul Servant. Zmarł 2 sierpnia. Przegrał z rakiem. Było to zaskoczenie dla wszystkich pracowników stacji.

Druga połowa lat 50 przyniosła w Radio Andorra nie tylko nowe programy i konkurencję, ale i stabilizację w zespole. Jeśli sprawy techniczne były od dawna opanowane i od początku pod kontrolą Luciena Killmayera, to funkcję dyrektorów i rotacja spikerów sprawiała trochę zamieszania. Choć sytuacja Trémouleta była wciąż problematyczna, miał zakaz wjazdu i pracy we Francji, a więc w połowie tyczyło się to Andory, nadal był właścicielem radia i całej stacji. Podejmował decyzje o strategii działań, finansach czy powoływaniu osób na główne stanowiska. Problemem stały się sprawy artystyczne, które wymagały obecności osoby decyzyjnej na miejscu. Dlatego też w 1950 roku stworzono stanowisko kierownika artystycznego co było dobrym posunięciem.

Co do funkcji dyrektorskich, to zawsze był to jakiś kuzyn czy pociotek właściciela z teczką dyrektyw i decyzji. I tak po Maurice Perrot, od 1951 roku radiem zarządzali:

• Pierre Benoit 1951-1953
• Roger Déléris 1953-1954 
• Georges Dahlqvist 1954-62

Zaczęto też zwracać większą uwagę na znajomość języków przez spikerów. dbano aby byli dwujęzyczni. Mile widziane były panie. Na gwiazdę mikrofonu wyrosła bardzo szybko dwujęzyczna Lydia Merino. Urodziła się we Francji ale jej rodzice byli Hiszpanami.Przygodę z radiem rozpoczęła w Barcelonie.Do Andorry przyjechała w 1954 roku i szybko stała się trzecią Mademoiselle Aqui. Drugą była Montserrat Rodriguez-Escalona, która przepracowała w stacji cztery dekady a zaczęła jako 17-latka w 1947 roku.Do tego ścisłego grona należały także głosy Carmen Alonso i Marii Pury Belderrain.

W 1959 roku pracę w stacji rozpoczął Michel Brard, miłośnik operetek, śpiewak i aktor. Został zatrudniony na miejsce zmarłego Paula Servanta zarówno przed mikrofonem jak i na stanowisko kierownika artystycznego.

Mimo francuskiej konkurencji, zagłuszania i problemów z ościennym rządem, Radio Andorra w lata 60 wchodziło jako zwycięzca. Badania z 1959 roku wykazały, że 57,2% wszystkich Francuzów słucha tego maleńkiego radia z Pirenejów. Uruchomiony został nowy nadajnik a nowy program Les Rois du Rock’n Roll zachwycał nastolatków. Ten rodzaj muzyki był w powijakach więc andorskie radio szybko zyskało młodą rzeszę słuchaczy.

Nowa fala z Afryki

Rok 1960 przyniósł stacji kolejną rewolucję, zarówno personalną jak i programową, a szczególnie techniczną. W grudniu 1959 roku zamknięta została rozgłośnia w Tangerze Radio Africa Maghreb, należąca do Jacquesa Trémouleta. Właściciel wszystko co można było, przeniósł do Andory. I tak oprócz 15-osobowej załogi trafiły do radia: nadajnik OC Press Wirless o mocy 2,5 kW, sprzęt antenowy OC, sprzęt niskotonowy: magnetofony, stoły mikserskie, mikrofony, gramofony, a nawet meble.

Dyrektorem programowym (stanowisko kierownika artystycznego pozostało) został były szef tangerskiego radia Gilles Marguet. Jego brat Jean-Louis objął nowo powstałą funkcję zastępcy dyrektora technicznego, Juana Tellez została producentem i koordynatorem programowym a Arnold Koller dyrektorem technicznym.

W afrykańskiej grupie znaleźli się także prezenterzy, którzy oprócz nowych programów wnieśli do studia nowy powiew i styl a także inny sposób prezentacji.

• Jean Bonis,zwany Le Pape du Yé-yé(papież Yé-yé).Miłośnik rocka i twista prowadził programy dla młodzieży. Mówiono,że zrobił lifting stacji
• Hubert Garric,koneser jazzu, prowadził program Andorre jazz
• Marisa Martin,spikerka
• Tony Gomez,prezenter

Do ekipy dołączył też były prezenter Radio-Atlantic (zamknięta w tym samym czasie) Jacques Lalanne. Oprócz obowiązku prowadzenia wywiadów i różnych pokazów zajmował się relacją wiadomości handlowych i stroną graficzną kampanii reklamowych (z zawodu był grafikiem). Stworzył między innymi nowe logo stacji. Był też oficjalnym korespondentem radia w Tuluzie i tu założył magazyn Bonjour les amis jako narzędzie promocji Radio Andorra wśród młodych odbiorców.


Wraz z nową ekipą wprowadzono zmiany w ramówce. Część francuska zyskała nowe programy a wśród nich

• Andorre sport, informacje sportowe
• Chez vous madame(W twoim domu,pani), program dla kobiet wyzwolonych
• Musique sur quatre roues(Muzyka na czterech kółkach)audycja dla kierowców z informacjami sportowymi.
• Hit Parade, nadawany codziennie o 19:15.

Informacje sportowe nadawane były na antenie szczególnie w okresie Tour de France. Były to suche komunikaty przeplatane muzyką. Klasycznych wiadomości nadal stacja nie nadawała. Nowe audycje otrzymali także słuchacze hiszpańskojęzyczni. Dla nich zarezerwowano czas antenowy od 14:00 do 16:00 i od 22:00 do północy.

• Sonria con ritmo (Uśmiechaj się rytmicznie)wesołe rozmowy prowadzących przy aktualnej muzyce, nadawany w środy, czwartki i soboty o 22:15
• Antorcha deportiva (Pochodnia sportowa) tu co niedzielę o godzinie 22:00 królowała głównie piłka nożna
• Cantan „Los Caporales” (Śpiewają Los Caporales),cotygodniowe, niedzielne spotkanie z orkiestrą grającą muzykę meksykańską
• Voces que triunfaron (Zwycięskie głosy),wiadomości i anegdoty z życia hiszpańskich gwiazd.Program emitowany w każdy poniedziałek wieczorem

Rok 1960 przyniósł jeszcze jedną zmianę. Parlament Andory (Rada Generalna Dolin), 15 listopada uchwaliła nowe przepisy, dotyczące nadawania w kraju. Przewidują one istnienie dwóch stacji, a tym samym dwóch koncesji w Andorze. Każde radio ma być obsługiwane przez jednego z dwóch współksiążąt. Francuski współksiążę wspiera zatem Andorradio, które staje się Radio des Vallées d`Andorre, a współksiążę biskupi popiera Radio-Andorre. Niemniej jednak obie stacje będą nadal nadawać programy w języku francuskim i hiszpańskim, bez zmiany równowagi językowej na antenie. Odstępuje się od języka katalońskiego.

Wyścig o słuchacza

Rok później, 29 marca 1961 roku zostaje podpisana 20-letnia umowa koncesyjna z firmą SOFIRAD, reprezentującą Radio des Valles(Andorradio) a 10 kwietnia taką samą umowę zawiera nowo powstała hiszpańska firma EIRASA w imieniu Radio Andorra. Każda ze stron musiała zatwierdzić określone prawa i obowiązki:

• utworzyć spółkę operacyjną, której 25% udziałów należeć będzie do Rady Generalnej Dolin. 
• Wnieść opłatę licencyjną w wysokości 10% wpływów brutto 
• Moc nadajnika można było zwiększyć do 800 kW. 
• Radio-Andorre może wypowiadać się w języku francuskim i hiszpańskim, ale może nadawać informacje wyłącznie w języku hiszpańskim, bez odniesienia do Francji i bez informacji w języku francuskim.
• Obie umowy koncesyjne muszą być ratyfikowane przez współksiążąt Andory z pewnym niuansem w stosunku do umowy wiążącej EIRASA i Jacquesa Trémouleta: jeśli współksiążęta nie ratyfikują tej konwencji w ciągu 3 miesięcy i nie wyrażą sprzeciwu, porozumienie zostanie uznane za milcząco zatwierdzone (art. 15).

Te zarządzenia uznane zostały przez Trémouleta za naganne i nieważne i nigdy nie zostały wprowadzone w życie, a koncesja nie została ratyfikowana. Konflikt trwał nadal.

Dekada lat 60 to wyścig o słuchacza. Obie andorskie stacje walczyły o prymat na antenie. Zabiegały głównie o młodego słuchacza. Dlatego też w Radio Andorra zrezygnowano z programów sponsorowanych i ściąganych z innych stacji na rzecz własnych produkcji, spikerów zastąpili DJ-e, a krótkie 15-minutowe pozycje zastąpiono kilkugodzinnymi sesjami.

Od 1961 roku cały program trwał nieprzerwanie od 7:00 do 24:00 i był podzielony na 7 sekcji:

• 7:00-9:00 Andorre-matin, blok muzyczny na początek dnia (bez informacji)
• 9:00-12:00, czas dla kobiet
• 12:00-14:00, Le magazine de la humeur (Magazyn dobrego humoru) kilka programów sponsorowanych i tematycznych
• 14:00-16:00, L’apres-midi (Popołudnie), programy hiszpańskie
• 18:00, De tout, un peu,pour vous madame (Wszystko i trochę dla pań), program dla kobiet
• 19:00-22:00 blok muzyczny z grami i programami rozrywkowymi
• 22:00-00:00, sekcja hiszpańska

Choć nadal nie było żadnej polityki i tego typu wiadomości, to 1 lutego 1961 roku pojawiła się pozycja informacyjna, dotycząca kultury. Nadawana była z Tuluzy, dlatego nazywała się Toulouse actités (Tuluskie aktualności), ale już latem zmieniono jej charakter i nazwę na L`Antenne est à vous (Twoja Antena)


Nowością były wizyty turystów w studio, którzy przynosili własne płyty i przekazywali pozdrowienia bliskim. Zmianą, która bardzo szybko przyjęła się wśród słuchaczy były nadawane na żywo audycje o konkretnych gatunkach muzycznych prowadzone przez specjalistów.

• Pierre Hiégel w L`Album Lyrique opowiadał o muzyce klasycznej 
• Michel Laverdure zachęcał do jazzu w Andorre Jazz
• Maurice Saint-Paul przybliżał gatunek musette i muzykę akordeonową

W 1961 roku wydana została pierwsza płyta z muzyką Radio Andorra Aqui Radio Andorra, a Jean-Pierre Lannes zainaugurował wywiady z gwiazdami w pierwszej tego typu zabawie Le jeu de la Variete (Różnorodna Gra), 3 razy po 5 pytań. Kolejne lata przynoszą kolejne serie nowości i sukcesów:

• powstaje hiszpańskie studio Radia Andora w Barcelonie (październik 1962)
• pierwszy teleturniej na żywo Le Jeu des etoiles (Gra gwiazd,1962)
• Special Blue Jeans (Specjalne Niebieskie Dżinsy) program z muzyka młodzieżową przeznaczoną do słuchania na radiach tranzystorowych odnosi spektakularny sukces (1963)
• Transmisja na żywo z etapu Tour de France (w Andorze) i atrakcje z tym związane (1964)
• Pierwszy serwis informacyjny (sekcja hiszpańska,1966)
• Popołudniową sekcję hiszpańską zastępuje francuska (1967)
• Prezenterzy i spikerzy zastępowani sa dziennikarzami (Claude Baylet, Rene Girma, Jean-Yves Arno 1967)
• Próba przejścia nadawania na falach długich (1968)
• Pierwsze letnie i zdecentralizowane transmisje w Canet-Plage (lipiec, sierpień 1969)

Nowe czasy niosły za sobą nowe wyzwania. Potrzebne było nowe spojrzenie na radiofonię i siła do walki z konkurencją nie zawsze działającą uczciwie. Jednak kolejni panowie dyrektorzy mieli swoje biura w Barcelonie a cały front walki w Andorze był na barkach Gillesa Marqueta i jego załogi.

Kuźnia radiowych kadr

Marquet mimo swoich lat dwoił się i troił. Oprócz nowości na antenie silnie promował radio w krajach ościennych i na miejscu w Andorze.

Podpisał umowę o współpracę z dwoma andorskimi dziennikami la Depeche du Midi i Midi Libre, wprowadził transmisje sportowe, kampanie reklamowe prowadził pod hasłem Mon prefere: Radio Andorre (Moje ulubione Radio Andorra) i postawił na szkolenie młodych prezenterów. Stacji nie stać było na gwiazdy, jak w innych rozgłośniach, ale stało się ono wylęgarnią zawodowych prezenterów.Jedni zostawali na dłużej jak Rosabel Calderer czy Jack Olive, inni ruszali dalej a inni jak Jacques Malet zostawali korespondentami radia (Paryż,1969). Dziś niejeden hiszpański czy francuski prezenter starszego pokolenia może powiedzieć, że swoją drogę kariery zaczynał w Radio Andorra.

W 1967 roku Marquet część swoich obowiązków dyrektora programowego scedował na Jeana Bonis’a, który nie tylko przejął część pracy szefa ale też kierownika artystycznego bo Michel Brard odszedł w 1968 roku. Koniec lat 60 to dominacja w studio grupy francuskiej (14:3) i płci męskiej. Na 17 osób zasiadających przed mikrofonami były tylko dwie kobiety i to w sekcji hiszpańskiej.

Głównie z powodów ekonomicznych, w dekadę lat 70 Radio Andorra wchodziło przegrywając z konkurentem na każdym polu. Przeciętny wiek jego słuchacza to 30-60 lat. 40% odbiorców stanowiła ludność wiejska, a 41% klasa robotnicza. Konkurencyjne radio przyciągało więcej młodzieży i inteligencji. 


Ratunkiem miał się okazać Claude Baylet, dziennikarz,który objął funkcję dyrektora programowego.Historia potoczyła się inaczej. W 1970 roku Marguet przeszedł do jednej z regionalnych gazet, zostawiając stację w rękach brata jako zastępcy dyrektora generalnego. Wraz z nim (z różnych powodów) odeszło kilku znaczących prezenterów (Jean-Yves Arno, Jacques Olive). Odszedł też Jean Bonis, pozostawiając wakat na stanowisku kierownika artystycznego.

Przyjętych zostało 9 nowych osób, w tym Edouard Lopez do obowiązków którego należało przekazywanie informacji sportowych,o pogodzie i usługach.

1,5 miliona słuchaczy i walka z hiszpańską cenzurą

5 marca 1971 był dla stacji czarnym dniem.W Madrycie zmarł Jacques Tremoulet, założyciel i właściciel radia. Nad stacją zawisły czarne chmury. Zwłaszcza że rząd francuski nie zaprzestał ataków i dążeń do zamknięcia Radio Andorra. Kilka grup i spółek związanych francuską radiofonią wyraziło chęć kupienia stacji. Monique Comminges, córka Tremoulet i prawna spadkobierczyni powierzyła losy stacji Jeanowi Delvigne, który od 1950 roku zasiadał w zarządzie firmy Tremouleta Publi-Ondes, dbając o finanse wszystkich rozgłośni w tym tej w Andorze. Okazał się wspaniałym obrońcą stacji. W 1973 roku firma Publi-Ondes zmieniła nazwę na Midi-Media. Wtedy też przeprowadzono dokładne badania dotyczące Radio Andorra, które wykazały,że:

• Stacji słucha 474 000 stałych słuchaczy w całej Francji (371 tysięcy w strefie południowej) oraz 
• 1 095 000 słuchaczy okazjonalnych (638 000 w strefie południowej), 
• co daje łącznie 1 569 000 słuchaczy (cała Francja) i 1 009 000 (strefa południowa)

W tym samym roku Jean Delvigne rozpoczął rozmowy z władzami Andory w sprawie koncesji, która kończyła się w 1981 roku. Zdawał sobie sprawę, że będzie to trudna batalia i tak też było. Marcel Degoya, dyrektor generalny od 1965 roku, przeniósł się na stałe do Andory aby mieć lepszy widok na firmę, co mu się chwaliło a nowy biskup Seu d`Urgell, Joan Martin Alanis, został kolejnym współ księciem całej Andory i obrońcą radia.

Nowa kadra dyrektorska swoją pracę zaczęła od utarczek z hiszpańską cenzurą. Wiadomości, które emitowano w sekcji hiszpańskiej, musiały być pisane przez księdza z biskupstwa Urgell a te z agencji prasowej EFE kontrolowane przez Radiofonię Hiszpańską. W 1972 roku nadgorliwy cenzor wtrącił się w nie swoje sprawy i ocenzurował teksty księdza, uważając je za bardzo polityczne. Wybuchł skandal. Degoya jeżdżąc od biskupów do ministrów sprawę odkręcił, ale sytuacja i tak powtórzyła się w krótkim czasie.

Przez kolejne lata takich i jeszcze większych problemów dyrekcji nie brakowało:

• w 1974 roku podpisano umowę techniczno-programową z RTL(dawne Radio Luxemburg) w ramach swojej obrony przed konkurencją i nowym mocnym francuskim nadajnikiem
• w tym samym roku uchroniono stację przed sprzedażą
• zlecono badania prawne co do koncesji z 1961 roku. W 1937 roku podpisano koncesję na 60 lat czyli do 1997 roku a ta z 1961 roku nie została ratyfikowana
• kiedy w 1978 roku w Andorze narasta nacjonalizm pada propozycja Delvigne przejęcia radia przez parlament Andory
• W 1979 roku parlament Andory postanawia nie odnawiać koncesji z obydwoma konkurującymi stacjami.

W tym czasie radio nadawało, dodawało nowe programy i zabiegało o nowych słuchaczy. Coroczne Operation Vacances w Canet-Plage, które przyciągało miliony słuchaczy i turystów w 1975 roku przemianowano na Midi Plages en fete. Na antenie pojawiły się teleturnieje:Le Hit est à vous (Twój hit), Mémoire es-tu là? (Pamiętasz?), Disque d`Or (Złota płyta) czy Message secret (Sekretna wiadomość), a z myślą o radioamatorach ruszył nowy serwis Radio Andora International, który od 28 sierpnia 1976 roku udostępnił swój czas antenowy holenderskiej rozgłośni World Music Radio,  nadającej w języku angielskim i holenderskim.W latach 1978-80 z tej samej gościnności skorzystało Radio Skandinavia. Programy tych rozgłośni były nagrywane na taśmę i przesyłane do Andory.

Stacja dla poliglotów

18 września 1979 roku umowę z Radio Andora International podpisała Adwentystyczna Stacja Religijna ARW. Jej audycje emitowane były w 12 językach, w tym po polsku, grecku i ukraińsku, codziennie w godzinach od 19:00 do 21:00. W ślad za ARW umowę podpisało jeszcze kilka rozgłośni co przyniosło lekką poprawę finansową stacji.


W 1975 roku do radia powrócił Gilles Marquet. Przejął zadania Marcela Degoya i został dyrektorem generalnym. Wraz ze swoim bratem dzielili również funkcję dyrektora zarządzającego. Każdy z nich miał swoje zadania

• Gilles odpowiadał za treść programów, prezenterów i administrację stacji z Tuluzy.
• Jean-Louis zarządzał zespołami technicznym, obsługą nadajnika i zdecentralizowanymi retransmisjami
• obaj byli upoważnieni do reprezentowania stacji w negocjacjach z władzami Andory z francuskimi lub hiszpańskimi administracjami i firmami, które są partnerami lub konkurentami

Bracia połączyli siły z Jeanem Delvigne, aby ratować przyszłość zagrożonej ze wszystkich stron stacji, której widmo zamknięcia z braku koncesji stawało się coraz bardziej realne.

Gilles Marquet miał jeszcze jedno zadanie, odbudować zespół prezenterów. W zespole hiszpańskim było ich tylko dwóch. Po katalońsku zapowiadał Rosendo Marsol a po hiszpańsku Gualbert Osorio. We francuskiej sekcji było 8 panów w tym dwóch na stałe w Tuluzie i jedna kobieta Chantal Bali.

Rok później sytuacja znacznie się poprawiła. Nie da się ukryć, że prezenterzy, którzy nabierali trochę praktyki uciekali do większych stacji, głównie tych co posiadały własne studia telewizyjne. Zmiana zaszła też w gabinecie dyrektora programowego. Claude Baylet’a zastąpił Alain Tibolla, gospodarz programu Pop à la Une (Polecany Pop).

Współpraca z RTL

W 1978 roku dyrektorem programowym został Arty Parera, który przybył do Andory z radia Europe 1. Zmiany personalne przyniosły poprawę w funkcjonowaniu stacji. Umowa z RTL obejmowała oprócz współpracy programowej modernizację wyposażenia i przekaz “prawdziwych” informacji. W 1977 roku utworzono bezpośrednie połączenie między studiami w Andorze i RTL w Paryżu. W eter popłynęły kroniki, depesze i raporty RTL.

Porozumienie RTL z Radio-Andorra jasno wyraża fakt,ż e materiał nie jest finansowany przez EIRASA, a zatem nie należy do niej. Ponadto rozpowszechnianie informacji w języku francuskim,nie jest sprzeczne z konwencją z 1961 roku albowiem konwencja ta nie została ratyfikowana, a zatem nie może być stosowana. W związku z tym żaden spór ani roszczenia nie mogą być kierowane w kierunku Radio-Andorre.

Dzięki pomocy kolegów z RTL w Radio Andorra zaczął powstawać własny serwis informacyjny.Zbudowano siatkę korespondentów i reporterów oraz zatrudniono profesjonalnych dziennikarzy do prezentowania informacji na żywo. Korespondentami byli 

• Jean-Jacques Debezy i Robert Marcet w Tuluzie
• Jacques Pelletier i Claude Ferran w Albi
• Jean-Pierre Alaux  w Cahors
• Przed mikrofonami zasiedli: Pierre Marie Bernoux,Catherine Lauren i Christian Guillard.

W tym samym roku zmieniono też logo stacji i zaprezentowano nowe programy. Wśród tych które szybko stały się popularne były: 

• Contact, spotkanie z gwiazdami według pomysłu i prowadzony przez Arty Parera, 
• Radio Verte,program ekologiczny prowadzony przez dziennikarkę Catherine Laurens
• Le Magazine du Pays Basque, Magazyn z Kraju Basków autorstwa René Hervé
• Discotissimo, dyskoteka i jej DJ Yannick Chevalier

Mimo zmian i poprawy dalsze losy stacji stały pod znakiem zapytania. 12 września 1979 roku Rada Generalna postanowiła powołać własną, andorską radiofonię i nie odnawiać koncesji z dwoma od lat wojującymi ze sobą stacjami. Do obu przedstawicieli stacji zostały wysłane zawiadomienia w tej sprawie.


Jean Delvigne zaproponował przejęcie przez Andorczyków Radio Anndora, ale ci nie zgodzili się. Zmęczeni sąsiadami i ich wiśniami, chcieli uwolnić się zarówno od Francuzów jak i Hiszpanów. Przeciwni byli też temu pomysłowi Hiszpanie. Zażądano od Delvigne przekazania im inwentarza stacji, na co uzyskali odpowiedź, że prośba jest bezprzedmiotowa.

Fala napięć wybuchła na liniach SOFIRAD-Rada Generalna, Radio Andorra-EIRASA. W nie najweselszym nastroju przyszło stacji obchodzić swoje 40-lecie istnienia.Mimo to na antenie rozbrzmiewały wspominkowe audycje, a gościem honorowym była Victoria Zarzano. Po raz kolejny też zmieniono logo stacji.

Cisza w eterze. Radio Andorra składa broń

Rok 1980 minął wszystkim pod znakiem inwentaryzacji, petycji i manifestów. Dyrekcja i zarząd pisali listy i prosili wszystkie możliwe jednostki nadrzędne o przedłużenie koncesji stacji, która nie poddała się przecież francuskiemu rządowi i niemieckiej agresji, a słyszalna była prawie w całej Europie i znana za oceanem. Nic to nie pomogło.

Na antenie nie wspominano o kłopotach i możliwości zamknięcia radia. Pracownicy robili swoje. Poszerzono czas antenowy sekcji informacyjnej, wprowadzono nowe programy z wiadomościami jak L’Actualite au Femini (Wiadomości dla kobiet), a sekcja gier i teleturniejów Mer et Montage uruchomiła nowe pozycje. Przyjęto także nowych prezenterów (Corinne, Benoit Laurent, Pierre Alexis).

W styczniu 1981 roku po raz ostatni kierownictwo Radio Andorra ponawia propozycję przejęcia stacji przez Andorę. 10 stycznia parlament przeprowadza głosowanie, jest 14:14. W takiej sytuacji ostateczny głos należy do syndyka, a ten mówi NIE.

Nowy biskup d’Urgell, EIRASA i rząd hiszpański, nie mogąc kontrolować stacji odwrócili się plecami do zaistniałej sytuacji. Na domiar złego, każda ze stron zaczęła żądać tego co jej się należy. Biskupstwo przestało przyjmować opłaty, rząd zablokował konta bankowe, a 23 marca o godzinie 20:30: pojawił się w stacji hiszpański administrator, żądając od pracowników podpisania pisma, potwierdzającego jego wyłączną władzę nad stacją. Wszyscy odmówili. Radio Andorra zostało samo.

2 kwietnia 1981 roku program zaczął się jak zawsze o 6:00 muzyką i wiadomościami prezentowanymi przez Benoita Laurenta. Do 21:30 wszystko przebiegało według ramówki. Po ostatnich dźwiękach Le Magazine des Vallées D’Andorre przed mikrofonem zasiadł dyrektor stacji Gilles Marquet, który poinformował wszystkich o zaistniałej sytuacji i o zamknięciu stacji. Podziękował i pożegnał w imieniu całego zespołu wszystkich słuchaczy. Potem w eter popłynął hymn Andory i radio zamilkło.

Andora pamięta

Słuchacze byli oszołomieni i zbulwersowani. Zaczęli pisać pisma, petycje, zawiązał się nawet komitet obrony radia. Ponieważ Sud Radio (Andorradio) nadal nadawało, Jean Delvigne nakazał wznowieni nadawania. 8 kwietnia po południu. Radio Andorra ponownie powitało słuchaczy swoim Aqui Radio Andorra. Niestety dzień później, o 19:00 do studia wtargnęła policja i od 20:50 na łączach znów słychać było tylko trzaski i szumy. 10 kwietnia wszystkie obiekty stacji zostały przekazane władzom Andory.

38 osób, pracowników stacji do listopada 1981 trwało na swoich stanowiskach licząc,że uda się wznowić nadawanie.  Walka o radio trwała kolejne 3 lata. W 1984 roku rozbłysła iskra nadziei ale szybko zgasła. Choć radio zamilkło to problem pozostał…Co zrobić z budynkami, studiami, nadajnikiem? Spadkobiercy Trémouleta twierdzą, że to ich majątek, EIRASA, że ich własność, rząd hiszpański, że dziedzictwo narodowe…a żadna ze stron nie umiała porozumieć się z władzami Andory.

W 1991 roku pożar strawił studio Roc des Analletes, które przez ponad cztery dekady tworzyło programy słyszalne w całej Europie. Dopiero w 2008 roku nadajnik Encamp z budynkiem został oficjalnie własnością Księstwa Andory. Rok później, 5 lutego 2009 roku ministrowie spraw zagranicznych Andory i Hiszpanii podpisali porozumienie, które zakończyło 28-letni spór o schedę po Radio Andora. Wraz z nadajnikiem i budynkiem stacji Księstwo Andory przejęło zbiór 35.000 płyt winylowych, 200.000 nagrań oraz wszystkie dokumenty radia.


W 2011 roku wyremontowano budynek a w 2013 roku powstał projekt muzeum radia w Encamp. Inaugurację zaplanowano na 2016 rok, ale nie udało się. Drugi termin to 2019 rok, w 80 rocznicę powstania stacji, ale obecność azbestu w nadajniku i pandemia wirusa COVID19 pokrzyżowały plany. Muzeum jest, ale nie można go zwiedzać. Dostęp do wszelkich archiwów drukowanych i dźwiękowych zapewnia strona internetowa https://www.aquiradioandorra.com/index.html

Choć wielki pechowiec zamilkł, to jego legenda pozostała nie tylko wysoko w Pirenejach ale i w całej Europie. Andora też pamięta. 

Kalendarium Ràdio Andorra:

• 1935, 15 sierpnia - Bonaventura Vila Ribes otrzymuje koncesję na budowę stacji radiowej w Andorze
• 1936 - prawa do koncesji przejmuje Jacques Trémoulet
• 1939, 7 sierpnia - Inauguracyjny program Radio Andorra
• 1939, 28 sierpnia - 1940, 3 kwietnia - przerwa w nadawaniu z powodu wybuchu II wojny światowej
• 1940 - Jacques Trémoulet jedynym właścicielem stacji
• 1942 - nowa siedziba stacji w stolicy kraju
• 1946 - program nadawany w dwóch blokach antenowych
• 1950 - pierwsze audycje własnej produkcji
• 1953, czerwiec - “Wojna owiec”
• 1953, 15-22 czerwca - przerwa w nadawaniu programu od 20:00 do 23:00
• 1954, 1 lipca - powstanie agencji reklamowej Radio Andorra, Publi-Ondes
• 1954, lipiec - jeden blok nadawania (12:00-24:00)
• 1955 - otwarto studia dla zwiedzających
• 1955, czerwiec - powstał hiszpański Klub Przyjaciół Radia Andorra i miesięcznik “La Voz de Radio Andorra”
• 1958, styczeń - blok poranny
• 1960 - pierwsze duże zmiany w stacji i nowe logo
• 1961 - program trwał od 7:00 do 24:00
• 1961 - wydanie pierwszej płyty z muzyką Radio Andorra
• 1961, 1 lutego - pierwszy blok informacyjny (kultura)
• 1961, 28 marca powstanie firmy ERISA oficjalnego hiszpańskiego reprezentanta stacji Radio Andorra
• 1966 - pierwszy serwis informacyjny (sekcja hiszpańska)
• 1967 - profesjonalni dziennikarze na antenie radia
• 1974 - próba sprzedaży stacji
• 1975 - ruszył serwis Radio Andorra International
• 1977 - pierwszy prawdziwy serwis informacyjny
• 1979, sierpnia - jubileusz 40-lecia stacji
• 1979, 12 września - parlament Andory podejmuje decyzję o nie odnawianiu koncesji na nadawanie
• 1981, 2 kwietnia - ostatni program Radio Andorra
• 1981, 8 kwietnia - próba wznowienia nadawania co zaowocowało dzień później wtargnięciem policji
• 1981, 10 kwietnia - przekazanie stacji władzom Andory, radio umilkło na zawsze

źródła:

• https://podroztrwa.pl/andora-ciekawostki/
• https://ca.wikipedia.org/wiki/Ràdio_i_Televisió_d%27Andorra
• https://www.aquiradioandorra.com/tremoulet_jacques.html
• https://www.andorradifusio.ad/
• http://f5nsl.free.fr/andorre/histoireg.html
• https://www.aquiradioandorra.com/vila-ribes_bonaventura.html
• https://www.creditandorragroup.com/sites/default/files/pdf/Radio%20Andorra_revisat%20gener%202014_.pdf
• http://guiadelaradio.com/correos-de-andorra-dedica-un-sello-a-victoria-zorzano-locutora-de-radio-andorra
• https://www.radiotsf.fr/pendant-la-guerre-radio-andorre/
• http://diposit.ub.edu/dspace/bitstream/2445/42617/1/01.EGQ_1de10.pdf
• https://www.creditandorragroup.com/sites/default/files/pdf/Radio%20Andorra_revisat%20gener%202014_.pdf
• https://www.aquiradioandorra.com/biographies.html
• https://www.aquiradioandorra.com/chronologie_par_decennies.html
• https://www.bondia.ad/cultura/radio-andorra-cada-primer-dissabte-de-mes
• https://www.elperiodic.ad/noticia/33729/radio-andorra-nqui-testima
• https://www.govern.ad/cultura/item/3522-avui-se-celebra-per-primera-vegada-el-dia-mundial-de-la-r%C3%A0dio
• http://diposit.ub.edu/dspace/bitstream/2445/42617/1/01.EGQ_1de10.pdf