Historia prasy polskiej - lata 1815-1830

Prasa informacyjna

• Wzrosła znacznie oferta wydawnicza:
  
  
  
  • w 1794 r . nakład prasy na ziemiach polskich w ciągu roku to 100 000 egz.
  • W 1830 r. w samej tylko Warszawie 2 200 000 egz.
  
  
• Dlaczego?
  
  
  • Z powodu liberalnych przepisów prawnych.
    
    • Bo mimo, iż pod zaborami, Królestwo Polskie miało otrzymać dzięki ustaleniom Kongresu Wiedeńskiego jedną z najbardziej liberalnych Konstytucji w Europie.
    • Był tam zapis o swobodzie słowa drukowanego.
    • Uchylono cenzurę prewencyjną.
    • Ale drukarz - wydawca otrzymał prawo dobrowolnego poddania się cenzurze, jeśli bał się, że popełni przestępstwo prasowe.
    
    
  • Jednak prawo - prawem, z życie - życiem:
    
    
    • Z każdym rokiem praktyka była coraz mniej przychylna wobec prasy.
      
      • Rosjanie widzieli w prasie narzędzie antyrosyjskie.
      • W tym czasie na zachodzie coraz większa popularność zdobywała sobie ideologia liberalna, która dotarła w końcu do Polski.
      • Władze rosyjskie uznawały tę ideologię za wywrotową i antypaństwową.
      • I doszło do konfliktu, w wyniku którego w 1819, czyli w 4 lata po uchwaleniu Konstytucji zawieszono prawo o zakazie stosowania cenzury prewencyjnej.
      
      
    • Dalszy okres - to konflikt między Urzędem Cenzorskim a prasą.
      
      
      
      
      • Pierwszy urząd cenzorski powstał na terenie UW, w Pałacu Kazimierzowskim (Józef Aleksander Szaniawski).
      • Jednak te problemy nie zahamowały rozwoju prasy.
      
      
  • W tym okresie prasa się różnicuje:
    
    
    
    • Nie tylko informacja - pojawia się także publicystyka.
    • Specjalizacja prasy: satyryczna / kobieca / intelektualna itp.
    
    
• Na rynku warszawskim panowały dwie gazety w pierwszuch miesiącach Królestwa Polskiego:
  
  
  
  • "Gazeta Warszawska" Antoniego Lesznowskiego
  • "Gazeta Korespondenta".
  
  
• Nie były one zbyt interesujące w pierwszym okresie - zawierały głównie wiadomości lokalne.
• Jedyną ciekawą formą, publicystyczną, były drukowane w latach 1816 - 1819 recenzje teatralne, podpisywane przez Towarzystwo Iksów (grupa anonimowych intelektualistów: Tadeusz Mostowski, Julian Ursyn Niemcewicz, Kajetan Koźmian, Stanisław Kostka Potocki, książę Adam Czartoryski).
• W tej sytuacji każda nowa inicjatywa mogła liczyć na sukces.
  
  
  
  • 1 października 1816 r. ukazała się "Gazeta Codzienna, Narodowa i Obca".
    
    
    
    • Nawiązywała tytułem do gazety wydawanej w czasie Sejmu Wielkiego.
    • Założycielem był Bruno Kiciński.
      
      
      
      • Jako dwudziestolatek związał się z powstającymi w Polsce kołami wolnomularskimi.
      • Jego współpracownikiem był Tadeusz Morawski.
      
      
    • Gazeta ta:
      
      
      
      • Miała ciekawszy, dynamiczny układ.
      • Zawierała świetną publicystykę (Kiciński, Morawski) o zabarwieni liberalnym.
        
        
        
        • Publicystyka ta zwróciła uwagę władz (książę Konstanty).
        
        
    • Taka linia polityczna szybko została zaakceptowana przez czytelników.
    • Władze szukały pretekstu, by zamknąć pismo.
      
      
      
      • Zakochany w pięknej, ale miernej aktorce generał Zajączek wynajmował klakierów, którym pewnego razu zrobiła psikusa grupa młodzieży, wygwizdując faworyzowaną lalunię.
      • Zajączek wymógł na prezydencie Warszawy wydanie zakazu gwizdania w teatrze.
      • W odpowiedzi Kiciński / Morawski opublikowali artykuł "O nadużyciach policji w państwie konstytucyjnym".
      • Opublikowali też listy czytelników, aprobujących postawę redaktorów.
      • Zajączek wydał decyzję o usunięciu z pisma jego szefów, a gdy to nie poskutkowało, w nocy w maju 1819 r. do redakcji wkroczyła policja i opieczętowała lokal.
      
      
    • Incydent ten był pretekstem także do wydania zarządzenia wprowadzającego cenzurę prewencyjną.
      
      
      
      • Było one sprzeczne z Konstytucją.
      • Ale było realizowane konsekwentnie przez Józefa Aleksandra Szaniawskiego.
        
        
        
        • Wcześniej wielki patriota, po powstaniu Królestwa Polskiego stał się całkowicie oddany władzom politycznym.
        • Wielbiciel absolutyzmu, przeciwnik liberalizmu.
        • Był bardzo wierzący i wszędzie podejrzewał spisek masoński.
        • Stosował 3 kryteria: polityczne / ideologiczne / religijne.
        
        
      
      
• We wrześniu 1919, już w warunkach cenzury, Kiciński i Morawski zaczęli wydawać "Orła Białego".
  
  
  
  • Format książkowy.
  • Nawiązywali do liberalnej publicystyki europejskiej.
  • Próbowali propagować idee liberalne w państwie autorytarnym.
  • To spowodowało konflikt.
    
    
    
    • Wezwał ich książę Konstanty i dał im po twarzy.
  
  
• We wrześniu 1920 Kiciński i Morawski skapitulowali ze swoim "Orłem Białym".
• 1 stycznia 1921 r. ukazał się najdłużej ukazujący się w dziejach polskiej prasy dziennik "Kurier Warszawski" (18 lat bez przerwy).
  
  
  
  • Apolityczny dziennik na popularnym poziomie.
  • Odniósł sukces.
  • 7 razy w tygodniu.
  
  
• Ale w momencie, gdy wszystko już było super, Bruno Kiciński sprzedał dziennik aktorowi Ludwikowi Dłuszewskiemu (?).
  
  
  
  • Kontynuował linię pisma.
  • Obniżył cenę pisma.
  • Osiągnął 2000 egz. nakładu.
  
  
• Inna inicjatywa młodych literatów i publicystów warszawskich:
  
  
  
  • Ksawery Gronikowski.
  • Adolf Cichocki.
  • Maurycy Mochnacki.
  • 1 grudnia 1929 r. wydali " Kurier Polski"
    
    
    
    • Nawiązujący tytułem do gazety wydawanej 100 lat wcześniej.
    • Specjalizował się w recenzjach, pisanych głównie przez Mochnackiego.
    
    

Czasopisma społeczno - kulturalne i literackie

• Głównie czasopisma efemeryczne, ale ciekawe oryginalne, inspirowane prasą francuską.
• Propagowały ideologię liberalną.
• W styczniu 1815 r. wyszedł "Pamiętnik Warszawski"
  
  
  
  • Był to rodzaj magazynu literacko - naukowo - publicystycznego.
  • Redaktor naczelny: profesor UW Felix Bentkowski.
  • Skupił całą elitę intelektualną Warszawy.
  • Zawierał także przedruki z prasy szwajcarskiej i francuskiej.
  • Pisał tam także Stanisław Kostka Potocki - epigon polskiego klasycyzmu.
  • Mimo, że klasycyzujący, to "PW" wprowadził na forum dyskusji nowy nurt - romantyzm.
  • Największe sukcesy "PW" odnosił w latach 1815 - 1820.
  • W 1823 pismo zostało zlikwidowane.
  
  
• W 1817 r. wyszedł "Tygodnik Polski i Zagraniczny".
  
  
  
  • Założony przez Brunona Kicińskiego i Józefa Drybczyńskiego.
  • Robiony na wzór magazynów francuskich (różnorodność form).
  • W 1820 Bruno zmienił tytuł i adresata:
    
    
    
    • "Wanda"
    • Pierwszy periodyk adresowany do kobiet.
    
    
  • "Wanda" miała ciekawy dodatek humorystyczny redagowany przez Alojzego Żłókowskiego.
  
  
• Pisma te były niechętnie widziane przez cenzurę (Szaniawski) z powodu:
  
  
  
  • Propagowania liberalizmu.
  • Siania zgorszenia (erotyka).
  
  
• W 1825 r. pojawił się miesięcznik literacko - historyczny "Dziennik Warszawski".
  
  
  
  • Pierwsze warszawskie pismo romantyczne.
  • Redaktor naczelny: Maurycy Mochnacki, W 1826: Jan Kazimierz Odyniec.
  • Prenumerowany głównie na Litwie, bo w Warszawie romantyzm się nie przyjmował.
  
  
• Drugie miejsce po Warszawie zajmował Kraków:
  
  
  
  • Korzystał z dużej niezależności.
  • Połowa nakładu wędrowała do Królestwa, na przykład do Warszawy.
  • Więc te pisma były poddawane podwójnej cenzurze: krakowskiej i warszawskiej.
  
  
• Najlepiej szła "Gazeta Krakowska"
  
  
  
  • Wychodziła dwa razy w tygodniu.
  • Drukowała informacje, które nie zawsze mogła drukować prasa w Warszawie.
  
  
• Drugi wydawca krakowski, który odniósł sukces też w Warszawie, to Konstanty Majeranowski.
  
  
  
  • W 1830 r. przejął "Gazetę Krakowską" i unowocześnił.
  • Został także krakowskim cenzorem.
  • I celowo puszczał kontrowersyjne teksty, żeby mieć lepszą sprzedaż w Królestwie Polskim.
  • Ale w końcu wpadł, puszczając tekst, który rozwścieczył księcia Konstantego.
    
    
    
    • Konstanty zakazał rozpowszechniania "Gazety Krakowskiej".
  
  
• Najłagodniejsza cenzura była w zaborze pruskim.
  
  
  
  • Ale polska prasa rozwijała się tam najsłabiej.
  • Powód: brak zaplecza intelektualnego.
  • Jedynym liczącym się pismem była oficjalna, prorządowa "Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego".
  • Novum było na tych terenach wydanie pisma literackiego "Mrówka Poznańska" (1921 r.).
  
  

Pozostałe części cyklu Historia prasy polskiej:

• Historia prasy polskiej - do roku 1796
• Historia prasy polskiej - lata 1831-1914
• Historia prasy polskiej - lata 1914-1939
• Historia prasy polskiej - lata 1939-1945
• Historia prasy polskiej - lata 1945-1957
• Kampania prasowa Marca `68
• Zmiany mediów elektronicznych w Polsce po 1989 roku