Jak #MeToo zmieniło dziennikarstwo. Raport Reporterów bez Granic

ilustracja: Bing AI

Ruch #MeToo na zawsze zmienił krajobraz medialny, otwierając przestrzeń dla dyskusji na temat przemocy ze względu na płeć oraz praw kobiet na całym świecie. Raport Journalism in the #MeToo Era opublikowany w październiku 2024 roku przez Reporterów bez Granic pokazuje, jak dziennikarstwo ewoluowało pod wpływem tego ruchu, wprowadzając zmiany strukturalne, rozwój nowych inicjatyw i sieci wsparcia, a także nowe zagrożenia dla dziennikarzy. W analizie tej przyjrzymy się, jak ruch #MeToo wpłynął na media oraz jak dziennikarze adaptują się do nowych wyzwań i możliwości.

Nowe media i inicjatywy feministyczne

Jak podkreślają autorzy raportu Reporterów Bez Granic, od 2017 roku powstały liczne media specjalizujące się w tematyce praw kobiet, przemocy ze względu na płeć oraz zagadnieniach genderowych. Czasopisma, jak francuskie La Déferlante czy somalijskie Bilan Media, stały się przestrzenią dla reportaży, które wcześniej rzadko trafiały na pierwsze strony gazet. „#MeToo pomogło nam stworzyć media feministyczne” – przyznaje Marie Barbier, współredaktorka La Déferlante. Magazyn ten, założony częściowo dzięki kampanii crowdfundingowej, sprzedaje 20 tysięcy egzemplarzy na każdą edycję, co pokazuje wzrost zainteresowania dziennikarstwem feministycznym.

Bilan Media, pierwsze niezależne media online prowadzone przez kobiety w Somalii, powstało w 2022 roku. Dzięki nim udokumentowano tematy, które wcześniej były pomijane, takie jak przestępstwa seksualne w sierocińcach w czasie pandemii COVID-19. Również w Ameryce Łacińskiej, AzMina, magazyn internetowy z Brazylii, zmienił sposób, w jaki opisywane są kobiety w mediach – odrzucając opisy w stylu „zbrodnia z namiętności” na rzecz profesjonalnego języka.

• La Déferlante we Francji – 20 tys. egzemplarzy na edycję
• Bilan Media w Somalii – raporty o kryzysie opioidowym wśród młodych kobiet
• AzMina w Brazylii – badania nad przemocą domową i kontaminacją rtęcią wśród rdzennej ludności

Reorganizacja redakcji i nowe role

Ruch #MeToo wpłynął również na zmiany strukturalne w newsroomach. Pojawiły się nowe stanowiska, jak redaktorzy ds. gender, którzy dbają o równowagę płci i sprawiedliwe przedstawianie mniejszości. New York Times jako jeden z pierwszych mianował redaktora ds. gender, odpowiedzialnego za zapewnienie równości płci w artykułach i wizualizacjach. Podobne stanowiska pojawiły się m.in. w El País oraz BBC, gdzie redaktorka ds. gender, Megha Mohan, koncentruje się na prawach kobiet, mniejszościach seksualnych i etnicznych.

Raport "Journalism in the #MeToo Era" wskazuje, jak rola ta zmienia newsroomy, wymagając, aby przy tworzeniu artykułów uwzględniać głos kobiet i mniejszości. Agence France-Presse (AFP) przeprowadziła wewnętrzne badanie, które doprowadziło do aktualizacji wytycznych redakcyjnych, m.in. poprzez unikanie stereotypów i zwiększenie liczby ekspertek w artykułach.

Medium	Nowe stanowisko	Cel
New York Times	Redaktor ds. gender	Równa reprezentacja płci i mniejszości w mediach
BBC	Redaktorka ds. gender	Skupienie się na prawach kobiet, mniejszościach seksualnych i etnicznych
Agence France-Presse	Zastępca redaktora ds. różnorodności	Zwiększenie obecności kobiet w mediach i unikanie stereotypizacji

Sieci wsparcia i transgraniczne śledztwa

Jednym z najważniejszych osiągnięć #MeToo jest wzrost liczby międzynarodowych sieci dziennikarzy, którzy zajmują się przemocą ze względu na płeć. Sieci te, takie jak Youpress, umożliwiają prowadzenie wielkoskalowych śledztw na temat feminicydów i innych form przemocy wobec kobiet. Badanie Femmes à abattre („Kobiety przeznaczone do zabicia”), zainicjowane przez Youpress, zgromadziło dane na temat blisko 300 aktywistek zamordowanych w 58 krajach. „Nasze śledztwa dokumentują ogromne problemy i wpływają na zmiany polityczne” – mówi Brigitte Leoni, dokumentalistka zaangażowana w rozwój sieci.

• Youpress – śledztwo nad feminicydami w 58 krajach
• Cenozo (Burkina Faso) – tematy związane z miejscem kobiet w wyborach i produktami higienicznymi

Zagrożenia dla dziennikarzy zajmujących się przemocą ze względu na płeć

Niestety, wzrost liczby artykułów na temat praw kobiet nie obył się bez konsekwencji. Raport Journalism in the #MeToo Era pokazuje, że ponad 60% dziennikarzy zajmujących się przemocą ze względu na płeć stało się ofiarami cyberprzemocy. „Moje dane osobowe, numer telefonu i adres wyciekły do sieci” – opowiada Kiki Mordi, dziennikarka z Nigerii, której praca przyczyniła się do zmiany przepisów dotyczących molestowania na uczelniach. Konieczność częstych przeprowadzek oraz stosowanie fałszywych adresów stały się dla niej codziennością.


Również w Turcji i Francji dziennikarze spotykają się z cyberprzemocą i groźbami, zwłaszcza jeśli zajmują się tematyką nierówności płci. Hale Gönültaş, turecka dziennikarka, która pisała o losie jazydzkich kobiet, regularnie otrzymuje groźby śmierci. Z kolei we Francji Salomé Saqué, pracująca dla Blast, stawia czoła zmasowanym atakom w internecie.

• Kiki Mordi (Nigeria) – przeprowadzki z powodu cyberprzemocy
• Hale Gönültaş (Turcja) – groźby śmierci za opisywanie przemocy wobec kobiet

Katalizator zmian

Ruch #MeToo stał się globalnym katalizatorem zmian, które przekształciły dziennikarstwo w kierunku bardziej otwartego i świadomego podejścia do tematów związanych z prawami kobiet oraz przemocą ze względu na płeć. Zjawisko to nie tylko wzmocniło rolę dziennikarzy jako rzeczników zmian społecznych, ale także stworzyło przestrzeń dla nowych, feministycznych mediów, które nie boją się poruszać trudnych tematów i eksponować problemów dotąd ukrywanych na marginesie. Powstanie specjalistycznych stanowisk, takich jak redaktorzy ds. gender, wprowadziło profesjonalne standardy reprezentacji kobiet i mniejszości, co przekłada się na bardziej zróżnicowane i wiarygodne treści.

Analitycy Reporterów Bez Granic podkreślają, że jednak wraz z postępem pojawiły się też zagrożenia – od cyberprzemocy po groźby śmierci – wymierzone w dziennikarzy, którzy odważnie podejmują kontrowersyjne tematy. Pomimo ryzyka, organizacje medialne oraz sieci wsparcia, takie jak Youpress, wspierają dziennikarzy, umożliwiając im realizację śledztw o międzynarodowym zasięgu. Zmiany te udowadniają, że dziennikarstwo staje się nie tylko bardziej inkluzywne, ale też bardziej świadome społecznie, przyczyniając się do budowania środowiska, w którym głosy kobiet i mniejszości są coraz głośniejsze i bardziej widoczne.

Cały raport "Journalism in the #MeToo Era" można pobrać ze strony Reporterów Bez Granic:
https://rsf.org/en/voices-heard-repressed-rsf-s-new-report-journalism-metoo-era-calls-increased-support-journalists