7.08.2006 Historia mediów
Historia prasy polskiej - lata 1815-1830
Krzysztof Dowgird
W 1830 r. w samej tylko Warszawie nakład prasy wynosił 2 200 000 egzemplarzy. Wykłady Magisterskiego Zaocznego Studium Dziennikarstwa na Uniwersytecie Warszawskim.
Prasa informacyjna
- Wzrosła znacznie oferta wydawnicza:
- w 1794 r . nakład prasy na ziemiach polskich w ciągu roku to 100 000 egz.
- W 1830 r. w samej tylko Warszawie 2 200 000 egz.
- Dlaczego?
- Z powodu liberalnych przepisów prawnych.
- Bo mimo, iż pod zaborami, Królestwo Polskie miało otrzymać dzięki ustaleniom Kongresu Wiedeńskiego jedną z najbardziej liberalnych Konstytucji w Europie.
- Był tam zapis o swobodzie słowa drukowanego.
- Uchylono cenzurę prewencyjną.
- Ale drukarz - wydawca otrzymał prawo dobrowolnego poddania się cenzurze, jeśli bał się, że popełni przestępstwo prasowe.
- Jednak prawo - prawem, z życie - życiem:
- Z każdym rokiem praktyka była coraz mniej przychylna wobec prasy.
- Rosjanie widzieli w prasie narzędzie antyrosyjskie.
- W tym czasie na zachodzie coraz większa popularność zdobywała sobie ideologia liberalna, która dotarła w końcu do Polski.
- Władze rosyjskie uznawały tę ideologię za wywrotową i antypaństwową.
- I doszło do konfliktu, w wyniku którego w 1819, czyli w 4 lata po uchwaleniu Konstytucji zawieszono prawo o zakazie stosowania cenzury prewencyjnej.
- Dalszy okres - to konflikt między Urzędem Cenzorskim a prasą.
- Pierwszy urząd cenzorski powstał na terenie UW, w Pałacu Kazimierzowskim (Józef Aleksander Szaniawski).
- Jednak te problemy nie zahamowały rozwoju prasy.
- Z każdym rokiem praktyka była coraz mniej przychylna wobec prasy.
- W tym okresie prasa się różnicuje:
- Nie tylko informacja - pojawia się także publicystyka.
- Specjalizacja prasy: satyryczna / kobieca / intelektualna itp.
- Z powodu liberalnych przepisów prawnych.
- Na rynku warszawskim panowały dwie gazety w pierwszuch miesiącach Królestwa Polskiego:
- "Gazeta Warszawska" Antoniego Lesznowskiego
- "Gazeta Korespondenta".
- Nie były one zbyt interesujące w pierwszym okresie - zawierały głównie wiadomości lokalne.
- Jedyną ciekawą formą, publicystyczną, były drukowane w latach 1816 - 1819 recenzje teatralne, podpisywane przez Towarzystwo Iksów (grupa anonimowych intelektualistów: Tadeusz Mostowski, Julian Ursyn Niemcewicz, Kajetan Koźmian, Stanisław Kostka Potocki, książę Adam Czartoryski).
- W tej sytuacji każda nowa inicjatywa mogła liczyć na sukces.
- 1 października 1816 r. ukazała się "Gazeta Codzienna, Narodowa i Obca".
- Nawiązywała tytułem do gazety wydawanej w czasie Sejmu Wielkiego.
- Założycielem był Bruno Kiciński.
- Jako dwudziestolatek związał się z powstającymi w Polsce kołami wolnomularskimi.
- Jego współpracownikiem był Tadeusz Morawski.
- Gazeta ta:
- Miała ciekawszy, dynamiczny układ.
- Zawierała świetną publicystykę (Kiciński, Morawski) o zabarwieni liberalnym.
- Publicystyka ta zwróciła uwagę władz (książę Konstanty).
- Taka linia polityczna szybko została zaakceptowana przez czytelników.
- Władze szukały pretekstu, by zamknąć pismo.
- Zakochany w pięknej, ale miernej aktorce generał Zajączek wynajmował klakierów, którym pewnego razu zrobiła psikusa grupa młodzieży, wygwizdując faworyzowaną lalunię.
- Zajączek wymógł na prezydencie Warszawy wydanie zakazu gwizdania w teatrze.
- W odpowiedzi Kiciński / Morawski opublikowali artykuł "O nadużyciach policji w państwie konstytucyjnym".
- Opublikowali też listy czytelników, aprobujących postawę redaktorów.
- Zajączek wydał decyzję o usunięciu z pisma jego szefów, a gdy to nie poskutkowało, w nocy w maju 1819 r. do redakcji wkroczyła policja i opieczętowała lokal.
- Incydent ten był pretekstem także do wydania zarządzenia wprowadzającego cenzurę prewencyjną.
- Było one sprzeczne z Konstytucją.
- Ale było realizowane konsekwentnie przez Józefa Aleksandra Szaniawskiego.
- Wcześniej wielki patriota, po powstaniu Królestwa Polskiego stał się całkowicie oddany władzom politycznym.
- Wielbiciel absolutyzmu, przeciwnik liberalizmu.
- Był bardzo wierzący i wszędzie podejrzewał spisek masoński.
- Stosował 3 kryteria: polityczne / ideologiczne / religijne.
- 1 października 1816 r. ukazała się "Gazeta Codzienna, Narodowa i Obca".
- We wrześniu 1919, już w warunkach cenzury, Kiciński i Morawski zaczęli wydawać "Orła Białego".
- Format książkowy.
- Nawiązywali do liberalnej publicystyki europejskiej.
- Próbowali propagować idee liberalne w państwie autorytarnym.
- To spowodowało konflikt.
- Wezwał ich książę Konstanty i dał im po twarzy.
- We wrześniu 1920 Kiciński i Morawski skapitulowali ze swoim "Orłem Białym".
- 1 stycznia 1921 r. ukazał się najdłużej ukazujący się w dziejach polskiej prasy dziennik "Kurier Warszawski" (18 lat bez przerwy).
- Apolityczny dziennik na popularnym poziomie.
- Odniósł sukces.
- 7 razy w tygodniu.
- Ale w momencie, gdy wszystko już było super, Bruno Kiciński sprzedał dziennik aktorowi Ludwikowi Dłuszewskiemu (?).
- Kontynuował linię pisma.
- Obniżył cenę pisma.
- Osiągnął 2000 egz. nakładu.
- Inna inicjatywa młodych literatów i publicystów warszawskich:
- Ksawery Gronikowski.
- Adolf Cichocki.
- Maurycy Mochnacki.
- 1 grudnia 1929 r. wydali " Kurier Polski"
- Nawiązujący tytułem do gazety wydawanej 100 lat wcześniej.
- Specjalizował się w recenzjach, pisanych głównie przez Mochnackiego.
Czasopisma społeczno - kulturalne i literackie
- Głównie czasopisma efemeryczne, ale ciekawe oryginalne, inspirowane prasą francuską.
- Propagowały ideologię liberalną.
- W styczniu 1815 r. wyszedł "Pamiętnik Warszawski"
- Był to rodzaj magazynu literacko - naukowo - publicystycznego.
- Redaktor naczelny: profesor UW Felix Bentkowski.
- Skupił całą elitę intelektualną Warszawy.
- Zawierał także przedruki z prasy szwajcarskiej i francuskiej.
- Pisał tam także Stanisław Kostka Potocki - epigon polskiego klasycyzmu.
- Mimo, że klasycyzujący, to "PW" wprowadził na forum dyskusji nowy nurt - romantyzm.
- Największe sukcesy "PW" odnosił w latach 1815 - 1820.
- W 1823 pismo zostało zlikwidowane.
- W 1817 r. wyszedł "Tygodnik Polski i Zagraniczny".
- Założony przez Brunona Kicińskiego i Józefa Drybczyńskiego.
- Robiony na wzór magazynów francuskich (różnorodność form).
- W 1820 Bruno zmienił tytuł i adresata:
- "Wanda"
- Pierwszy periodyk adresowany do kobiet.
- "Wanda" miała ciekawy dodatek humorystyczny redagowany przez Alojzego Żłókowskiego.
- Pisma te były niechętnie widziane przez cenzurę (Szaniawski) z powodu:
- Propagowania liberalizmu.
- Siania zgorszenia (erotyka).
- W 1825 r. pojawił się miesięcznik literacko - historyczny "Dziennik Warszawski".
- Pierwsze warszawskie pismo romantyczne.
- Redaktor naczelny: Maurycy Mochnacki, W 1826: Jan Kazimierz Odyniec.
- Prenumerowany głównie na Litwie, bo w Warszawie romantyzm się nie przyjmował.
- Drugie miejsce po Warszawie zajmował Kraków:
- Korzystał z dużej niezależności.
- Połowa nakładu wędrowała do Królestwa, na przykład do Warszawy.
- Więc te pisma były poddawane podwójnej cenzurze: krakowskiej i warszawskiej.
- Najlepiej szła "Gazeta Krakowska"
- Wychodziła dwa razy w tygodniu.
- Drukowała informacje, które nie zawsze mogła drukować prasa w Warszawie.
- Drugi wydawca krakowski, który odniósł sukces też w Warszawie, to Konstanty Majeranowski.
- W 1830 r. przejął "Gazetę Krakowską" i unowocześnił.
- Został także krakowskim cenzorem.
- I celowo puszczał kontrowersyjne teksty, żeby mieć lepszą sprzedaż w Królestwie Polskim.
- Ale w końcu wpadł, puszczając tekst, który rozwścieczył księcia Konstantego.
- Konstanty zakazał rozpowszechniania "Gazety Krakowskiej".
- Najłagodniejsza cenzura była w zaborze pruskim.
- Ale polska prasa rozwijała się tam najsłabiej.
- Powód: brak zaplecza intelektualnego.
- Jedynym liczącym się pismem była oficjalna, prorządowa "Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego".
- Novum było na tych terenach wydanie pisma literackiego "Mrówka Poznańska" (1921 r.).
Pozostałe części cyklu Historia prasy polskiej:
PRZERWA NA REKLAMĘ
Najnowsze w dziale Historia mediów:
Historia The Honolulu Advertiser. Od misjonarzy do wielkiej fuzji z rywalem
Małgorzata Dwornik
Powstał, żeby utrzeć nosa niesłownej konkurencji. Pierwsze informacje ze świata pozyskiwał za pomocą łódki. Nie przyjął do pracy Marka Twaina, pisywał dla niego za to Jack London. Historia najstarszego dziennika z Hawajów, to 154 lata wzlotów, upadków, oraz radykalnych zmian kursu. W 2010, żeby przetrwać przegraną wojnę na wyniszczenie z największym rywalem, musiał się z nim połączyć.
Historia telewizji w Australii. Wszystko zaczęło się od studia w wiatraku
Małgorzata Dwornik
Już w 1885 roku, dzięki Telephane, można było oglądać wyścigi konne o Puchar Melbourne. Pierwsze prawdziwe pokazy telewizyjne, realizowane od 1934 roku w starym wiatraku Wickham Terrace w Brisbane, oglądało zaledwie 18 właścicieli odbiorników. Lawina ruszyła rok później.
Historia Title Case. Skąd Się Wzięły Wielkie Litery w Angielskich Tytułach?
Krzysztof Fiedorek
Title Case, styl zapisu tytułów, w którym większość wyrazów rozpoczyna się wielką literą, od wieków kształtował wygląd anglojęzycznych publikacji. Jego korzenie sięgają XVIII wieku, gdy rozwój prasy drukarskiej wpłynął na sposób prezentowania informacji.
Podobne artykuły:
Oriana Fallaci. Mistrzyni wywiadu
Małgorzata Dwornik
Kochana i znienawidzona jednocześnie, udowodniła, że dziennikarstwo to zawód nie tylko dla mężczyzn. Mistrzyni słowa, stylu i techniki wywiadu. Jej rozmowy zbierane tematycznie do dziś są drukowane i czytane na całym świecie. Mówi się, że nie ma osób niezastąpionych, ale jej nikt nie zastąpił i już nie zastąpi.
Aftenposten. Historia najpopularniejszego dziennika z Norwegii
Małgorzata Dwornik
Zanim w 1763 roku pojawiła się pierwsza norweska gazeta "Norske Intellektiven-Seddeler", wszelakie informacje ukazywały się jako odręcznie pisane notatki i drukowane ulotki. Pół wieku później,w 1819 roku do rąk czytelników trafił dziennik "Morgenbladet". I właśnie w tej gazecie, w 1836 roku rozpoczął swoją pierwsza pracę młody drukarz Christian Schibsted.
Historia prasy polskiej - do roku 1796
Krzysztof Dowgird
Nim pojawiła się prasa, w połowie XV wieku wydawane były w Polsce kalendarze. W XVI w. zaczęły pojawiać się pierwsze druki ulotne, wydawane w językach obcych - głównie po niemiecku i po łacinie. [Wykłady Magisterskiego Zaocznego Studium Dziennikarstwa na Uniwersytecie Warszawskim.]
Joseph Addison. Pionier nowożytnego dziennikarstwa
Małgorzata Dwornik
Zaczęło się w 1709 od opisywania plotek zasłyszanych w kawiarniach i zmyślania zabawnych historii w The Tatler. Kolejny The Spectator od 1711 szokował tematami dla kobiet. Siedemnastowieczny eseista zdziwiłby się, jak bardzo jego twórczość odbiła się na historii świata.
