1.10.2018 Warsztat reportera
Readability, czyli czytelność tekstu. Narzędzia dla dziennikarza
Bartłomiej Dwornik

Cleverbot potrafi udawać człowieka podczas rozmowy. Algorytmy są w stanie napisać składną relację z meczu piłkarskiego albo sesji na giełdzie. Na początku 2016 roku komputer podjął się nawet napisania powieści. I prawie wygrał konkurs literacki w Japonii. Maszyny coraz śmielej poczynają sobie na gruncie, który do tej pory wydawał się zarezerwowany wyłącznie dla ludzi.
Czy kiedyś wyprą nas z dziennikarstwa całkowicie? Oby nie. Póki co przewagą człowieka jest wyobraźnia i zdolność myślenia abstrakcyjnego. Tego maszyny - chyba - jeszcze nie potrafią. Ale mogą pomóc człowiekowi w ubraniu myśli w taki sposób, aby były zrozumiałe i czytelne. Bo maszyny potrafią zmierzyć i stosować zasady readability, czyli czytelności, spójności i atrakcyjności tekstu.
W codziennej, dziennikarskiej pracy często na te zasady nie zwracamy większej uwagi. A warto je stosować z kilku powodów. Treść przygotowana zgodnie z regułami czytelności:
- jest łatwiej przyswajalna przez odbiorcę,
- jej czytanie nie męczy wzroku,
- jest wyżej oceniana przez algorytmy Google i lepiej pozycjonowana w wynikach wyszukiwania.
Wśród zasad readability można wskazać te typograficzne, związane z krojem i wielkością czcionki, odstępami między liniami i akapitami tekstu czy kontrastem koloru tła z treścią. Istnieje też kilka zasad bardziej merytorycznych. I nimi właśnie się zajmiemy.
Zasady czytelności
Żeby tekst był przyjazny dla czytelnika i możliwie łatwy w odbiorze, trzeba pamiętać o kilku kwestiach:
- Stosować akapity i śródtytuły
Niesformatowany tekst, tak zwana “blacha” męczy wzrok i podświadomie odstrasza. Dlatego warto dzielić go na akapity. Każdy optymalnie powinien mieć 4-5 linijek. Tematyczne bloki informacji warto poprzedzać wyraźnie zaznaczonym śródtytułem. - Korzystać z pogrubień i list
Dane statystyczne i wszelkiego rodzaju wyliczanki łatwiej się przyswaja i zapamiętuje, kiedy przedstawione są w formie usystematyzowanej. Dlatego dobrze jest stosować w takich wypadkach listy. Dodatkowo, dzięki nim tekst wygląda po prostu atrakcyjniej. Najważniejsze elementy tekstu, na które autor chce zwrócić szczególną uwagę czytelnika, warto pogrubić. Dzięki temu łatwiej je zauważyć i zapamiętać. - Nie przesadzać z długością zdań
Jedna z zasad czytelności mówi, że zdanie nie powinno mieć więcej niż 20 wyrazów. Dłuższe konstrukcje mogą utrudniać zrozumienie treści. Dlatego tam gdzie to możliwe, lepiej ich unikać. - Unikać trudnych słów i skomplikowanych znaczeń
Jednym słowem - im prościej, tym lepiej. Oczywiście w granicach rozsądku. Nie każdy temat da się przedstawić równoważnikami zdań na poziomie szkolnego elementarza.
Ostatni punkt wydaje się najtrudniejszy. Przynajmniej z pozoru. Bo jak ocenić, kiedy tekst jest już zbyt skomplikowany, a kiedy jeszcze granicy przesady nie przekroczył? Tutaj właśnie przychodzą nam z pomocą maszyny.
Narzędzia wspierające readability
Istnieje kilka bardzo przydatnych programów, które ocenianiem wspomnianego stopnia komplikacji się zajmują. Do oceny poziomu przystępności tekstu wykorzystują algorytmy badające tak zwany FOG Index, czyli indeks mglistości. Mierzony jest w skali od 1 do 18+. Wynik w uproszczeniu oznacza liczbę lat edukacji, niezbędną do zrozumienia tekstu. Dla tekstów dziennikarskich zalecany jest wynik w okolicach 10 punktów.
- 1-6 to język zrozumiały dla uczniów szkoły podstawowej,
- 7-9 to język zrozumiały dla uczniów gimnazjum,
- 10-12 to język zrozumiały dla uczniów szkół średnich,
- 13-17 to język zrozumiały dla studentów,
- 18 i więcej to język zrozumiały dla osób z wyższym wykształceniem.
Drugim systemem mierzenia czytelności tekstu jest FRES - indeks czytelności Flescha. Skala tego indeksu jest malejąca, od 100 do 0. Im niższa wartość, tym tekst jest trudniejszy w odbiorze. Dziennikarski tekst powinien mieć w granicach 70 punktów.
- 90-100 to język zrozumiały dla uczniów szkoły podstawowej,
- 70-90 to język zrozumiały dla uczniów gimnazjum,
- 60-70 to język zrozumiały dla uczniów szkół średnich,
- 30-60 to język zrozumiały dla studentów,
- 0-30 to język zrozumiały dla osób z wyższym wykształceniem.
Zarówno FOG index jak i indeks FRES zostały opracowane dla języka angielskiego, jednak istnieje kilka wartych polecenia narzędzi, które dostosowane zostały do właściwości języka polskiego.
Logios.pl
Aplikacja opracowana przez Pracownię Prostej Polszczyzny Uniwersytetu Wrocławskiego. Obecna wersja korzysta z indeksu FOG-PL, czyli indeksu mglistości, dostosowanego do specyfiki polszczyzny.
Jasnopis.pl
Rozbudowane, choć wciąż prototypowe narzędzie, opracowane przez ekspertów Uniwersytetu SWPS. Stopień skomplikowania tekstu ocenia zarówno pod kątem indeksu FOG, jak i przystosowanego do polszczyzny indeksu Pisarka. Jasnopis podaje też statystyki na temat ocenianego tekstu i potrafi zasugerować zmiany i poprawki.

YoastSEO
Wtyczka do WordPressa, dla której warto zainstalować ten CMS choćby miał się do niczego innego nie przydać. Narzędzie opracowane przez firmę Yoast BV sprawdza tekst pod kątem wielu parametrów dotyczących zasad czytelności. I co najważniejsze, sugeruje poprawki. Choć nie jest doskonałe, działa również w wersji polskojęzycznej.

Dla tekstów anglojęzycznych warto wypróbować również inne narzędzia:
- Readability Test Tool (webpagefx.com)
- Hemingway Editor (hemingwayapp.com)
- Typely (editor.typely.com)
- Gunning Fox Index (gunning-fog-index.com)
Dzięki tym wszystkim aplikacjom nie tylko łatwiej tworzyć treści przyjazne i czytelne dla użytkownika. Łatwiej też je później pozycjonować. Algorytmy Google lubią treści spełniające standardy czytelności. Strony z takimi treściami - o ile przygotowane zostały zgodnie z zasadami pozycjonowania SEO - będą zajmować lepsze pozycje w wynikach wyszukiwania.
Więcej na temat zasad tworzenia treści do internetu, pozycjonowania i content marketingu prezentuję podczas szkoleń. Zapraszam więc na szkolenia i warsztaty na wynos. A jeśli znacie inne, warte uwagi narzędzia pomagające w poprawieniu czytelności treści - podzielcie się nimi w komentarzu!
PRZERWA NA REKLAMĘ
Najnowsze w dziale Warsztat reportera:
Pułapka heurystyki w mediach. Jak krzykliwe nagłówki wzmacniają strach
Bartłomiej Dwornik
Negatywny przekaz, bazujący na emocjach, zwiększa poczucie zagrożenia nawet o 57%. Dlaczego newsy o katastrofie lotniczej skłaniają inwestorów do ucieczki od akcji przewoźników, a relacje z miejsc powodzi wzmagają obawy przed kolejną? To irracjonalny, ale prosty i zbadany mechanizm.
Jak pozycjonować stronę pod LLM? Optymalizacja treści pod AI
Zachariasz Kijak
Gwałtowny rozwój sztucznej inteligencji sprawił, że o nurtujące nas kwestie coraz chętniej pytamy narzędzia AI. Często „dogadujemy” się z nimi łatwiej niż z wyszukiwarką. Duże modele językowe, tzw. LLM-y, odpowiadają na pytania szybko i szczegółowo. Czy to oznacza, że już niedługo usługę SEO zastąpi „LLMO”?
Chronemika, czyli język czasu. Oto, co mówi o tobie twój zegarek
Bartłomiej Dwornik
Wchodzisz punktualnie, patrzysz na zegarek, czekasz pięć minut, po czym wychodzisz. Ktoś inny spóźnia się pół godziny i zachowuje, jakby to on musiał na ciebie czekać. Czas w komunikacji to narzędzie, broń i wyznacznik statusu. Witaj w świecie chronemiki. Nauki o tym, jak czas wpływa na relacje między ludźmi.
Podobne artykuły:
Jak działa ChatGPT, Google Gemini i inne Duże Modele Językowe LLM
Krzysztof Fiedorek
Te potężne algorytmy potrafią generować teksty, tłumaczyć języki, pisać różnorodne rodzaje kreatywnych treści oraz odpowiadać na Twoje pytania w sposób, który często przypomina rozmowę z człowiekiem. Ale jak to możliwe, że maszyna potrafi tak dobrze naśladować ludzką inteligencję?
Studia dziennikarskie - iść czy nie iść?
Patrycja Kierzkowska
Moja wiedza na temat studiów dziennikarskich pochodzi od osób, które studiowały ten kierunek i każdy mówi, że lepiej iść na inne studia.
Rola tradycyjnych mediów w public relations
Flor Calveiro
Najnowsze badania trendów Worldcom PR Group EMEA pokazały, że mimo rosnącego znaczenia social media, pozycja "tradycyjnych" mediów jest niezachwiana i nadal odgrywa kluczową rolę w działaniach public relations.
Ofiarnik i ofiara
Katarzyna Bocheńska
Wywiad z Magdaleną Hodalską, autorką niezwykłej książki "Korespondent wojenny. Ofiarnik i ofiara we współczesnym świecie".