W obcym języku łatwiej kłamać i przeklinać. Jest naukowy dowód

ilustracja: DALL-E

Dr Rafał Muda z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego w ramach pracy doktorskiej badał, jak na nasze decyzje wpływa to, że podejmujemy je na podstawie informacji dostarczonych w języku obcym, którego nauczyliśmy się np. w szkole; na ile decyzje te będą inne, niż gdybyśmy musieli zdecydować, analizując sytuację przedstawioną w języku ojczystym. Wyniki przedstawił w czterech artykułach, które ukazały się w pismach naukowych, m.in. Cognition oraz Journal of Experimental Psychology.

– Tematyka mojej pracy wpisuje się w obszar intrygujący psychologów, który jest bliski każdemu z nas: jak ludzie podejmują codzienne decyzje i jak czynniki takie jak emocje, zdolności poznawcze czy właśnie język, którym się posługujemy, kształtują postrzeganie rzeczywistości – powiedział PAP dr Muda.

Jak podkreślił, odpowiedzi na te pytania mają duże znaczenie w erze globalizacji, gdzie codziennie podejmujemy decyzje w wielojęzycznych kontekstach.

– Intuicyjnie powiedzielibyśmy, że nie jest ważne, w jakim języku podejmujemy decyzje, bo teoretycznie za każdym razem powinny być one takie same. Są przecież przejawem naszych preferencji, wartości, tego co lubimy. Badania pokazują jednak, że w niektórych przypadkach jest inaczej – zaznaczył psycholog z Uniwersytetu Wrocławskiego.

Wcześniejsze badania pokazywały, że gdy komunikujemy się w języku obcym wyrażenia i sytuacje naturalnie wysoko nacechowane emocjami zaczynają być postrzegane jako mniej pobudzające.

– Wyrażenie: I love you, choć znaczeniowo takie samo, emocjonalnie wybrzmi inaczej niż gdy powiemy: kocham cię. Podobnie, gdy używa się języka obcego łatwiej jest przeklinać czy kłamać – wyjaśnił dr Muda. – Inne badania pokazują również, że łatwiej jest opowiadać w języku obcym o trudnych, traumatycznych przeżyciach, co znajdować może zastosowanie w terapii.

Badania wykazały, że podejmowanie decyzji w języku obcym nie tylko zmienia intensywność emocji, ale także wpływa na naszą zdolność do analizowania problemów i wybierania rozwiązań. Wyniki pokazują, że używanie języka obcego wpływa na podejmowane decyzje w sposób selektywny, zmieniając nasze reakcje emocjonalne i poznawcze w zależności od kontekstu.


Na przykład w dylematach moralnych osoby analizujące zadanie zaprezentowane w języku obcym w mniejszym stopniu zwracały uwagę na normy społeczne i konsekwencje swoich działań. Badani mieli rozstrzygnąć m.in. znany eksperyment myślowy określany jako dylemat wagonika, w którym wagonik kolejki pędzi w dół po torach, a na jego drodze jest pięć osób przywiązanych do torów; obserwator może przestawić zwrotnicę i skierować wagonik na inny tor, do którego przywiązany jest jeden człowiek. Jak się okazało, w trakcie rozwiązywania zadań w języku obcym badani mieli osłabione zarówno reakcje emocjonalne, jak i przykładali mniejszą wagę do wyrządzania szkody innym.

W decyzjach ryzykownych używanie języka obcego nie zawsze zmieniało podejmowane decyzje, co pokazuje, że efekt ten nie działa uniwersalnie. Wyniki badań nie pokazały różnic w chęci uczestników do hazardu, w postrzeganym prawdopodobieństwie wygranej lub w podekscytowaniu ryzykowną grą pomiędzy osobami podejmującymi decyzje na podstawie danych w języku obcym i ojczystym.

W przypadku rozumowania logicznego dokładność myślenia była niższa w języku obcym niż w ojczystym. Według badacza wskazuje to, że używanie języka obcego może zwiększać obciążenie poznawcze, co osłabia zdolność do analizy złożonych problemów.

– W dynamicznym świecie, w którym interakcje międzykulturowe są codziennością, zrozumienie jak język wpływa na decyzje w kontekstach takich jak negocjacje biznesowe, polityka czy wymiar sprawiedliwości może prowadzić do budowania bardziej świadomego i skutecznego dialogu między ludźmi – podkreślił psycholog.

Badania otwierają więc drzwi do zastosowań w rzeczywistych sytuacjach, takich jak edukacja czy projektowanie interfejsów językowych w kontekstach wielokulturowych. Wcześniejsze badania wprawdzie sugerowały, że decyzje podejmowane w oparciu o dane w języku obcym są m.in. mniej emocjonalne, ale brakowało solidnych dowodów empirycznych na potwierdzenie tych teorii. Badania dr. Mudy to pierwsza próba kompleksowego przetestowania mechanizmów leżących u podstaw tego zjawiska.

– Zastosowałem unikalne techniki eksperymentalne, które pozwoliły oddzielić różne procesy – emocjonalne i poznawcze – by dokładnie zbadać, co napędza nasze decyzje – opisał badacz. – Przykładem jest manipulowanie scenariuszami w taki sposób, aby wywołać różne poziomy motywacji moralnych.

Dr Rafał Muda w 2024 roku za rozprawę doktorską, w której badał podejmowanie decyzji w języku obcym, otrzymał nagrodę Prezesa Rady Ministrów.

źródło: PAP Nauka w Polsce