Chłopcy Murrowa z CBS. Historia mistrzów omijania wojennej cenzury

Edward Murrow, fot. Pan American Coffee Bureau/Public Domain/Wikimedia

We wrześniu 1928 roku William S. Paley - milioner i producent cygar La Palina, kupił United Independent Broadcasters Inc., sieć szesnastu małych, niezależnych stacji radiowych, aby reklamować swoje wyroby. Szybko zorientował się, że zrobił dobry interes. Reklamy w radio przynosiły zysk nie tylko całej sieci, ale też jej właścicielowi. Zmienił nazwę firmy na Columbia Broadcast System i stał się prezesem całego przedsiębiorstwa. Tak oto narodziła się jedna z największych dziś stacji radiowo-telewizyjnych w USA, zwana w skrócie CBS.

W 1935 roku stacja była już na tyle znana i popularna, że chętnie współpracowali z nią dziennikarze z całych Stanów. Ale apetyt zarządu rósł wraz z rozwojem CBS. W tym czasie odpowiedzialnym za rekrutację był Edward Murrow, młody i ambitny dziennikarz, który do niedawna zajmował stanowisko dyrektora do spraw wywiadów. W 1937 roku wyjechał do Londynu, jako dyrektor operacyjny europejskiej filii CBS. Pierwszym dziennikarzem, którego pozyskał był William L. Shirer i to z nim stworzył duet, który uchodzi za prekursorów dziennikarstwa mediów elektronicznych (broadcast journalism).

Szalony pomysł na transmisje na żywo

William S. Paley szybko zamienił cygara na programy radiowe, które go bardzo fascynowały. W 1938 roku zaproponował Murrowowi program złożony z jednoczesnych transmisji z kilku miast. Był to pomysł trochę szalony ale wart ryzyka. CBS konkurowało w tym czasie z NBC (National Broadcasting Company) i miało dobre zaplecze techniczne. Paley zaryzykował, a Murrow i Shirer podjęli wyzwanie.


Na przygotowanie całości mieli tylko 8 godzin ale... 13 marca 1938 roku na antenie CBS miała miejsce historyczna relacja - Anschluss Austrii przez Rzeszę Niemiecką. Komentatorem na żywo z Wiednia był sam Edward Murrow. To wtedy po raz pierwszy mówił do mikrofonu a zaczął tak:

This is Edward Murrow speaking from Vienna... It`s now nearly 2:30 in the morning, and Herr Hitler has not yet arrived.

W kilku miastach europejskich gotowi do komentarzy byli dziennikarze biorący udział w tym przedsięwzięciu:

• William L. Shirer (CBS) w Londynie,
• Bob Trout (CBS) w Nowym Jorku,
• Edgar Ansel Mowrer (reporter Chicago Daily News) w Paryżu,
• Pierre J. Huss (reporter International News Service) w Berlinie.

Audycja była wielkim sukcesem. Paley okrzyknięty został prekursorem transmisji radiowych, Murrow i Shirer dziennikarzami nowej epoki a w CBS do dnia dzisiejszego nadawane są tego rodzaju transmisje w programie World News Roundup. Grupę dziennikarzy, która wzięła udział w tym wydarzeniu świat nazwał The Murrow Boys (Chłopcy Murrowa).

Pierwszy newsroom w CBS

Po aneksji Austrii w tym samym roku i prawie w tym samym składzie był jeszcze “Kryzys w Czechach”. Zarząd CBS z Paley’em na czele zdawał sobie sprawę, że przyszłością stacji są programy informacyjne, a nie transmisje kulturalne, choć i te były ważne. Po raz pierwszy Murrow zebrał ekipę korespondentów, których do tej pory w CBS nie było, i to on stworzył pierwszy newsroom.

Mimo sukcesu pierwszej transmisji, dyrektor wiadomości CBS Paul White nie bardzo chciał zrezygnować z dotychczasowej polityki stacji, ale pod naciskiem i Murrowa, i samego Paleya w końcu zgodził się na “zespół informacyjny CBS”. Taka ekipa powstała w lipcu 1939 roku i jak się niedługo okazało, była to trafna decyzja.

Wybierając korespondentów do swojej grupy Edward Murrow nie patrzył na doświadczenie radiowe czy nawet dziennikarskie. Ważniejsze dla niego były inne kryteria:

• umiejętności analityczne,
• znajomość tematu,
• znajomość języka obcego,
• sposób przekazywania informacji.

Miał niesamowite wyczucie w tym względzie a chętnych do współpracy nie brakowało. W 1940 roku ścisłe grono współpracowników nadawało na falach eteru sprawozdania z okupowanej Europy a zarządzał wszystkim sam Murrow.

Dziesięciu chłopaków i jedna dziewczyna

Właściwie nikt nie wie kto nadał tej grupie przydomek “Chłopcy Murrowa”, ale nazwa przylgnęła do niej na tyle mocno, że nie zmieniono jej nawet wtedy, gdy do “chłopców” dołączyła jedyna kobieta. Ta silna ekipa korespondentów wojennych działała przez cały okres II Wojny Światowej:

• William L. Shirer - zatrudniony w sierpniu 1937 roku. Był pierwszym współpracownikiem Murrowa. Pracował w Berlinie, Wiedniu i Genewie. Do historii przeszły jego relacje z Berlina zarówno te o powstaniu nazistowskiej dyktatury, jak i te z pierwszego roku wojny (1940). Jeszcze w 1941 wydał książkę pt. "Powstanie i upadek Trzeciej Rzeszy", czytaną i cytowaną w pracach naukowych po dzień dzisiejszy.

22 czerwca 1940 roku. William L. Shirer przygotowuje relację z Compiègne o podpisaniu zawieszenia broni przez Francję i Niemcy, fot. Kreigsberichter Jager Oberkommando der Wehrmacht/Public Domain/Wikimedia

• Thomas Grandin - do ekipy dołączył wiosną 1939 roku. Nie był zawodowym dziennikarzem, ale przeważyły jego umiejętności językowe i doświadczenie w sprawach międzynarodowych. Mieszkał i pracował w Paryżu. Kiedy do miasta wkroczyli Niemcy, z powodów osobistych (jego żona była Romką) opuścił stanowisko i stolicę. Murrow rozumiał tę decyzję, ale inni, w tym Shirer, okrzyknęli go zdrajcą. W 1944 roku Grandin podjął pracę w ABC News i w czerwcu tegoż roku towarzyszył pierwszym żołnierzom amerykańskim, którzy wylądowali w Normandii, na plaży Omaha. Po wojnie zrezygnował całkowicie z dziennikarstwa.


• Larry LeSueur - zwerbowany późnym latem 1939 roku. Był korespondentem na wielu frontach. W 1941 roku został przydzielony do Moskwy i stąd płynęły jego relacje. Potem razem z Edwardem Murrowem i Erikiem Sevareidem relacjonował londyński After Dark. Był przy wyzwalaniu Paryża i obozów koncentracyjnych w Dachau i Mauthausen. Z 4 Dywizją Piechoty USA zszedł na ląd, na Utah Beach. Jest autorem książki Dwanaście miesięcy, które zmieniły świat (1943) i kawalerem Medalu Wolności, Francuskiej Legii Honorowej i Medalu wyzwolonej Francji. Po wojnie został korespondentem Białego Domu.


• Eric Sevareid - zatrudniony w lecie 1939 roku. On pierwszy poinformował świat o okupacji Paryża. Dołączył do grupy londyńskiej a w 1943 nadawał relacje z Birmy. 2 sierpnia tego roku w trakcie transmisji Hump (relacje z pokładów samolotów) jego Curtiss C-46 Commando uległ awarii a on sam zaginął. Wraz z załogą samolotu zostali odnalezieni przez ekipę ratunkową, a wydarzenie zostało uwiecznione w jego relacji. Komentował też walki partyzantów Tito z nieistniejącej już Jugosławii. Po wojnie pozostał w CBS, gdzie pracował do 1977 roku.


• Mary Marvin Breckinridge Patterson - zatrudniona jesienią 1939 roku. Jej zasięg działania to Skandynawia, Wielka Brytania, Belgia i Holandia. Była jedyną kobietą wśród “Chłopców Murrowa” i pierwszą kobietą-dyrektorem biura CBS (Amsterdam). Choć relacjonowała głównie tematy związane ze stylem życia i kulturą, radziła sobie świetnie z tematami politycznymi. Najsłynniejsza jej audycja dotyczyła nazistowskiej gazety Voelkische Beobachter. Mówiła o niej: "Motto tego ważnego oficjalnego dziennika to Wolność i Chleb - chleb wciąż jest". Mogła zamieścić ten komentarz, gdyż niemieccy cenzorzy przeoczyli taki “drobiazg” jak wolność. Zrezygnowała z pracy w CBS po ślubie z dyplomatą Jeffersonem Pattersonem w czerwcu 1940 roku i z powodu zakazów Departamentu Stanu USA, gdyż mąż pracował w Berlinie.


• Cecil Brown - zatrudniony w lutym 1940 roku. Był korespondentem w Rzymie. Kiedy otwarcie skrytykował reżim Benito Mussoliniego rząd włoski wydalił go z kraju. Stacja wysłała go wtedy do Singapuru. 10 grudnia 1941 roku relacjonował z pokładu krążownika HMS Repulse rejs dwóch jednostek mających przechwycić desant japoński. HMS Prince of Wales - druga jednostka, był nowym pancernikiem. O godzinie 3:13 nad ranem okręty zostały zaatakowane przez japońskie bombowce. Pierwszy na dno poszedł Repulse. Z 1309 marynarzy ocalało 513, w tym Brown. W 1942 roku wydał książkę Suez to Singapore, w której skrytykował działania Brytyjczyków na terenie Singapuru, za co uznany został persona non-grata. Z CBS odszedł we wrześniu w 1943 roku, po konflikcie z dyrektorem prasowym Paulem Whitem. Po wojnie współpracował z siecią radiową Mutual Network, NBC i ABC.


• Winston Burdett - zatrudniony wiosną 1940 roku. Nie przyznał się, że jest członkiem partii komunistycznej i szpiegiem. Pracując dla CBS przemieszczał się po Europie bez problemu. Pierwsze relacje nadawał ze Skandynawii, potem relacjonował inwazję Norwegii, odwrót państw osi w Afryce Północnej i wojenne zmagania na terenie Włoch i Sycylii. Za jego postawę i komentarze hitlerowcy wyrzucili go z Norwegii i Jugosławii. Wtedy osiadł w Turcji, w Ankarze. Tu została zamordowana jego żona. W 1951 złożył kwestionariusz lojalności, a w 1955 stanął przed Senacką Podkomisją Bezpieczeństwa Wewnętrznego, wyjaśniając swoją rolę jako szpiega i przyczyny śmierci żony. Pracował w CBS do 1978 roku.


• Howard K. Smith - dołączył do “Chłopców” w styczniu w 1940 roku w Berlinie. Był jednym z ostatnich dziennikarzy opuszczających to miasto kiedy USA przystąpiło do wojny. Jako jeden z nielicznych obcokrajowców dotarł do Berchtesgaden - siedziby nazistów i przeprowadził wywiady z samym Hitlerem, Goebbelsem i Himmlerem. Jednak kiedy nie zgodził się na propagandę niemiecką w swoich komentarzach, gestapo przejęło jego materiały i wydalono go z Niemiec. 6 grudnia 1941 roku przeniósł się do Szwajcarii. Po wyzwoleniu Francji zaczął nadawanie z Berna i Europy Wschodniej, a zimą 1944-1945 przekazywał relacje na żywo z Ardenów, z bitwy pod Bulge. Przeszedł z siłami alianckimi przez Ren aż do Berlina. Stąd w 1945 roku relacjonował kapitulację III Rzeszy. To dzięki niemu CBS w tym czasie stało się głównym źródłem informacji. Po wojnie był nadal korespondentem stacji. Działał w Londynie ale bywał też za “żelazną kurtyną”


• Charles Collingwood - zatrudniony zimą 1941 roku szybko objął rejon Afryki Północnej. Niespełna dwudziestopięcioletni, niedoświadczony korespondent poradził sobie wyśmienicie. W trakcie desantu na Normandię - był zaraz za żołnierzami. Jego raport z 6 czerwca 1944 roku dotarł jako pierwszy do słuchaczy, mimo iż po dwóch dniach. Kiedy dowiedział się, że Francuski Ruch Oporu walczy w Paryżu i wysyłane jest tam wsparcie, przygotował materiał, do którego dołączył adnotację ”wyemitować po wyzwoleniu Paryża”, ale nadgorliwy technik zrobił to od razu. I tak według relacji CBS Paryż wyzwolono 22 sierpnia 1944 roku, choć w rzeczywistości było to 25 sierpnia. Po wojnie pozostał w stacji ale przekwalifikował się na dziennikarza telewizyjnego.


• William Downs - rozpoczął pracę we wrześniu 1942 roku w Moskwie. Nie była to łatwa praca z powodu cenzury, którą objęto każdą, nawet najdrobniejszą notatkę prasową. Radził sobie jak umiał. Z wyzwolonego Stalingradu donosił tak: ”W okolicach Stalingradu są widoki, zapachy i dźwięki, które sprawiają, że chcesz płakać, krzyczeć i sprawiają, że boli cię brzuch".
  
  6 listopada 1943, po wyzwoleniu Kijowa, już cenzura nie była taka ścisła. Wywiad z jeńcami obozu koncentracyjnego Syrets był drastyczny. Nie wszyscy jednak uwierzyli w te okropności i zarzucali Downsonowi kłamstwa. Po froncie wschodnim podążył za kolegami na front zachodni. Mimo kilku dziennikarzy w tamtym regionie (LeSueur i Collingwood), w pewnym momencie był jedynym zagranicznym korespondentem CBS obejmującym kampanie Pierwszej Armii Kanadyjskiej, Drugiej Brytyjskiej, Pierwszej i Dziewiątej Amerykańskiej. Do końca wojny pozostał w Europie, komentując bitwę o Caen, wyzwolenie Paryża, bitwę pod Falaise. Opisywał przeprawę przez Waal w Nijmegen i bitwę pod Arnhem. Jako jedyny nadał komentarz z Hamburga, o kapitulacji miasta 3 maja 1945 roku. Po zakończeniu wojny w Europie został korespondentem w Azji Wschodniej.

8 maja 1945. Bill Downs komentuje na żywo z Lüneburg informację o kapitulacji Niemiec, fot Dennis Allen, II Armia Brytyjska/CC BY-SA 4.0/Wikimedia

• Richard C. Hottelet - ostatni z Murrow Boys, zatrudniony w styczniu 1944 roku. Był korespondentem w Normandii. Jeszcze przed pierwszym uderzeniem był na pokładzie bombowca kontrolującego teren. Relacjonował bitwę o Bugle, gdzie jego samolot został zestrzelony. Trafił wtedy do Belgii. Po zakończeniu wojny został oddelegowany do Moskwy. Przepracował w CBS 41 lat.

To była ścisła jedenastka, którą Murrow uważał za jedynych “Chłopców” i tak też o nich się wyrażał. Dlaczego akurat ci a nie inni zostaje tajemnicą szefa. Kiedy Mary Marvin Breckinridge Patterson zrezygnowała, nikt inny nie zajął jej miejsca.

Mistrzowie omijania cenzury

Wszyscy "chłopcy" znali Edwarda Murrowa, ale nie znali się nawzajem. Jedni przemieszczali się z miejsca na miejsce, inni nie opuszczali miast do których byli przydzieleni. Wszyscy jednak byli profesjonalistami w swojej pracy. Musieli umieć obejść cenzurę w kraju w którym pracowali. Każdy komentarz czy sprawozdanie musiało być zapisane w formie skryptu. Kiedy dziennikarz nadawał swoją relację, cenzor siedział z palcem na przycisku. Jeśli tekst komentarza odbiegał od skryptu wyłączano mikrofon. Mówiła o tym Mary Patterson, kiedy wspominała swoją audycję o Voelkische Beobachter. Mistrzem w omijaniu cenzury był Shirer. Potrafił tak konstruować zdania, że Niemcy dopiero po czasie dochodzili do wniosku, że dziennikarz im szkodził a nie chwalił.

Praca grupy była niebezpieczna, podobnie jak warunki w jakich pracowali. Byli wyrzucani z krajów przez reżimy tam panujące. Więziono ich i mordowano im bliskich. Brali udział w bitwach i nalotach. Ryzykowali życiem. Nadawali swoje relacje często z prowizorycznego studio, nie mogąc wykorzystać nagrań. Instrukcje otrzymywali w zwięzłej formie. Zazwyczaj ograniczały się do poinformowania o godzinie rozpoczęcia emisji. Granica błędu wynosiła 10 sekund. Nie słyszeli się nawzajem a jednak informacje przebijały się przez eter, mimo przerw w zasilaniu i przenośnych urządzeń.


Niejeden z nich miał większą wiedzę i bardziej analityczny umysł niż szef w Londynie, ale to on był koordynatorem transmisji i to bardzo dobrym. Czuwał logistycznie nad wszystkim i wszystkimi. Nie mógł wyjść z podziwu, że nikt nie zakłóca tych transmisji. Cenił swoich “chłopców” i pracę jaką wykonywali. Nie ingerował, ale wymagał aby pokazywali ludzką stronę wojny. Umiał nimi kierować, wydobywając to co umieją najlepiej. Mary Breckinridge była świetną dokumentalistą, Eric Sevareid nie miał radiowego głosu, ale jego relacje były jak poezja, brzmiały jakby czytał fragmenty książek, a Howard K. Smith to istna fryga. Przemieszczał się z miejsca na miejsce w zawrotnym tempie.

Losy Murrow Boys po wojnie

Po wojnie Murrow wspierał i pomagał swojemu zespołowi. Stał murem za Winstonem Burdettem, kiedy wyszło na jaw jego szpiegostwo. Dostarczył dokumenty na jego pracę dla USA w ramach “chłopców”. Tym którzy pozostali w CBS pomagał z racji zajmowanego stanowiska. Niektórzy zrezygnowali z radia na rzecz telewizji. Wielu z nich napisało książki o latach wojny. Spotykali się i wspierali wzajemnie.

Murrow Boys to grupa jedenastu osób ale dla Murrowa w tym czasie pracowali i inni dziennikarze CBS, których nigdy nie zaliczono do ścisłego grona “chłopców”.

• Batty Wason - administracja CBS nie chciała kobiet jako korespondentów, dlatego Batty, która prowadziła sekcję Skandynawską i nadawała odważne relacje z inwazji na Norwegię, musiała znaleźć zastępcę. Wyszkoliła Winstona Burdetta.
• Podobny los spotkał Helen Kirkpatrick, a swoją szansę dostał wtedy Charles Collingwood. Dlatego też odeszła Mary Breckinridge.
• Bil Shadel - współpracownik Howarda Smith i Erica Sevareida.
• Charles Shaw - współpracownik Edwarda Murrowa.
• Douglas Edwards - dziennikarz wiadomości World Today, a także World News Today.
• John Charles Daly - korespondent w Londynie, w Afryce Północnej i we Włoszech. Komentował incydenty George’a Pattona.
• Paul Manning - współpracownik Murrowa.
• George Moorad - korespondent w Szanghaju.
• Edwin Hartrich - współpracownik Billa Shirera w Berlinie. Nadawał większość transmisji w 1940 roku.
• Ned Calmer - dziennikarz CBS na terenie USA.

Po wojnie Edward Murrow wrócił do Nowego Jorku i nadal werbował dziennikarzy do CBS. Wielu z nich należało do grona przyjaciół szefa, ale elitarna grupa była tylko jedna i przestał istnieć wraz z zakończeniem wojny. O tej powojennej ekipie mówiono “druga generacja Boys”. Jak zwykle mając wyczucie skompletował Murrow silną, ambitną i oryginalną grupę do której należeli:

• David Schoenbrun - korespondent na terenie Francji.
• Daniel Schorr - transmitował relacje ze Związku Radzieckiego i z Niemiec.
• Alexander Kendrick - korespondent w Wiedniu, Wielkiej Brytanii, a później w Wietnamie. Był pierwszym biografem Murrowa.
• Robert Pierpoint - reporter wojenny z czasów wojny koreańskiej, potem został korespondentem Białego Domu w CBS News.
• George Polk - pracował na Bliskim Wschodzie i Turcji. Zginął w 1948 roku w trakcie wojny domowej w Grecji. Jego ciało znaleziono 16 maja. Miał skrępowane ręce i nogi i ranę postrzałową w głowie.
• Marvin Kalb - korespondent CBS z Moskwy i Waszyngtonu.

Ekipa Murrow Boys stała się bohaterem wielu opisanych i opowiedzianych historii. W latach pięćdziesiątych często wracano do przeżyć wojennych grupy. I w radio i w telewizji członkowie “chłopców” udzielali wywiadów, byli konsultantami lub nawet prowadzili własne programy (Charles Collingwood).

Do końca jednak ich praca i życie tamtych dni, owiana była dozą tajemniczości. Z “chłopcami” współpracowały ich żony i rodziny. Janet Brewster Murrow była korespondentem BBC i CBS. Pomagała mężowi w jego transmisjach. W 1969 roku przekazała niektóre dokumenty męża i swoje Uniwersytetowi Tufts i Mount Holyoke College. Wtedy to ujrzały światło dzienne nieznane epizody z czasów istnienia grupy. W oparciu o te dokumenty, w 1996 roku Lynne Olson i Stanley W. Cloud wydali książkę The Murrow Boys.

Kalendarium:

• 1938, 13 marzec - Anschluss Austrii - pierwsza transmisja”wiązana”na łączach CBS. Komentatorem z Wiednia był Edward Murrow. Pozostali nadawali z Paryż, Berlina, Londynu i Nowego Jorku. Po raz pierwszy pada określenie “Chłopcy Murrowa”.
• 1939 - oficjalne powstanie grupy informacyjnej zwanej potocznie “Murrow Boys” (William L. Shirer, Thomas Grandin, Larry LeSueur, Eric Sevareid, Mary Marvin Breckinridge).
• 1940, luty - do ekipy dołączają Cecil Brown i Winston Burdett.
• 1940, 8 lutego - historyczna transmisja Mary Breckinridge - "Niemieckie gazety".
• 1940, 22 czerwca - słynny komentarz Williama Shirera w sprawie upadku Compiegne.
• 1941 - podejmują współpracę Howard K. Smith i Charles Collingwood.
• 1941,10 grudnia - bezpośrednia relacja z pokładu krążownika HMS Repulse, tuż przed jego zatopieniem (Cecil Brown).
• 1942 - pojawia się w grupie William Downs.
• 1943 - relacje z Birmy Erica Sevareida w formie Hump, czyli z pokładu patrolującego samolotu.
• 1943, listopad - drastyczne relacje z wyzwolonego Kijowa W. Downsa.
• 1944 - dołącza ostatni z “chłopców”, Richard C. Hottelet.
• 1944, 6 czerwca - D-Day czyli lądowanie w Normandii. Relacje przekazywali: Larry LeSueur, Richard C. Hottelet, Charles Collingwood i William Downs niezależnie od siebie.
• 1944, 22 sierpnia - mylna transmisja Charlesa Collingwood o wyzwoleniu Paryża (25 sierpnia).
• 1944-1945 - relacje z Ardenów Howarda K. Smitha.

*****
źródła:

• https://dca.lib.tufts.edu/features/murrow/exhibit/boys2.html
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Ch%C5%82opcy_Murrowa
• https://en.wikipedia.org/wiki/Murrow_Boys
• https://www.youtube.com/watch?v=_KpUtbBgTp4