7.08.2006 Historia mediów
Historia prasy polskiej - lata 1815-1830
Krzysztof Dowgird
W 1830 r. w samej tylko Warszawie nakład prasy wynosił 2 200 000 egzemplarzy. Wykłady Magisterskiego Zaocznego Studium Dziennikarstwa na Uniwersytecie Warszawskim.
Prasa informacyjna
- Wzrosła znacznie oferta wydawnicza:
- w 1794 r . nakład prasy na ziemiach polskich w ciągu roku to 100 000 egz.
- W 1830 r. w samej tylko Warszawie 2 200 000 egz.
- Dlaczego?
- Z powodu liberalnych przepisów prawnych.
- Bo mimo, iż pod zaborami, Królestwo Polskie miało otrzymać dzięki ustaleniom Kongresu Wiedeńskiego jedną z najbardziej liberalnych Konstytucji w Europie.
- Był tam zapis o swobodzie słowa drukowanego.
- Uchylono cenzurę prewencyjną.
- Ale drukarz - wydawca otrzymał prawo dobrowolnego poddania się cenzurze, jeśli bał się, że popełni przestępstwo prasowe.
- Jednak prawo - prawem, z życie - życiem:
- Z każdym rokiem praktyka była coraz mniej przychylna wobec prasy.
- Rosjanie widzieli w prasie narzędzie antyrosyjskie.
- W tym czasie na zachodzie coraz większa popularność zdobywała sobie ideologia liberalna, która dotarła w końcu do Polski.
- Władze rosyjskie uznawały tę ideologię za wywrotową i antypaństwową.
- I doszło do konfliktu, w wyniku którego w 1819, czyli w 4 lata po uchwaleniu Konstytucji zawieszono prawo o zakazie stosowania cenzury prewencyjnej.
- Dalszy okres - to konflikt między Urzędem Cenzorskim a prasą.
- Pierwszy urząd cenzorski powstał na terenie UW, w Pałacu Kazimierzowskim (Józef Aleksander Szaniawski).
- Jednak te problemy nie zahamowały rozwoju prasy.
- Z każdym rokiem praktyka była coraz mniej przychylna wobec prasy.
- W tym okresie prasa się różnicuje:
- Nie tylko informacja - pojawia się także publicystyka.
- Specjalizacja prasy: satyryczna / kobieca / intelektualna itp.
- Z powodu liberalnych przepisów prawnych.
- Na rynku warszawskim panowały dwie gazety w pierwszuch miesiącach Królestwa Polskiego:
- "Gazeta Warszawska" Antoniego Lesznowskiego
- "Gazeta Korespondenta".
- Nie były one zbyt interesujące w pierwszym okresie - zawierały głównie wiadomości lokalne.
- Jedyną ciekawą formą, publicystyczną, były drukowane w latach 1816 - 1819 recenzje teatralne, podpisywane przez Towarzystwo Iksów (grupa anonimowych intelektualistów: Tadeusz Mostowski, Julian Ursyn Niemcewicz, Kajetan Koźmian, Stanisław Kostka Potocki, książę Adam Czartoryski).
- W tej sytuacji każda nowa inicjatywa mogła liczyć na sukces.
- 1 października 1816 r. ukazała się "Gazeta Codzienna, Narodowa i Obca".
- Nawiązywała tytułem do gazety wydawanej w czasie Sejmu Wielkiego.
- Założycielem był Bruno Kiciński.
- Jako dwudziestolatek związał się z powstającymi w Polsce kołami wolnomularskimi.
- Jego współpracownikiem był Tadeusz Morawski.
- Gazeta ta:
- Miała ciekawszy, dynamiczny układ.
- Zawierała świetną publicystykę (Kiciński, Morawski) o zabarwieni liberalnym.
- Publicystyka ta zwróciła uwagę władz (książę Konstanty).
- Taka linia polityczna szybko została zaakceptowana przez czytelników.
- Władze szukały pretekstu, by zamknąć pismo.
- Zakochany w pięknej, ale miernej aktorce generał Zajączek wynajmował klakierów, którym pewnego razu zrobiła psikusa grupa młodzieży, wygwizdując faworyzowaną lalunię.
- Zajączek wymógł na prezydencie Warszawy wydanie zakazu gwizdania w teatrze.
- W odpowiedzi Kiciński / Morawski opublikowali artykuł "O nadużyciach policji w państwie konstytucyjnym".
- Opublikowali też listy czytelników, aprobujących postawę redaktorów.
- Zajączek wydał decyzję o usunięciu z pisma jego szefów, a gdy to nie poskutkowało, w nocy w maju 1819 r. do redakcji wkroczyła policja i opieczętowała lokal.
- Incydent ten był pretekstem także do wydania zarządzenia wprowadzającego cenzurę prewencyjną.
- Było one sprzeczne z Konstytucją.
- Ale było realizowane konsekwentnie przez Józefa Aleksandra Szaniawskiego.
- Wcześniej wielki patriota, po powstaniu Królestwa Polskiego stał się całkowicie oddany władzom politycznym.
- Wielbiciel absolutyzmu, przeciwnik liberalizmu.
- Był bardzo wierzący i wszędzie podejrzewał spisek masoński.
- Stosował 3 kryteria: polityczne / ideologiczne / religijne.
- 1 października 1816 r. ukazała się "Gazeta Codzienna, Narodowa i Obca".
- We wrześniu 1919, już w warunkach cenzury, Kiciński i Morawski zaczęli wydawać "Orła Białego".
- Format książkowy.
- Nawiązywali do liberalnej publicystyki europejskiej.
- Próbowali propagować idee liberalne w państwie autorytarnym.
- To spowodowało konflikt.
- Wezwał ich książę Konstanty i dał im po twarzy.
- We wrześniu 1920 Kiciński i Morawski skapitulowali ze swoim "Orłem Białym".
- 1 stycznia 1921 r. ukazał się najdłużej ukazujący się w dziejach polskiej prasy dziennik "Kurier Warszawski" (18 lat bez przerwy).
- Apolityczny dziennik na popularnym poziomie.
- Odniósł sukces.
- 7 razy w tygodniu.
- Ale w momencie, gdy wszystko już było super, Bruno Kiciński sprzedał dziennik aktorowi Ludwikowi Dłuszewskiemu (?).
- Kontynuował linię pisma.
- Obniżył cenę pisma.
- Osiągnął 2000 egz. nakładu.
- Inna inicjatywa młodych literatów i publicystów warszawskich:
- Ksawery Gronikowski.
- Adolf Cichocki.
- Maurycy Mochnacki.
- 1 grudnia 1929 r. wydali " Kurier Polski"
- Nawiązujący tytułem do gazety wydawanej 100 lat wcześniej.
- Specjalizował się w recenzjach, pisanych głównie przez Mochnackiego.
Czasopisma społeczno - kulturalne i literackie
- Głównie czasopisma efemeryczne, ale ciekawe oryginalne, inspirowane prasą francuską.
- Propagowały ideologię liberalną.
- W styczniu 1815 r. wyszedł "Pamiętnik Warszawski"
- Był to rodzaj magazynu literacko - naukowo - publicystycznego.
- Redaktor naczelny: profesor UW Felix Bentkowski.
- Skupił całą elitę intelektualną Warszawy.
- Zawierał także przedruki z prasy szwajcarskiej i francuskiej.
- Pisał tam także Stanisław Kostka Potocki - epigon polskiego klasycyzmu.
- Mimo, że klasycyzujący, to "PW" wprowadził na forum dyskusji nowy nurt - romantyzm.
- Największe sukcesy "PW" odnosił w latach 1815 - 1820.
- W 1823 pismo zostało zlikwidowane.
- W 1817 r. wyszedł "Tygodnik Polski i Zagraniczny".
- Założony przez Brunona Kicińskiego i Józefa Drybczyńskiego.
- Robiony na wzór magazynów francuskich (różnorodność form).
- W 1820 Bruno zmienił tytuł i adresata:
- "Wanda"
- Pierwszy periodyk adresowany do kobiet.
- "Wanda" miała ciekawy dodatek humorystyczny redagowany przez Alojzego Żłókowskiego.
- Pisma te były niechętnie widziane przez cenzurę (Szaniawski) z powodu:
- Propagowania liberalizmu.
- Siania zgorszenia (erotyka).
- W 1825 r. pojawił się miesięcznik literacko - historyczny "Dziennik Warszawski".
- Pierwsze warszawskie pismo romantyczne.
- Redaktor naczelny: Maurycy Mochnacki, W 1826: Jan Kazimierz Odyniec.
- Prenumerowany głównie na Litwie, bo w Warszawie romantyzm się nie przyjmował.
- Drugie miejsce po Warszawie zajmował Kraków:
- Korzystał z dużej niezależności.
- Połowa nakładu wędrowała do Królestwa, na przykład do Warszawy.
- Więc te pisma były poddawane podwójnej cenzurze: krakowskiej i warszawskiej.
- Najlepiej szła "Gazeta Krakowska"
- Wychodziła dwa razy w tygodniu.
- Drukowała informacje, które nie zawsze mogła drukować prasa w Warszawie.
- Drugi wydawca krakowski, który odniósł sukces też w Warszawie, to Konstanty Majeranowski.
- W 1830 r. przejął "Gazetę Krakowską" i unowocześnił.
- Został także krakowskim cenzorem.
- I celowo puszczał kontrowersyjne teksty, żeby mieć lepszą sprzedaż w Królestwie Polskim.
- Ale w końcu wpadł, puszczając tekst, który rozwścieczył księcia Konstantego.
- Konstanty zakazał rozpowszechniania "Gazety Krakowskiej".
- Najłagodniejsza cenzura była w zaborze pruskim.
- Ale polska prasa rozwijała się tam najsłabiej.
- Powód: brak zaplecza intelektualnego.
- Jedynym liczącym się pismem była oficjalna, prorządowa "Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego".
- Novum było na tych terenach wydanie pisma literackiego "Mrówka Poznańska" (1921 r.).
Pozostałe części cyklu Historia prasy polskiej:
PRZERWA NA REKLAMĘ
Zobacz artykuły na podobny temat:
Czwarta władza w Ameryce: Nieodparty urok szklanego ekranu
Urszula Sienkiewicz
Wystarczyło kilka lat, by czołowe miejsce w amerykańskich domach zajął nowy bożek - telewizor. Artykuł udostępniony przez SAGA Foundation.
Financial Times. Historia gazety z własnym indeksem giełdowym
Małgorzata Dwornik
Pierwszy numer ukazał się 9 stycznia 1888 roku. Na czterech stronach, w sześciu kolumnach, redaktorzy oferowali czytelnikom przyjaźń i pomoc: “Uczciwego finansisty, godnego szacunku brokera, szanowanego maklera i prawdziwego dyrektora”. Dziś, po 120 latach Financial Times dostępny jest w 100 krajach świata, a liczba cyfrowych subskrypcji już od 2012 roku przewyższa drukowany nakład.
Historia "Tygodnika Wałbrzyskiego"
Krzysztof Buziałkowski
"Tygodnik Wałbrzyski" w sposób naturalny jest kontynuatorem i spadkobiercą ukazującej się od 1954 do 1993 roku "Trybuny Wałbrzyskiej". [Źródło: Tygodnik Wałbrzyski]
Lietuvos Aidas. Historia litewskiej gazety, która rodziła się trzy razy
Małgorzata Dwornik
O Lietuvos Aidas na Litwie mówi się czasem "Szkoła Narodu". Dziennik położył podwaliny pod wolne dziennikarstwo litewskie i w dużym stopniu przyczynił się do odbudowy państwowości. Pojawił się w 1918 roku. Kilka razy na całe lata znikał z rynku, by powracać i wyznaczać kierunek litewskiego dziennikarstwa.
The Fiji Times. Codziennie pierwsza gazeta na świecie
Małgorzata Dwornik
Od 152 lat są oczami, uszami i głosem tysięcy czytelników. The Fiji Times, pierwsza gazeta w historii tego wyspiarskiego kraju, nie stroni od polityki i potrafi sprzeciwić się każdej władzy. Nawet, jeśli grożą za to poważne konsekwencje.
Historia CNN. Tak powstała telewizyjna potęga Cable News Network
Małgorzata Dwornik
1 czerwca, rok 1980. Tego dnia o godzinie 17.00 David Walker i Lois Hart ogłosili światu start całodobowego kanału informacyjnego Cable News Network, czyli CNN.
Cenzura w NRD
Bartosz Rychlak
Jako jeden z krajów stowarzyszonych z Sowietami, Niemiecka Republika Demokratyczna w latach 1949-1990 skutecznie wprowadzała cenzurę.